Tímarit Verkfræðingafélags Íslands - 29.12.1947, Qupperneq 6

80
TÍMARIT V.F.I. 1947
og yfir 5 sek., verður ljóst, að ekki er auðvelt að af-
segulmagna slíka rafla á eins skömmum tíma og
æskilegt væri. Hefur og sýnt sig, að enda þótt mikið
hafi verið unnið að þessum málum og margar góð-
ar hugmyndir komið fram, þá er það ekki fyrr en
á síðustu árum, sem fundin er það hraðvirk afsegul-
mögnunaraðferð, að segja megi með sanni, að búið
sé að leysa þetta verkefni á fyllilega viðunandi hátt.
Hér verður nú reynt að gera grein fyrir nokkr-
um mismunandi afsegulmögnunaraðferðum og að
síðustu skýrt frá hinni nýju aðferð. Það fyrsta, sem
þá þarf að gera, er að koma sér niður á ákveðinn
mælikvarða til þess að bera hinar mismunandi að-
ferðir saman. Er ekki heppilegt að nota sem mæli-
kvarða þann tíma, sem það tekur fyrir segulmögn-
unarstrauminn að verða núll, því vitanlega er ekki
sama, hvernig straumurinn breytist með tímanum.
/
H t
MYND 2.
Er hún í því fólgin, að rjúfa og snara affallsvefj-
um segulmögnunarvélarinnar yfir á heppilegt af-
hleðsluviðnám. Virki segulmögnunartíminn í þessu
tilfelli fæst á eftirfarnandi hátt:
Ef tímastuðull affallsvefjanna í röð við afhleðslu-
viðnámið er Ts, breytist spenna segulmögnunarvél-
arinnar samkv. líkingunni
r f * t
£ -£ee X-Rio e~n
þar sem E„ er byrjunargildi á spennu og i„ byrj-
unargildi á straum segulmögnunarvélarinnar. Fyrir
straumrás segulvefja rafalsins fæst því:
MYND I
Á 1. mynd eru sýndar segulvef jur, sem fá straum
sinn frá rafgeymi. Sé gert ráð fyrir, að segulvefj-
urnar séu skyndilega skammhleyptar, fæst, ef byrj-
unargildi seguhnögnunarstraumsins er kallað i„:
o
Heppilegt er að nota þetta integral, eða með öðr-
um orðum tímaintegral segulmögnunarstraumsins
sem mælikvarða á afsegulmögnunina, og verður tím-
inn T, framvegis kallaður virki afsegulmögnunar-
tíminn. Verður hann í því dæmi, sem tekið var, jafn
tímastuðli segulvefjanna, TR, eða um og yfir 5 sek.
fyrir stóra riðstraumsrafla. Þessi timi T, stendur
í réttu hlutfalli við þá orku, sem myndast í ljósboga
með konstant spennu.
I stað þessa tima mætti einnig reikna með kvað-
ratiska tímaintegralinu:
og er í sumum tilfellum heppilegra að reikna með
þessum tima. Stendur hann í réttu hlutfalli við þá
orku, sem myndast í konstant viðnámi. Hér verð-
ur þó miðað við timann T,.
Sú fyrsta afsegulmögnunaraðferð, sem notuð mun
hafa verið, er sýnd á 2. mynd.
Ri *L $ mRt. e
og þannig: £ •-fc J- jjr '* \ • TR * Ts
Hér er TR tímastuðull segulmögnunarvefjanna. Er
hann, eins og fyrr er getið, um 5 sek. fyrir stóra
rafla, og þannig er T, = 5—6 sek., því reikna má.
með Ts ]/6 Tr. á þennan hátt fæst því ekki
góð afsegulmögnun. Þar við bætist, að í segulmögn-
unarvélinni verður eftir remanent segulsvið, sem
viðheldur það hárri spennu í raflinum (10%), að
hún er í flestum tiifellum hættuleg, sérstaklega þeg-
ar um háspennta rafla er að ræða. M. ö. o. á þenn-
an hátt fæst aldrei virk afsegulmögnun.
Eftir því sem raflarnir stækkuðu og spenna þeirra
hækkaði, reyndist þessi aðferð vitanlega ófullnægj-
andi. Var þá tekið að nota þá aðferð, sem sýnd er
á 3. mynd, og er hún enn í dag algengasta afsegul-
mögnunaraðferðin.
MYND 3.
Er hún í því fólgin, að rjúfa og snara segulvefj-
um rafalsins yfir á heppilegt viðnám. Virki afsegul-
mögnunartíminn verður hér: