Dagblaðið Vísir - DV - 14.09.2005, Side 33

V
Menning OV
MIÐVIKUDAGUR 14. SEPTEMBER 2005 33
Bókmenntahátíð heldur áfram: Þegar ég lít yfir geisladiska- og bókahillur mínar er þar að finna frekar
einsleitan hóp hvítra karlmanna, flestra engilsaxneskra að uppruna, auk örfárra Skandínava. Eru þeir al-
mennt á aldrinum 50-70 ára, nema þeir séu löngu farnir að dansa draugadansinn. Ástæðan fyrir því að
þeir eru af svo einsleitum kynþætti er: Við búum á menningarlegu yfirráðasvæði Bretlands og Bandaríkj-
anna, og sjaldan sem að menning kemur til okkar lengra utan úr heimi nema helst fyrir tilstilli enskrar
tungu. Á hinn bóginn er erfiðara að útskýra kynjahlutföllin.
Kannski er það vegna þess að ég
sjálfur er karlmaður að ég leita frek-
ar fyrirmynda af sama kyni, eða
kannski er karlmannsfyrirmyndum
frekar otað að okkur. í ölfu þessu
karlaveldi í hillum mínum eru þó
tvær áberandi undantekningar, og
svo skemmtilega vill til að báðar
hafa þær heimsótt okkur undan-
farna viku.
Stelpan sem vildi verða
Keith Richards
Sjóndöpur og ári yngri en sextug
rokkaði Patti Smith á Nasa eins og
fáir á nokkrum aldri eða kyni hafa
rétt eða getu til að gera. Hvort sem
hún var að syngja nýsmíðað lag um
Kárahnjúkavirkjun eða klassísk lög
eins og Dancing Barefoot og Ghost
Dance var hún allt í senn þetta
kvöld, beittasti trúbador landsins,
flottasta geflan á dansgóffinu, rokk-
goðsögn holdi klædd. Hún er lík-
lega eina konan sem getur slagað
upp í þá Dylan, Cohen og Tom
Waits hvað textagerð varðar, stelpa
sem dreymdi um að verða Jim
Morrison eða Keith Richards þegar
hún óx upp, var með sína eigin
Patti Smith Group löngu áður en
allir urðu Group, vann sem tónfist-
arblaðamaður á tímaritinu Creem í
hálfu starfi og skáld í fullu (en lík-
lega ólaunuðu) starfi fram til 1975
og gaf þá út klassíska plötu á næst-
um hveiju ári sem að eftir lifði ára-
tugarins. Að því loknu giftist hún
Fred „Sonic“ Smith úr hljómsveit-
inni MC5 (svo heppilega vildi til að
hann hét sama eftirnafni og því
þurftu þau ekki að rífast um hvort
tæki upp nafn hvors), og fór eftir
það í langt barnseignarfrí í 15 ár.
Ástin er hlaðborð
í sínu þekktasta lagi, Because
the Night, sem er samið ásamt
Bruce Springsteen, syngur Patti:
„Desire is hunger is the fire I bre-
athe/Love is a banquet on which
we feed," sem er óneitanlega meira
eggjandi en útgáfa verkalýðshetj-
unnar Springsteen, „I work all day
out in the hot sun/ Break my back
till the morning comes." Og þegar
hún syngur standardinn „Not Fade
Away" nær það einhvern veginn
mun dýpra en þegar Mick Jagger
reynir við það. í upphafi er hún
táknmynd hinnar sterku konu þeg-
ar hún segir: „I’m gonna tell you
how it’s gonna be/You’re gonna
give your love to me,“ en í lok lags-
ins viðurkennir hún þó að það er
ekki bara kynlíf sem hún sældst eft-
ir, og syngur „Love to last more
than one day/Love is love and not
fade away.” Ég á erfitt með að
ímynda mér hana magnaðri en hún
var á sviðinu á Nasa, en ef hún er
ekki á hátindi ferils síns nú veit ég
ekki hvað það hefði gert við mig að
sjá hana þá.
Martraðaparadís Kristninnar
Margret Atwood er sjö árum
eldri en Patti Smith, og á þriðjudag-
inn mátti sjá hana í svipuðum ham
í Norræna húsinu og Patti á Nasa,
þótt eitthvað hafi hún verið lág-
stemmdari. Hún gaf út sitt fyrsta
ljóðasafn árið 1961, en er líldega
best þekkt fyrir skáldsöguna Saga
þernunnar (A Handmaid’s Tale),
sem er einnig eina bók hennar sem
hefur verið þýdd á íslensku. Bókin
kom út árið 1985 og fjallar um
framtíðarríkið Gilead þar sem
kristnir íhaldsmenn fara með völd-
in. Hún sækir innblástur í 1984
Orwells, enda kemur hún út á svip-
uðum tíma og sú bók átti að gerast
á. En meðan þau alræðisþjóðfélög
sem Orwell byggir á, Þriðja ríkið og
Sovétríkin, eru löngu liðin undir
lok, virðist martröð Atwood líklegri
til að rætast nú en nokkurn tímann.
Kynlíf í framtíðinni
Mismunandi viðhorf til kynlífs
birtast í skáldsögum sem eiga að
gerast í myrkri framtíð, og flestar
hafa þær eitthvað til síns máls. í
1984 er kynlífið eitthvað sem ein-
ungis á að gera til að eignast börn í
þágu flokksins og telst annars frem-
ur ógeðfelt. I skáldsögunni „Við"
lýsir hinn rússneski Zamyatin sam-
félagi þar sem kynlífsfélagar eru
dregnir út af handahófi í lottói og
bannað er að draga fyrir glugga-
tjöld, sem minnir óneitanlega á
raunveruleikasj ónvarpsveruleika
dagsins í dag, þótt bókin hafi kom-
Patti Smith Sjóndöpur og ári
yngri en sextug rokkaðihún á
Nasa eins og fáir á nokkrum
aldri eða kyni hafa rétt eða getu
tiiaðgera. DV-myndEÓI
J J
m vonum
ið út árið 1921. í Brave New World
eftir Aldous Huxley er kynlífi haldið
að fólki allan daginn og föst sam-
bönd eitthvað til að skammast sín
fyrir, og börnunum er kennt að ríða
strax í leikskóla.
í Sögu þernunnar eru konur al-
mennt orðnar ófrjóar sökum meng-
unar, og þær fáu sem enn hafa get-
una til að æxlast eru notaðar til
Margret Atwood Á þriðjudaginn mátti sjá
hana Isvipuðum ham I Norræna húsinu og
Patti á Nasa.
undaneldis á heimilum valdastétt-
arinnar. Þar eru þær látnar liggja í
klofinu á fyrirkonunum meðan
heldri mennirnir frjóvga þær, og
ekki er ætlast til þess að neinn við-
staddur fái ánægju út úr athöfninni,
þótt allur gangur sé á hvort að karl-
mennirnir haldi það boðorð.
Metrómenn og konur
Bæði Smith og Atwood hafa því
mikið fjallað um kynferði og kynlíf
kvenna, þótt seint teljist þær
snoppufríðar, en útgeislun þeirra
meira en bætirþað upp. Báðar hafa
þær rutt brautina fyrir aðrar konur.
Samt eru þær enn í algerum minni-
hluta, ekki þó fyrst og fremst sem
konur, heldur sem einstaklingar
sem gera meira út á innrætið en út-
litið. Og báðar eru þær komnar vel
yfir þann aldur sem konur, og fólk
almennt, sem nú sést í ijölmiðlum
er á. Mikið hefur breyst í málefnum
kvenna undanfarna áratugi, og sjá
nú flestir atvinnurekendur hag sinn
í að ráða þær til starfa, en helst
þurfa þær þó að vera ungar og sæt-
ar. Og það sem meira er, sömu við-
mið eru nú í auknum mæli notuð
um karlmenn. Þannig er jafnréttið
ekki að leiða af sér samfélag þar
sem allir eru dæmdir að verðleikum
eins og til stóð, heldur samfélag þar
sem allir, bæði metrómenn og kon-
ur, eru dæmdir eftir útlitinu. Sú
framtíð nálgast óðum.
Valur Gunnarsson
>
Elskarðu mig að eilífu, það er og verður alltaf jafnerfitt að svara þessari spurningu
Rússarnir kalla sýninguna upp á
ensku, Forever stendur á Ijósaskilti
hvort heldur er yfir verkinu (heild eða á
veitingastaðnum, þessum hroðalega
veitingastað þar sem allir urðu svo
drukknir en drykkjuskapurinn var gerð-
urað dansi.
Sjaldan hefur sést eins listrænt fyllirí
bæði ungra og aldinna, enda voru allir
dauðadrukknir en engu að slður eins
og stjórnað væri með tónsprota.
Verkið er af hendi höfundar með af-
markaðar og eins konar stílfærðar per-
sónur.
Ungt par ákveður að ganga í hjóna-
band, hún er dóttur einstæðrar móður
sem býr með Islenskukennaranum Ein-
ari og ungi maðurinn Jón er einkasonur
vel stæðra hjóna sem eru kvótaeigend-
ur. Þetta eru óttalegar klisjur allt saman
en I heildina verður þetta sllkur farsi og
flottur dans að þegar heim kom og ég
endurliföi sýninguna I huganum fannst
mér eins og ég hefði verið á hraðri
danssýningu. Það fer ekki alveg fyrir
þessu unga pari eins og þau höfðu ætl-
að sér I fyrstu, þar sem hann drekkur sig
fullan ásamt vinum sínum I steggjap-
artíi og lendir hugsanlega uppi I bóli
með Súsönnu sem allir hafa einhvern
tima verið á séns með. Ungur, glæsileg-
ur maður sem Guðrún hafði verið á
einnar nætur séns með I Varsjá birtist
allt I einu kvöldið fyrir brúðkaupið og
skapar mikla spennu þar sem þau
höfðu greinilega átt eldfimt ástarævin-
týri I Póllandi.
Kvótahjónin voru hlægilega stílfærð
eins og maður getur hugsað sér að
austrið sjái vestrið og eins var hin mikla
brussa, móðir brúðarinnar.ýkt.mynd af
nýríku konunni. Einar stjúpfaðir brúðar-
innar, hinn misskildi fræðimaður sem
lagt hafði stund á ýmsar greinar I há-
skóla, var skemmtileg andstæða hinna
persónanna. Þegar blása átti til brúð-
kaupsins hófst undirbúningur sem llkist
mjög þeim þáttum sem sýndir hafa ver-
ið hér I sjónvarpi og það I sterkum spé-
spegli. Söngvari sem tengdur var fjöl-
skyldunni, þybbin eftirllking af Tom Jo-
nes stökk inn af og til og var meiningin
að hann stjórnaði herlegheitunum en
brúðurin vildi frænku sína Ellu Buddu
sem öðlast hafði nýtt sjálfstraust f ein-
hvers konar harðneskjulegri frúarleik-
fimi og tók að sér að halda í alla þræði
með harðri hendi.Jelena Galebfna
heitir leikkonan sem fór með hlutverk
Ellu Buddu og hún þurfti ekki annað
en að lyfta annarri augabrúninni til
þess að salurinn lægi af hlátri.
Yfirleitt var leikurinn allur þannig að
það hefði ekki þurft nein orð hvort
heldur á rússnesku eða fslensku til þess
að allur þessi misskilningur kæmist til
skila. Unga fólkið, vinir brúðhjónanna,
voru agaðir leikarar með líkamsbeit-
ingu dansara af bestu gerð, enda voru
mörg góð dansatriði fyrir utan að söng-
urinn var einnig góðúr.
Texti á fslensku sem birtist fyrir ofan
sviðið var þó ekki alltaf í slútti við það
sem gerðist á sviðinu. Það hefði mátt
þýða söngtexta þar sem til að mynda
voru teknar mikilvægar ákvarðanir í
söng brúðarinnaren þá varð
hver og einn að geta í eyðurn-
ar þar sem engin birtist þýð-
ingin.
Leikararnir voru allir f
rauðum, svörtum eða hvft-
Arni Ibsen leikskáld Tvö verka |
hans verða á fjölum íþessum mánuði. ™
Hér segir Elísabet Brekkan afsviðsetn-
ingu Rússa á farsanum hansAð eillfu
og um miðjan mánuðinn frumsýnir
Hafnarfjarðarleikhúsið öðru sinni
Himnariki sem farið hefur víða.
um fötum, leikmyndin var einnig f þess-
um litum,engu var ofaukið þó svo að
ýkjur væru eins konar aðalsmerki útlits-
hönnunarinnar. Þeir kunna svo sannar-
lega listina að koma áhorfendum á
óvart eins og þegar móðirin og stjúp-
faðirinn birtast f sfnum asnalegu nátt-
fötum sem ein og sér gátu framkallað
mörg hlátrasköll. Markmið sýningarinn-
ar var að skemmta og vekja gleði. Hér
var engu til sparað í snilldarlegum leik
með þaö f huga. Það var unun að horfa
á vinkonuna sem æfði karate, bæði
vegna þess að hún var svo fjári flink og
eins vegna þess að hún var svo fyndin.
Á heildina litið var þetta skemmtisýn-
ing með miklum hraða og kannski
einstaklega gaman að sjá og
heyra fólk úr öðrum menningar-
heimi túlka íslenskan smáborg-
arahátt.
Verkið þýddi Júríj Reshetov,
fýrrverandi sendiherra Rússa hér
á landi, og eiginkona hans Nfna
Akímova leikur með f sýningunni,
er Hanna frænka brúðgumans
sem allt þykist vita um það
- hvernig skipuleggja eigi brúð-
jjkaup af þessu tagi.
Elisabet Brekkan
Að eilífu eftir Árna Ibsen. Leik-
stjóri: Raiovo Trass. Leikmynd:
Valeríj Fomin. Söngtextar:
Natalja Fímanonova. Búningar:
V.Q. Tónlist: FelixKútt. Ballett-
meistari:Tad Kask. Lýs-
ing:Andrej Izotov. Hljóð:lgor
Merkolov. Þýðing úr íslensku:
Júríj Reshetov.
Leikarar voru: Ramilja Iskand-
er, Denis Balandin, Soksana
Sankova, Alexej Vesjolkin, Nina
Akímova, Oleg Skjalrov, Nina
Dvorjetskaja, Alexej Maslov,
Jelena Galbina, Alexander Pak-
homov, Úliana Úrvatnseva,
Darja Semjonova, Vera Zotova,
Sergej Pikalov, Oleg Mosalev,
Vjatselav Manutsjarov, Natalia
Tsjernjavskaja, Alexander
Khotsenkov.
Leiklist