Tímarit Verkfræðingafélags Íslands - 01.10.1972, Blaðsíða 13

TIMARIT VFI 1972
75
Raunvísindastofnun Háskólans
Eftir Sigmund Guðbjamason
Spurning- sú, sem ég mun fjalla um
er þessi:
Hvaða starfsskílyrði eru fyrir efna-
fræðinga og efnaverkfræðinga við
Raunvisindastofnun Háskólans (R.
H.) og hver eru verkefni þeirra?
Starfsvið Raunvísindastofnunarinn-
ar er samkvæmt 2. gr. reglugerðar,
undirstöðurannsóknir á sviði stærð-
fræði, eðlisfræði, efnafræði og jarð-
vísinda.
Stofnunin skiptist því í fjórar
rannsóknarstofur eftir verkefnum.
Efnafræðistofa R. H. hefur í dag
tvær sérfræðingsstöður ætlaðar efna-
fræðingum, efnaverkfræðingum eða
sérfræðingum með hliðstæða mennt-
un.
Stöður þessar eru til 1—3 ára I
senn og einkum ætlaðar ungum sér-
fræðingum, sem hafa nýlokið námi.
Annað starfslið efnafræðistofu R.
H. eru kennarar við Verkfræði- og
raunvisindadeild, aðstoðarfólk og
stúdentar.
Starfsvið sérfræðinga við efna-
fræðistofu R. H. er tvíþætt, rann-
sóknir og kennsla við Verkfræði- og
raunvísindadeild Háskólans.
Rannsóknarstörfin geta verið sem
hér segir:
1) Þátttaka I rannsóknarverkefnum,
sem þegar eru í gangi, þ. e. að
taka að sér hluta af einu slíku
verkefni og taka smám saman við
verkefninu.
2) Taka að sér rannsóknarverkefni,
sem hefur verið áformað, en sem
er óformað eða lítið undirbúið.
3) Vinna að eigin verkefni ef aðstæð-
ur eru fyrir hendi.
Tilgangurinn með rannsóknarstörf-
um þessum er tvíþættur: a) að vinna
að lausn ákveðinna vandamála og
stærri verkefna, b) að veita sérfræð-
ingnum þjálfun í sjálfstæðum rann-
sóknastörfum. Sérfræðingar, sem eru
nýkomnir frá námi, þurfa að fá tæki-
færi til að afla sér reynslu við sjálf-
stæð rannsóknarstörf, reynslu sem
ekki fsest við kerfisbundið og vel
skipulagt nám. Því fer fjarri að menn
séu orðnir vísindamenn þótt þeir hafi
náð ákveðnum prófum og námstitl-
um. Margir námsmenn hafa lokið
doktorsverkefnum hjá prófessorum,
sem hafa fjölda slíkra stúdenta og
umfangsmikil verkefni, þar sem hver
stúdent er einn hlekkur í langri
keðju. Hljóta menn oft mjög tak-
markaða reynslu við sjálfstæð störf
og þurfa að afla sér aukinn-
ar reynslu og þjálfunar með frek-
ari samvinnu við aðra reyndari
starfsbræður. Erlendis er þessari
þörf fullnægt með postdoktoral rann-
sóknarstörfum og tilheyrandi styrkj-
um.
Þjálfunin er meðal annars fólgin í
því að skilgreina vandamálið betur
og kljúfa það I smærri og viðráðan-
legri verkefni, að velja milli mögu-
legra vinnuaðferða, að notfæra sér
betur reynslu annarra og ritsmíðar,
o. s. frv.
Nauðsynlegur þáttur í þessu starfi
eru ritstörf, að vekja athygli á verk-
efninu og vandamálunum, að birta
niðurstöður rannsóknanna svo aðrir
megi njóta ávaxtanna, því að fróð-
leikur sem er og fer með einum
manni er gagnslaus ef aðrir fá ekki
hlutdeild í honum.
Við Verkfræði- og raunvísindadeild
Háskóla Islands er nú mögulegt að
stunda nám í efnafræði og ljúka B.
S. prófi eftir 3 ár, einnig er hægt að
stunda þar nám til fyrri hluta í efna-
verkfræði, þ. e. I tvö ár, en tvö ár
þarf til viðbótar við erlendan háskóla
til að ljúka náminu. Það er von okk-
ar og takmark að gera stúdentum,
sem ljúka B. S. prófi við Háskóla
Islands, mögulegt að starfa eitt ár til
viðbótar innan deildarinnar við
rannsóknarstörf. Þetta ár mun notað
til að vinna að rannsóknarverkefnum
í samvinnu við sérfræðinga á Raun-
vísindastofnuninni og Rannsóknar-
stofnunum atvinnuveganna. Er ætl-
unin að vekja með þessu áhuga þess-
ara ungu efnafræðinga á atvinnulíf-
inu og þeim fjölmörgu verkefnum,
sem þar biða úrlaunsar.
Er ætlunin að athuga möguleika á
efnavinnslu úr innlendum hráefnum,
t. d. fiskúrgangi, kísilgúr o. fl. öll
ný framleiðsla krefst mikilla undir-
búningsrannsókna, sem mögulegt
væri að vinna að einhverju leyti inn-
an veggja Háskólans. Gætu sérfræð-
ingar R. H., I samvinnu við stúdenta
á fjórða námsári, unnið hér mjög
gagnlegt starf því vinna áhugasamra
stúdenta getur verið mikilvægt fram-
lag til rannsókna og stóraukið af-
köstin. Ef verkefnið virðist geta leitt
til arðvænlegrar framleiðslu væri
næsta skrefið að fela Rannsóknar-
stofnun atvinnuveganna að taka við
verkefninu og sjá um frekari fram-
kvæmdir, oft með því að ráða jafn-
framt til sín sérfræðing þann, sem
stjórnað hefur undirbúningsrann-
sóknunum.
Á þennan hátt mætti auka nýtingu
á mannafla, húsakosti og tækjabún-
aði Háskólans og auka áhuga á nýj-
um framleiðsluvörum.
Slik þróun tekur tlma og krefst
náinnar samvinnu innlendra og er-
lendra stofnana. Náið samstarf við
erlendar rannsóknarstofnanir er al-
gjör nauðsyn, en þangað þarf einnig
að senda sérfræðinga til sérhæfðrar
þjálfunar og endurhæfingar.
Sérfræðingur,sem hefur hlotið þjálf-
un sína fyrir 10-15 árum, er ekki
lengur frambærilegur nema hann hafi
kynnt sér og tileinkað sér eitthvað
af þeim nýju vinnubrögðum, sem nú
tíðkast I afkastamiklum rannsóknar-
stofnunum. Skiptir það engu hvort
rannsóknirnar kallast grundvallar-
rannsóknir eða hagnýtar rannsóknir.
Er það því stofnunum nauðsyn að
endurþjálfa sérfræðinga slna eftir því
sem vinnubrögðin breytast og fljót-
virkari og afkastameiri tæki eru tek-
in I notkun.
Einnig er nauðsynlegt að gefa
mönnum tækifæri til að komast I
annað umhverfi um tíma, kynnast
öðrum viðhorfum og viðfangsefnum,
öðrum leiðum og lausnum til þess að
kveikja á ný áhuga þeirra og fyrri
hrifningu. Þarf því að koma mönn-
um I starf um nokkurra mánaða
skeið hjá afkastamiklum rannsóknar-
stofnunum svo þeir megi smitast af
áhuga þeirra sem þar starfa.
1 framtíðinni ætti að vera unnt að
koma hér upp endurhæfingarnám-
skeiðum I efnafræði, þar sem sér-
fræðingum gefst kostur á að kynnast
nýjum vinnubrögðum og nýjum tækj-
um. Munu starfsmenn efnafræðistofu
R. H. taka þátt I slikum námskelðum
og leggja til húsnæði, tæki, sérfræði-
lega þekkingu á ýmsum sviðum og
áhuga.