Freyr - 01.08.1973, Síða 7

og hvíld frá ys og streitu borgarlífsins.
Þegar rætt er um notkun landsins er bent
á, að það þarf að hugsa fyrir útivistar-
svæðum, fólkvöngum, veiðilöndum, skíða-
löndum, tjaldsvæðum og sumarbústaða-
löndum o. s. frv.
Þetta er vissulega allt saman nauðsyn-
legt fyrir borgarbúann. En ber þetta þó
ekki að vissu leyti vott um öfugþróun?
Ekki þarf sveitafólkið sérstakan sumar-
bústað — því nægir að byggt sé á einum
stað yfir það — ekki þarf það sinn sérstaka
fólkvang og útivistarsvæði, í ákveðinni
fjarlægð frá heimilinu.
Þetta gefur okkur þá bendingu, að ekki
ætti að vera þörf fyrir okkur að láta þró-
unina ganga út í öfgar hér eins og gerzt
hefur víða erlendis. Þar er fólk fyrir löngu
farið að flýja úr stórborgum. Fólk flýr þær
bæði til afþreyingar í fríum og sem fasta
bústaði, leitar á rýmri svæði í útborgum
og nágrannabyggðum. Jafnvel þó það þurfi
að eyða löngum tímum daglega til að ferð-
ast til og frá vinnu. Nú er verksmiðjum
einnig dreift mikið meira um löndin.
Þó að hér sé auðvitað ekkert viðlíka
þéttbýli og í stórborgum erlendis, er þessa
útstreymis þegar farið að gæta verulega
frá Reykjavíkursvæðinu.
Þannig hefur nú skapast greinileg eftir-
spurn eftir lóðum austan við fjall með til-
komu hraðbrautar yfir Hellisheiði. Sýnir
það m. a. að það er réttara að mæla fjar-
lægðirnar í tímaeiningum, sem það tekur
að komast á milli staðanna, en km. Þetta
sýnir okkur líka, að takist okkur að skapa
gott samgöngukerfi um landið með greið-
færum vegum árið um kring, þéttum við
byggðina í sveitunum — með því meðal
annars náum við félagslega lífvænlegum
einingum.
í umræðum um byggðamál síðustu árin
hefur stöðugt verið klifað á einu hugtaki.
Svokallaðir byggðakjarnar — hafa átt að
leysa þar allan vanda. Þetta byggðakjarna-
tal hefur tröllriðið svo öllum umræðum
um þessi mál, að ekki má lengur bera sér
í munn gömul og góð orð eins og þorp,
kauptún, kaupstað eða bæ.
Nú heita þetta sveitakjarnar, byggða-
kjarnar og héraðs- eða landshluta mið-
stöðvar, o. s. frv. Það hefur aldrei leyst
neinn vanda að skýra hlutina nýjum nöfn-
um.
En hvað fylgir þessu? Ef betur er að
gáð, sézt, að með þessum sérstöku „kjarna-
ráðum“ er í raun og veru verið að virkja
sjálft miðsœknilögmálið. — Miðstöð hvers
hvers héraðs dregur til sín fólkið úr nær-
liggjandi sveitum. Stærsti staður hvers
landshluta dregur frá minni stöðunum, og
svo höfuðborgin — heildarmiðstöðin eða
kjarni kjarnanna sogar áfram frá mið-
stöðvum landshlutanna, jafnframt því sem
hús dregur beint úr sveitum og þorpum.
Byggðakjarnapólitíkin er í sjálfu sér
engin lækning, — það þýðir ekki að ætla
sér að virkja lögmálið gegn sjálfu sér.
Það, sem þarf að gera, er að breyta hug-
arfarinu sem á bak við miðsæknina liggur
og virkja þá krafta, sem virkilega geta
unnið gegn því. Meðal annars með jöfnun
á félagslegri aðstöðu og jöfnum öllum að-
búnaði þjóðfélagsins við þegnana, hvar
sem er á landinu.
Það mætti telja hér upp í löngum röðum
hvað gera þyrfti til þess að fólkið, sem
aflar frumverðmætanna úr moldinni og úr
hafinu, hvar sem þau finnast, og verður
að hafa búsetu dreift um landið, njóti fé-
lagslegs, menningarlegs og fjárhagslegs
jafnréttis, og hvað gera þyrfti til þess að
fjármagnið hætti að sogast saman á einn
stað og á eftir því atvinnutækifærin og
síðan fólkið.
En hér er ekki sérlegt tilefni til slíkra
upptalninga. Ég læt nægja að nefna þetta
einu nafni:
Það þarf hugarfarsbreytingu.
Við þurfum að gera okkur ljóst, að ekki
er allt fengið með stórum einingum á einu
eða öðru sviði, þar verðum við að þræða
okkar mundangshóf.
Ef hér ætti í einu og öllu að fara eftir
365
F R E Y R