Freyr - 01.06.2004, Blaðsíða 16

Á línuriti (1. mynd) yfir ættliða-
Qarlægð milli íslenskra kúa og
nokkurra norrænna kúastofna sést
að minnst er fjarlægðin frá íslensk-
um kúm til Þrændakúa (Þrœ), þá
norðursænskra (Sæn) og síðan
norðurfínnskra (Nfi) kúa. Norskar
fjarðakýr (Nfj) eru tvöfalt lengra
frá þeim íslensku en Þrændakým-
ar. Kúastoíhar þaðan ffá til hægri á
myndinni (jóskar (Jót), Þelamerk-
urkýr (Þel), rauðar danskar (Rda),
norskar Austurlandsrauðkur (Ara)
og danskar Jerseykýr (Djé)), em
með þrefalt til fjórfalt lengri ætt-
liðafjarlægð ifá íslensku kúnni en
Þrændakýmar.
Fluttir vom inn í tilraunaskyni
allmargir nautgripir frá Danmörku
snemma á 19. öld.’ Þeir reyndust
vel þegar þeir fengu gott fóður, en
munu hafa horfið að mestu úr
kúastofninum á næstu áratugum.
Við samanburð á nautgripum frá
Danmörku og Islandi var ekki
hægt að rekja neinn skyldleika
milli íslenskra og danskra kúa (sjá
I. mynd). Innfluttu dönsku kýmar
á Islandi virðast því hafa dáið að
mestu út.
Afurðasemi islenskra kúa
Til eru áætlaðar tölur yfir nyt-
hæð íslenskra kúa frá því um
1100 og fram til þess tíma að
skýrsluhald hófst yfir nythæð
kúa nálægt aldamótunum 1900.4
Á þessu tímabili var áætlað að
meðalkýrin hefði mjólkað um
1100 kg á ári á 12., 13., 14. og
15. öld, síðan hefði nytin lækkað
niður í 1000 kg á ári á 16. öld, en
hækkað smám saman úr því.
Nytin var um 2700 kg um 1950
og fór í rúm 5000 kg á kú á ári
árið 2002.
Það jafngildir því að mjólkur-
magn eftir hverja kú hafi fimm-
faldast frá 16. öld til loka 20. ald-
ar.
Mikið af þessari aukningu staf-
ar af bættri fóðrun og aðbúð, en
verulegur hluti ffamfaranna mun
stafa af kynbótum, sérstaklega á
20. öld. (2. mynd).
Samsetning mjólkur
Miklar rannsóknir hafa verið
gerðar á efnasamsetningu kúa-
mjólkur hér á landi á síðustu ár-
um. Hefur þar einkum verið kann-
að hvernig efnafræðileg samsetn-
ing mjólkurprótína er hjá íslensk-
um kúm miðað við mjólk kúa í
nágrannalöndum okkar.
Hér á eftir eru teknar saman
ýmsar niðurstöður úr rannsókn-
um Braga Líndal Ólafssonar á
RALA og samstarfsmanna hans,
sem birtust á Ráðunautafundi
2003.
Rannsóknir á kúamjólk hér og
erlendis leiða í ljós að íslenska
mjólkin hefur að ýmsu leyti yfir-
burði yfir mjólk í nágrannalönd-
um okkar. Helstu niðurstöður úr
þeim rannsóknum eru eftirfar-
andi.
1. Faraldsfræðilegar rannsóknir á
fólki og tilraunir á músum hafa
gefið til kynna að betakaseín
A1 og B i kúamjólk tengist ný-
gengi á sykursýki af gerð I hjá
bömum.
2. Betakaseín A1 er tiltölulega
sjaldgæft hjá íslenskum kúm
(32%), B-gerðin finnst ekki en
betakaseín A2, sem ekki er tal-
ið tengjast sykursýki af gerð I,
er tiltölulega algengt hjá is-
lenskum kúm (68%). Algeng
kúakyn á Norðurlöndum (NRF
í Noregi, finnskar Ayrshire-
kýr) og Bandarikjunum (Hol-
stein Friesian) hafa svipaða
tíðni af báðum gerðum, eða um
50%.
3. Kappakaseín B er hagkvæmt
1. tafla. Arfgerðatíðni fjögurra nautgripakynja m.t.t. beta-
og kappa-kaseíngerða.
Kaseingerð Beta Kappa. íslenskar Kúakyn Fi.Ayrsh. Sæn.rauðar Am.Holst
A1A1 AA <0.01 0.02 0.18 0.11
A1A1 AB 0.05 0.02 004 0.07
A1A1 BB 0.06 <0.01 - -
A1A2 AA 0.03 0.13 0.36 0.32
A1A2 AB 0.15 0.07 0.14 0.15
A1A2 BB 0.23 <0.01 - -
A2A2 AA 0.02 0.22 0.15 0.22
A2A2 AB 0.19 0.01 0.13 (0..05)
A2A2 BB 0.27 - - -
- E - 0 0.52 (0.09)'
1) Sjaldgæft
116 - Freyr 5/2004