Freyr - 01.02.1984, Blaðsíða 15

Á þessu línuriti, sem ádur birtist með grein Páls Bergþórssonar um fyrningar í 7.—8.
tbl. Freys 1982, sjást samstœð gildi áætlaðs töðufalls samkvœmt spreltuspá Páls og
raunverulegs töðufalls árin 1901—1975. Taða í hkglha er áœlluð (0,883+0,117 V) x
(18,2 + 0,2806 N — 0,0051 N2), þarsem V táknar vetrarhita í Stykkishólmi og N áburð
í kg Nlha. Ef samrœmi vœri fullkomið, lcegju allir punktarnir á skálínunni. 1
meðfylgjandi grein er m. a. tekið til umrœðu, hvað valdi því, að punktarnir víkja frá
línunni og hvort unnt sé að gera betur. Enn fremur er vikið að nauðsyn þess að átta sig
á, hvaða gildi það geti haft fyrir landbúnaðinn að hagnýla spretluspána.
skýrt sveiflur í heyöflun, er að
finna aðferð til að geta sagt fyrir
um grasvöxt áður en borið er á í
maí-júní. Þessar sprettulíkur verð-
ur að meta út frá því, sem liðið er,
eða athugun á ástandinu á þessum
tíma. Þess vegna er áhugaverðara
að þekkja samband sprettu við
vetrarhita en vor- og sumarveðr-
áttu. Vitneskja um áhrif tíðarfars-
ins vor og sumar gefur hins vegar
til kynna, hvaða takmörk sprettu-
spám eru sett.
Eina aðferðin, sem enn hefur
verið reynd til þess að meta
sprettulíkur, styðst aðeins við
vetrarhita. Hefur Páll Bergþórs-
son notað sambandið milli töðu-
falls og meðalhita október-apríl í
Stykkishólmi í þessu skyni. Hefur
hann leitast við að leiðrétta tölur
úr skýrslum um heyfeng fyrir þeim
breytingum, sem orðið hafa á
áburðarnotkun og túnbeit.
Heyskapar- og sprettutíð
samsumars og sláttutími o. fl. árið
áður valda frávikum.
Eins og glöggt kemur fram í grein-
um Páls, sjá t. d. línurit í 7.—8.
tbl. Freys 1982, eru umtalsverð
frávik frá sambandi vetrarhita og
töðufalls í einstökum árum. Af
mikilvægum þáttum, sem því
valda, má nefna eftirverkun frá
árinu áður, sprettutíð og mismun-
andi nýtingu heyja vegna
heyskapartíðar. Hugsanlegt er, að
einhverjir þessara þátta hafi fylgt
vetrarhita á liðnum áratugum, og
eiga þeir þá nokkurn hlut í hinu
fundna sambandi.
Gísli Gunnarsson hefur fjallað
um áhrif tíðarfars á heyskap fyrr á
öldum í 7. tbl. Freys 1983. Hann
leggur áherslu á, hve nýting heyja
hafi ráðið miklu um heyöflun.
Þessi áhrif raska þó ekki því sam-
bandi, sem er milli hitafars og
heyskapar, nema gert sé ráð fyrir
því, að heyskapartíð fylgi að ein-
hverju leyti sömu sveiflum og
hitafarið. Hins vegar er þetta
áminning um, hvaða takmörk því
eru sett að segja fyrir um heyskap,
þar til heyverkunin verður orðin
minna háð tíðarfarinu en áður.
Til dæmis um þætti, sem geta
valdið eftirverkun, má nefna
sláttutíma. Eftir óþurrkasumar
eins og 1983, þegar víða er seint
slegið, má búast við minni gras-
vexti en ella næsta sumar. Ymis
önnur staðbundin skilyrði valda
því einnig, að sprettuspá, sem gef-
in er út fyrir landið allt, verður
óvissari hjá einstökum bæjum eða
í heilum héruðum en fyrir landið í
heild.
Meðal þeirra þátta, sem orsaka
samband milli vetrarhita og
heyfengs, er það, að kalt tíðarfar
veldur auknu beitarálagi á tún og
þar með minni grasvexti og
heyfeng. Erfitt getur verið að
greina milli þessara áhrifa og
beinna áhrifa á grasvöxt. Ekki er
síður ástæða til að bera meira á
vegna aukinnar túnbeitar heldur
en af því að horfur séu á lélegri
grassprettu. Gallinn er hins vegar
sá, að þættir, sem standa í mann-
legu valdi eins og túnbeit, geta
breyst með tímanum. Þá hættir
áður fundið samband að gilda og
spágildið minnkar.
Búskapur er heyskapur.
Framleiðsluaukning er löngu hætt
að vera markmið í hinum hefð-
bundnu búgreinum hér á landi.
Hins vegar er stefnt að auknu
öryggi í framleiðslu. Sama viðhorf
mun ríkja víða erlendis. Hérlendis
hefur einkum verið lögð áhersla á
bætta nýtingu heyja, en einnig er
leitast við að draga úr kalhættu.
FREYR — 95