Tímarit Verkfræðingafélags Íslands - 01.02.1955, Blaðsíða 27

TlMARIT VFl 1955
þar en hér, meðal annars vegna ódýrari vinnukrafts
°g orku og nokkurs innanlandsmarkaðs. Ef verksmiðja
yrði reist utan nágrennis Reykjavíkur, þyrfti að öllum
likindum að byggja yfir allt starfsliðið, og kostnaður
vegna hafnargerðar gæti farið upp í allt að 100 milljón
ir, til dæmis ef verksmiðjan yrði reist við Þorlákshöfn.
Næstum helmingurinn af þessum kostnaði yrði innlend-
ur. Með tilliti til þess, að vinnuafl er hér nokkuð dýrt,
hef ég áætlað að slík verksmiðja mundi kosta alit að
20000 kr. á smálestina, eða um 1500 milljónir krónur.
Orkuverið mætti varla kosta meira en 3000 krónur á
kw, eða um 600 milljónir.
Aluminium er unnið úr aluminiumleir, sem kallaður
er bauxit, og einkennist fyrst og fremst af litlu silikon
innihaldi. Þessi leir finnst ekki hér á landi, enda er
hann helzt að finna í hitabeltislöndum. Það er þó ekki
til fyrirstöðu slíkum iðnaði hér. Allir stærstu framleið-
endur í heiminum flytja hráefnið langar leiðir, þangað
sem þeir hafa ódýra raforku. Til dæmis fá Kanadamenn
teirinn einkum frá Jamaica og norðurhluta Suður-Amer-
íku. Þessi leir er hreinsaður með því að sjóða hann í
vítissóda, og fæst úr 4 til 4,5 smál. af leirnum 2 smál.
af aluminium-oxyd, eða alumina. tJr því fæst síðan 1
smál. af aluminium með rafgreiningu.
Geta má þess, að nýjar aðferðir virðast benda til
þess, að vinna megi málminn úr lélegri leir. Ef alu-
hiiniumverksmiðja væri hér á landi, mætti ef til vill
1 framtiðinni nýta leir þann, sem hér finnst.
Þaö er ekki ætlun min, að ræða um hina teknisku
klið aluminiumiðnaðarins. Þó vil ég nefna nokkur undir-
stöðuatriði í því sambandi. Rafgreiningin fer fram í
sellum eða ofnum. Anóðan, sem er venjulega úr mjög
hreinu koli (carbon), er að ofanverðu, en katóðan er
kotninn á kerinu. Aluminiumoxydið er í upplausn með
fluor og kryoli’t við um 950° C. hitastig. Við rafgrein-
lnguna sezt aluminiumið á botninn, en súrefnið rýkur
vpp. Mjög miklar framfarir hafa á síðustu árum orðið
á ofnunum. Nýjustu ofnar eru gerðir fyrir 60—100.000
arnP- straumstyrkleika og um 5 volta spennu. Þeir eru
íaðtengdir og er algengt að hafa allt að 180 ofna í
röðinni. Álagið verður því um 60 til 90.000 kw á röð.
Áuðvitað er hægt að hafa raðirnar minni, en með stærri
samstæðum lækkar byggingarkostnaðurinn verulega.
Langmestur kostnaður liggur í ofnunum, en afriðlarnir
eru einnig dýrir. Eitt af þýðingarmestu atriðum við
rekstur aluminiumverksmiðju er, að álagið sé mjög
lafnt. Ef ofnarnir kólna, vill blandan harðna, og er þá
^hjög kostnaðarsamt að ná framleiðslunni upp aftur.
Lfeðal annars þess vegna er útilokað að nota afgangs-
orku til slíks iðnaðar.
Notkun aluminium hefir aukizt afar mikið í heiminum
á síðustu árum. Árið 1928 var notkunin um 200.000
sniál., árið 1933 um 700.000 smál., árið 1948 um 1.300.000
smál. Notkunin hefir þannig um það bil tvöfaldazt á
hverjum 10 árum, og er því spáð, að hún muni verða
úm 2.600.000 smál. árið 1958. Þetta virðist sízt of mikið,
því að í ár mun notkunin verða um 2.200.000 smál.
í'essi gífurlega aukning á notkun málmsins hefir leitt
af sér mikinn áhuga framleiðenda fyrir aukinni fram-
leiðslu, enda hef ég fundið þá lang áhugasamasta um
athugun aðstæðna hér á landi til slíks iðnaðar.
Verð á aluminiummálmi er nú um 22‘/a cent á lb.
í Bandaríkjunum, eða um 8000 krónur á smálestina.
k'J'amleiðsla 75000 smál. verksmiðju mundi því seljast
Foss á Rauðasandi.
fyrir um 600 millj. kr. þar. Tekjur við skipshlið hér
áætla ég um 450 til 500 milljónir króna, enda samsvar-
ar það nokkuð verði málmsins í Kanada, en Kanada-
menn eru nú næstum einráðir um útflu'tningsverð á alu-
minium.
Stærstu kostnaðarliðirnir við aluminiumframleiðslu eru
samkvæmt rekstursáætlun norsku 40.000 smál. alumini-
umverksmiðjunnar, alumina um 36%, afskriftir og vextir
21,6%, raforka 11,8% á 2,74 au/kwst., efni í anóður 8,7%
og vinnulaun 7,3%. Kostnaðarverðið á aluminium er þar
áætlað 4630 ísl. krónur á smál., og er þá ekki reiknað
með greiðslu lánsfjár eða sköttum og öðrum opinber-
um gjöldum.
Gjaldeyristekjur okkar.
Auðveldast er að áætla gjaldeyristekjur okkar af slík-
um iðnaði með því að athuga, hver gjöld verksmiðj-
unnar mundu verða hér innanlands. Að minnsta kosti
um 1000 til 1200 manns mundu vinna við framleiðsl-
una. Þar sem mikill hluti þessa starfsliðs mundi vera
á vöktum, verða meðallaun varla of hátt áætluð 60.000
krónur á ári. Vinnulaun mundu því nema um 60 til 70
milljónum. Opinber gjöld verksmiðjunnar hef ég áætlað
mjög lauslega um 20 til 30 milljónir. Ef orkan væri
seld á 3 aura kwst., eða 250 krónur árskw., mundi
þannig fást um 47,5 milljónir. Mest af því sem fæst
fyrir orkuna, mundi þó til að byrja með fara í niður-
greiðslu erlendra lána. Árlegar gjaldeyristekjur virð-
ast því varlega áætlaðar um 100 milljón krónur, þar
sem ekki er talinn ýmis iðnaður, sem gæti myndazt I
kringum slíka framleiðslu, tekjur af flutningum, ef við
tækjum þá að einhverju leyti að okkur o. fl.
I Noregi og Kanada var stóriðja byggð upp
meS aðstoð erlends fjármagns.
Ef við Islendingar hefjum uppbyggingu stóriðnaðar
með erlendu fjármagni, skyldi enginn ætla, að við yrð-
um þar brautryðjendur. Til dæmis hafa frændur okkar
Norðmenn mjög notað þessa aðferð. Skömmu eftir síðustu
aldamót tóku Norðmenn að veita erlendum fyrirtækjum
leyfi til virkjana og iðnaðar. Síðan rak hvert leyfið
annað, og nú munu þau fyrirtæki skipta tugum í Nor-
egi, sem að mestu eða öllu leyti eru i eigu útlendinga.
Samkvæmt lögum frá 1917 getur Stórþingið eitt veitt
erlendu fyrirtæki leyfi til virkjunar í Noregi. Slik leyfi