Freyr - 01.03.1971, Qupperneq 29

upp á ýmis lestrarörvandi fyrirbæri, svo sem dag-
blöð, veggspjöld og annað prentað efni, eru slík
örvunarmeðul sjaldgæf í strjálbýlinu.
Þegar iengra er horft. felst lausn þessara vanda-
máia í auknu barnaskólanámi í sveitum, en stund-
um getur orðið nauðsynlegt að skipuleggja faglega
kennslu fyrir ólæst fólk, þar sem þörfin er allra
brýnust. Þetta er m. a. hægt með því að samhæfa
raunhæfa sýnikennslu munnlegum skýringum.
Skort á prentuðu efni má að vissu marki bæta upp
með því að færa sér í nyt hljóðvarp og sjónvarp.
(Frá Sameinuðu þjóðunum).
FINNAR FLYTJA ÚT KORNVÖRU
Finnska blaðið Landsbygdens Folk segir frá því
í september, að uppskeruútlit sé svo gott, að óhætt
muni vera að flytja út um 30 þúsund Iestir af
höfrum og muni þó nægilegt fóðurkorn verða af
eigin uppskeru. Gott verð er sagt að fáist fyrir
hafrana, sem fluttir eru til Vestur-Evrópulanda.
Finnska ríkið veitir útflutningsuppbætur svo að
bændur fá framleiðsluverð fyrir vöruna, en annars
er létt að selja nú fyrir mun betra verð en í
fyrra, því að 1970 hefur uppskera korns víða um
lönd verið um og undir meðallagi.
I U.S.A. hefur maísuppskeran orðið fyrir stór-
áföllum og í sumum hlutum Canada er liveiti-
uppskera rýr. Kornuppskera í Vestur-Evrópu hefur
einnig orðið taisvert fyrir neðan meðallag og vandi
mikill að nýta kornvöruna, sem að talsverðu leyti
var tvíþroskuð, en vaxtartruflanir urðu miklar í
þurrkunum snemmsumars. Þar á ofan kom að
vandi var á höndum með björgun á stórum svæð-
um vegna votviðra og einkum af því að svo mikið
var af grænu korni.
Allt þetta leiðir til mikillar verðhækkunar á
kornvöru að þessu sinni. Það er annað en 1969
þegar margar þjóðir voru ráðalausar eða að
minnsta kosti í talsverðum vanda staddar, vegna
mikillar uppskeru, enda var þá víða selt með ríkis-
aðstoð og fyrir mjög lágt verð.
MENGUN ANDRÚMSLOFTSINS
Eftir þriggja ára undirbúning byrjaði Alþjóðaheil-
brigðismálastofnunin (WHO) í desember s. 1. að
láta skrá og mæla mengun andrúmsloftsins um
heim allan. Er hér um að ræða fyrstu raunhæfu
ráðstafanir á alþjóðlegum grundvelli til að fjalla
um mengunarvandamáiið, og eru þær þáttur í
þeirri viðleitni WHO að vinna að varðveizlu heil-
næms umhverfis.
Verkið verður unnið af tveimur alþjóðlegum
miðstöðvum — annarri í Lundúnum og hinni í
Washington — þremur svæðismiðstöðvum — í
Moskvu, Tókíó og indversku borginni Nagpur —
og 20 rannsóknarstofum um allan heim. Ætlunin
er að útvega Alþjóðaheilbrigðismálastofnuninni
vísindalegar upplýsingar um víðtæki og gertæki
þeirrar mengunar, sem stafar af kolsýringi og ryk-
ögnum. Skýrslugerð um meðalmengun á mánuði
gerir WHO kleift að skrá og bera saman horfurnar
í hinum ýmsu löndum og senda aðvaranir þar
sem þeirra er þörf.
Ástæða þess að Alþjóðalieilbrigðismálastofnunin
hefur sérstakan áhuga á kolsýringi og rykögnum
er sú, að þetta tvennt er talið vera öruggasti mæli-
kvarðinn á hið samanlagða mengunarstig. Kolsýr-
ingurinn myndast við brennslu kola og olíueefna,
og magn hans í andrúmsloftinu stendur í beinu
sambandi við ýiniss konar iðnrekstur og við upp-
liitun íbúðarhúsa. Rykagnir í loftinu stafa að jafn-
aði frá reyk, iðnaðarryki, grjótnámi og gufuvélum.
Landfræðilegar og veðurfræðilegar aðstæður gegna
veigamiklum hlutverkum í sambandi við útbreiðslu
slíkra rykagna.
HEILSUFARSLEGAR HÆTTUR
Kolsýringur og rykagnir eru einungis heilsuskæð.
ef þau koma fyrir í tilteknum samböndum og
magni. Kolsýringurinn veldur truflunum í öndun-
arfærunum, þegar mengunin hefur náð ákveðnu
stigi. Heilsufarsleg hætta af rykögnum veltur á
efnafræðilegri samsetningu þeirra og eitrunarstig-
inu. Þannig er til dæmis blý eitrað, en kvarzagnir
geta valdið „silikosis" í lungum. Þegar magn kol-
sýrings í reyk kemst á hættuiegt stig, er hann
hættulegastur fólki með lungnakvef og hjarta-
sjúkdóma.
„Reykþokan mikla“ í Lundúnum leiðir í Ijós,
hve hættuleg mengunin getur orðið þegar verst
gegnir. Frá 5. til 9. desember 1952 voru stórir
partar Bretlandseyja huldir þykkri þoku. Veður
var mjög stillt og hitinn var að hækka. Meðan
þokan lá yfir svæðinu, var reykmagnið í loftinu
fimm sinnum meira en venjulega. Lundúnaborg
varð verst úti, en á tveggja vikna skeiði um þetta
Ieyti létust 4000 fleiri borgarbúar en á sama skeiði
árið á undan. Samkvæmt niðurstöðum dr. W. P.
D. Logans, sem rannsakaði áhrif reykþokunnar á
heilsfar borgarbúa, byrjaði dánartalan að hækka
strax fyrsta daginn. í miðbiki borgarinnar varð
aukningin meiri en í útjöðrum hennar.
Hin hækkandi dánartala tók til allra aldurs-
skeiða og var því á engan hátt takmörkuð við
yngstu og elztu kynslóðir Lundúabúa. Langflest
fórnarlambanna höfðu áður þjáðst af þrálátu
lungnakvefi, lungnabólgu, öðrum lungnasjúkdóm-
um og hjartasjúkdómum.
F R E Y R
117