Akranes - 01.10.1953, Qupperneq 10

SNÆBJÖRN JÓNSSON:
Qlegmt smÁkvmði
AÐ fáum árum hér frá má halda aldar-
afmæli lang-vinsælustu bókarinnar,
er um Island hefur cerið rituð. Duf'ferin lá-
varður ferðaðist um landið sumarið 1856,
með Sigurð L. Jónasson fyrir fylgdarmann.
Sigurður Lárentius Jónasson (f. 7. apríl
1827, d. 27. júlí 1898) var lengi skrifari
í utanrikisráðuneytinu danska, bókavörð-
ur Hafnardeildar Bókmenntafélagsins og
forseti hennar um mörg ár. En til Sigurð-
ar kvað Einar Hjörleifsson Kvaran þessa
vísu:
Sigurður, þökk fyrir sérhverja stund,
er saman við undum,
hvað þú varst ávallt hreinn í lund,
og hnyttinn — og vondur stundum.
Árið eftir (1857 kom út bók Dufferin’s
um ferðalagið, og nefndi hann hana Lett-
ers form High Latitudes (Bréf frá norð-
gum breiddarstigum), enda þótt það séu
vitaskuld látalæti, að bókin sé bréfasafn.
Eitt af þvíí, sem hún hefir áorkað, er að
gera nafn Sigurðar Jónassonar ódauðlegt;
og gott er til þess að vita, að enda þótt
hann enti daga ísna suður í Danmörku,
hefir þó að lokum hafnað á Islandi ein-
tak það, er lávarðurinn, sá frægi maður,
sendi honum af ferðasögu þeirra. Hannes
Jónasson dýralæknir eignaðist það í Kaup-
mannahöfn á námsárum sínum, og eftir
hann erfði Sigmður sonur ihans bókina.
Vonandi eignast Landsbókasafnið hana
að lokum.
Þrem árum síðar en Dufferin (1859),
komu hingað ýmsir nokkuð nafnkvmnir
menn. Það sumar urðu samskipa hingað
þrír rithöfundar, er allir skrifuðu ferða-
sögur sínar, allar nokkuð markverðar. Þess-
ir menn voru Charles S. Forbes, David
Mackinlay og Andrew James Symington
— sá eini, sem hér verður nokkuð frá sagt.
Maður þessi var allgott skáld — og þó
á meðal hinna smærri i enskum bókmennt-
um. Kona hans var einnig skáld og rit-
höfundur, og má vel vera að hennar orð-
stír hafi verið meiri. Ekki er með öllu
ófróðlegt að geta þess, að á meðan Bretar
höfðu hér hersetu, í heimsstyrjöldinni
síðari, var hér í liði þeirra sonarsonur
þessara hjóna, vínkaupmaður frá Portú-
gal, maður nokkuð við aldur, sennilega
ekki langt undir sextugu. Sá, er þessar
línur ritar, kynntist honum talsvert og
hefir einnig heyrt frá honum nokkrum
sinnum siðan. Hann var ljúfmenni mikið
og vildi öllum vel.
Bók sina (sem hann hefir tileinkað
tengdaföður sínum, lærdómsmanni mikl-
um) nefnir Symington Pen and Pencil
Sketches of Farö and lceland. Hún er
preintuð á London 1862, en forleggjaramir
eru Longman Green, sem á nítjándu öld
gáfu út margar bækur um ísland, sumar
þeirra harla merkar. Þeir hafa nú verið
forleggjarar i 229 ár, eða síðan 1724, og
eru enn á meðal hinna fremstu á Englandi.
Hafði höf.undur þessa greinarkoms um
margra ára skeið viðskipti við þá og telur
sér það heiður að hafa eignast suma af nú-
verandi forstöðumönnum firmans að vin-
um.
Telja má að bók Symington’s sé í
fremri röð ferðasagna frá Islandi, og hún
er fyrir margra hluta sakir skemmtileg. I
henni er fjöldi góðra myinda, og hefir
hann sjálfur dregið flestar þeirra. Hann
kynntist hér ýmsum hinna fremstu
menntamanna, er þá voru uppi með þjóð-
inni, og þess ber bók hans góðar og mikl-
ar menjar. Það er ekki minnst þetta, sem
gerir hana hugðnæma og athyglisverða.
Á meðal þessara manna voru síra Ölafur
Pálsson dómkirkjuprestur (sá er þau Krist-
ján Jónsson og sjelega meyjan heyrðu
flytja guðs orð), Jón Árnascn landsbóka-
vörður, og Gísli skáld Brynjúlfsson, er þá
sat hér á þingi í fyrsta sinni (þingmaður
Skagfirðinga), rúmt þrítugur að aldri, en
þá þegar löngu nafntogaður maður.
Af þessum ága:tismönnum hefir slira
Ólafur Pálsson lagt mestan og merkastan
skerf til bókarinnar. Hann var bæði merk-
ur maður og mikilhæfur, hafði tekið ágætt
próf við háskólann í Kaupmannahöfn, var
gott skáld, athafnasamur gáfumaður. Hann
var fæddur 7. ágúst 1814 (d. 4. ágúst
1876), sonur síra Páls Ólafssonar, þess er
'fórst með Þórarni sýslumanni öefjord og
Benedikt Þórðarsyni á Mýrdalssandi í
Kötluhlaupinu 1823; en móðir hans var
Kristín (hin eldri) dóttir síra Þorvalds
skálds Böðvarssonar í Holti. Síðari hluti
bókarinnar er í rauninni að miklu leyti
eftir sira Ólaf, þýðingar úr íslenzku á
ensku og úr ensku á íslenzku. Hinar fyrri
eru aðallega þjóðsögur, talsvert safn —
líklega fyrsta safn islenz'kra þjóðsagna á
ensku, þvi að hið fyrra safn þeirra Powell’s
og Eiríks Magnússonar kom ekki út fyrr
en tveim árum SÍðar. Og ekki var þjóð-
sagnasafn Jóns Ámasonar hið mikla kom-
ið út þegar Symington var hér. Vitaskuld
hlýtur Symington að hafa heflað enskuna
á þessum þýðingum dómkirkjuprestsins;
enskan á þeim er með ágætum, svo að það
er með öllu óhugsandi að sira Ólafur hafi
getað ritað hana svo vel er hann þýddi.
Þó er það ljóst, að hamn hefir verið mæta-
vel að sér í enskri tungu; það sannar bréf
frá honum prentað í þessari bók og ritað
í flaustri 20. nóv. 1861. Á því mundi Sym-
ington ekki hafa leyft sér að gera veru-
legar breytingar.
Það sem síra Ólafur þýðir á íslenzku,
eru kvæði eftir frú Symington, og eru þau
kvæði liíka prentuð þarna á frummáliinu.
Hann breytir um hátt, eins og þá, og miklu
lengur, var siður íslenzkra skálda er þau
þýddu Ijóð. Að því fráskildu eru þýðing-
arnar góðar, á kjarnyrtu og svipmiklu
máli.
LFpp í megintexta bókarinnar eru tek-
in kvæði á íslenzku — þjóðsöngurinn,
„Eldgamla Isafold,“ með þýðingum á ó-
bundið mál, þýtt línu fyrir línu, og þýðing
Gísla Brynjúlfssons á kvæði einu eftir
Burns (Scots, wha hae wi’ Wallace bled),
en hún hafði áður verið prentuð í Norður-
fara þeirra Jóns Thoroddsens.
Þar með er þá komið að því, sem yfir-
skrift greinar þessarar lýtur að, og er því
allt meginmál hennar ekki annað en for-
máli fyrir ‘fáum línum.
Eins og áður segir, kynntist Symington
Gísla hér í Reykjavík, og hefir án efa orð-
ið hrifinn af gáfum hans og glæsileik,
mælsku og lærdómi. Gísli hefir — með
réttu — verið talinn til höfuðskálda nítj-
ándu aldar, enda þótt nú á allra síðustu
tímum hafi verið gerð tilraun til þess að
þegja hann í hel. Fjöldi stórskálda hefir
drýgt þá synd, að birta sem skáldskap
þau ljóð, er lítill eða enginn lífsneisti var
í. Þetta gerðu slik afburðaskáld sem Words-
worth, Tennyson og Matthias. Þetta gerði
Gíísli líka, sem vitaskuld gat við engan
þessara jafnast, þó að snillingur væri.
En það sem öðrum fyrirgefst, það á nú
að reiknast honum til dauðasyndar. I>etta
er líkast þvi, er heimskir menn 'fordæmdu
rímm'nar (nú þora þeir það ekki lengur,
en lítt munu þeir hafa vitkast) fyrir þau
lýti, sem þagað var um í öðrum greinum
skáldskapar.
Á meðal þess, er telja má Gisla til ágæt-
is, eru ýmsar þýðingar hans úr erlendum
málum. Kvnni lians af Symington sumar-
ið 1859 hafa líklega orðið þess valdandi,
að hann þýddi laglegt smákvæði eftir þenn-
an kunningja sinn. Nefnist það Snjórinn,
og hefir eins og fleira, orðið utanveltu
þegar ljóðmæli Gí.sla voru gefin út, og
var þó tekið með í þau ýmislegt, er að
ósekju hefði mátt hafna. En kvæðið er
prentað ,i Þjóðólfi 24. ágúst 1863. Þar er
það nú flestum hulið. Því er rétt að það
geymist einnig á öðrum stað, unz ljóðmæli
Gísla verða gefin út að nýju. Þetta litla
kvæði er þannig:
118
AKRANES