Tímarit Verkfræðingafélags Íslands - 01.12.1949, Blaðsíða 21

TÍMARIT V.F.I. 1949
75
finna megi hentugri stað í Reykjavík eða nágrenn-
inu en Geldinganes. Þótt slíku hafi oft verið hald-
ið fram meira af kappi en forsjá, er sjálfsagt að
hyggja nánar að þessum stöðum.
Álftaness hefur áður verið getið, og mun óþarft
að eyða fleiri orðum að þeim stað.
Næst kemur þá til athugunar Kleppsholtið. Það
hefur þann kost fram yfir Geldinganesið, að það er
nær Reykjavík. Mundi við það sparast nokkur kostn-
aður vegna flutnings verkamanna til og frá vinnu.
Sá sparnaður er langt frá því að vega upp á móti
ofangreindum mismun, svo að óþarft mun að gera
þeim stað nánari skil.
Skildinganes eða annar staður hérna megin Skerja-
fjarðar hefur litla kosti fram yfir Kleppsholtið, þótt
þar væri fáanlegur staður fyrir verksmiðjuna.
Hafnarfjörður hefur engan kost fram yfir Akra-
nes. Þótt aðstæður til verksmiðjubyggingar væru
þar allar jafngóðar og á Akranesi, þá eru flutning-
ar þaðan miklu óhagstæðari. Kostnaðurinn við flutn-
ing á því sementi, sem flytja þarf til Reykjavíkur
og aukinn flutningskostnaður þess sements, sem
flytja þarf austur fyrir fjall, myndu verða engu
minni en flutningskostnaður frá Akranesi sjóleiðis
til Reykjavíkur. En frá Hafnarfirði er ekki til að
dreifa mjög bættum aðstæðum til dreifingar á áður-
nefndum 5 þús. tonnum af sementi, sem notuð eru
vestanlands.
Er þá komið að þeim staðnum, sem þótt hefur
álitlegastur legu sinnar vegna, Örfiriseyjar. Sá stað-
ur hefur þann kost fram yfir alla þá staði í ná-
grenni Reykjavíkur, er ég hef nú nefnt, að hann
er við höfnina, og við það lækkar stofnkostnaður
verksmiðjunnar verulega. Að því leyti er hann lík-
astur verksmiðjustæðinu á Akranesi. En efins er
ég í því, að hægt sé að koma sementsverksmiðju
haganlega fyrir í Örfirisey á svæði því, sem þar er
óráðstafað, og enn meira efins, að byggingaleyfi
fengist fyrir verksmiðjuna þar, þótt eftir því væri
sótzt. Samt vil ég í þessu sambandi gera ráð fyrir,
að hvorugt yrði verksmiðjubyggingu þar til traf-
ala, enn fremur gera ráð fyrir því, að aðstæður all-
ar þar yrðu jafnhagkvæmar og á Akranesi, lóðin
væri ókeypis, sama ívilnun væri um hafnargjöld
á báðum stöðunum, verð á vatni og rafmagni hið
sama, opinber gjöld hin sömu o. s. frv. Þá myndi
stofnkostnaður verksmiðju í Örfirisey verða lægri
en verksmiðju í Geldinganesi og sennilega hinn sami
og á Akranesi.
Hins vegar er framleiðslukostnaöur sements í verk-
smiðju í Örfirisey hærri en í verksmiðju á Akranesi,
þótt munurinn sé ekki eins mikill og þegar um verk-
smiðju í Geldinganesi er að ræða. Hækkunin stafar
af dýrari hráefnum, sem mun nema kr. 1,80 pr. t
sements samkvæmt áætlunum sementsverksmiðju-
nefndar og því, er áður var sagt um líparítið í Hval-
firði. Enn fremur af flutningi verkafólks til og frá
vinnu, en það er orðin föst venja að flytja verka-
fólk til og frá vinnu á kostnað vinnuveitanda og
a.m.k. að nokkru leyti í vinnutíma, þegar vinnustað-
ur hefur legu innan Reykjavíkur svipaða því sem
Örfirisey hefur, enda hefur þessi og orðið raunin í
sambandi við þær framkvæmdir, sem unnið hefur
verið að í Örfirisey að undanförnu. Ég vil gera ráð
fyrir, að kostnaður vegna þessa flutnings verka-
manna verði þriðjungur þess, sem sementsverk-
smiðjunefndin áætlaði hann frá Geldinganesi, eða
kr. 1,70 pr. t sements. Verður framleiðslukostnaður
sements í verksmiðju í Örfirisey því kr. 3,50 pr. t
hærri en á Akranesi. Sé sú tala sett inn í þá útreikn-
inga, sem áður voru gerðir um Geldinganes, kr. 3,50
í stað kr. 10,50, verður mismunurinn kr. 122.500 á
ári, í stað tæpra 650 þús. kr. á ári, þegar um Geld-
inganes var að ræða, en einnig hér Akranesi í vil.
Munurinn er að vísu ekki mikill, rúmlega kr. 1,50
pr. t af sementi, en gefur þó ákveðna visbendingu.
Þegar svo margt annað bætist við, sem allt bendir
í sömu átt, ættu ekki að þurfa að vera skiptar skoð-
anir um það, hvar sementsverksmiðjan skuli byggð.
Ég gat þess áðan, að ég væri efins í því, hvort
fást myndi byggingarleyfi fyrir sementsverksmiðju
í Örfirisey, þótt eftir því væri sótzt. Þetta álit mitt
læt ég í ljós af mörgum ástæðum, en hér vil ég að-
eins geta einnar.
Fyrirhuguð sementsverksmiðja á að framleiða 75
þús. tonn af sementi á ári. Af því, er að framan
hefur verið sagt, má sjá, að um 50 þús. tonn af
því sementsmagni verða flutt frá verksmiðjunni á
bifreiðum, sé hún staðsett í Reykjavík. Sá flutning-
ur fer fram aðallega 4—5 mánuði ársins, eða á um
100 dögum. Sé gert ráð fyrir, að hver bifreið taki
5 t og flutningarnir fari fram 8 klst. á dag, fer
bifreið frá verksmiðjunni fimmtu hverja mínútu að
meðaltali. Nú er það ævinlega haft á bak við eyrað
og við það miðað í öllum áætlunum, að framleiðslu-
magn verksmiðjunnar kunni að tvöfaldast áður en
mjög langt líður og þá væntanlega einnig það sem-
entsmagn, sem flutt verður á bifreiðum frá verk-
smiðjunni. Þá myndi bifreið fara frá verksmiðjunni
að meðaltali aðra eða þriðju hverja mínútu og bif-
reiðar að sjálfsögðu koma til verksmiðjunnar jafn-
ört. Enginn skyldi svo láta sér detta í hug, að um-
ferðin dreifðist jafnt á allar átta klukkustundir
dagsins.
Nú eru aðstæður með þeim hætti í Örfirisey, að þeg-
ar bifreiðar færu frá sementsverksmiðjunni, myndu
þær fyrst þurfa að fara milli tveggja langra verk-
smiðjubygginga*), og getur bilið milli þeirra ekki talizt
breitt götustæði. Síðan liggur leiðin langan veg með-
fram höfninni, og að lokum þarf að fara í gegnum
*) Hér er átt við verksmiðjubyggingar Faxa h.f. í Örfirisey.