Lesbók Morgunblaðsins - 24.02.2001, Síða 3

LESBÖK MOBGUNBLAÐSENS - MENMNG LISTIB
8. TÖLUBLAÐ - 76. ÁRGANGUR
Tolle- Lege
Norðurmýrin
íslcnskur hversdagsfunkis nefnist grein eft-
ir Ágústu Kristófersdóttur um fyrstu skref
módernismans 1 íslenskri byggingarlist.
Ágústa segir að viðhorf í anda þjóðern-
ishyggju hafi sennilega valdið því að ís-
lenskir arkitektar vildu laga funkis að ís-
lenskum aðstæðum og horfðu gagnrynum
augum á það sem var að gerast erlendis.
eða Taktu - Lestu nefnist fyrsta grein af
þremur um orð í myndlist eftir Rögnu Sig-
urðardóttur. I greinunum mun Ragna
skoða samskipti orða og mynda í gegnum
aldirnar, allt fram á okkar tíma þegar lista-
menn halda því til dæmis fram að skrif um
myndlist flokkist undir listaverk.
John Rawls
er einn áhrifamcsti heimspekingur á sviði
stjórnmálaheimspeki á síðustu öld. I tilefni
af áttræðisafmæli hans síðastliðinn fimmtu-
dag skrifar einn af nemendum hans, Andr-
eas Föllesdal, grein um kenningar hans.
Alphonse Mucha
varð nánast frægur á einni nóttu þegar
hann málaði mynd af frönsku leikkonunni
Söruh Bemhardt sem sett var á auglýs-
ingaplakat. Kristin Sigurðardóttir heim-
sótti tengdadóttur hans, Geraldine, sem býr
innan um verk og muni listamannsins í
Prag.
FORSÍÐUMYNDIN
Mannlýsing no. 1. Birgir Andrésson, 1999. Unnið fyrir forsíðu Lesbókar.
KRISTJÁNJÓNSSON FJALLASKÁLD
NAHUOÐ
Kominn em eg undirjörðu,
á nú sæti dauðum hjá,
sorgum öllum sviíinn frá,
ævina sem auma gjörðu.
Ligg égþar hjá liðnum náum,
í logni dauðans augu fá
mitt hið lága leiði sjá,
liljum skreytt oglaufum smáum.
Meðal þeirra rósin rjóða
röðulfögur beygir sig,
sem fyrri hefur faðmað mig
og mætt áhrífum minna ljóða.
Ástarblíðu blómin drjúpa
og brjóst á köldum skreyta hjá,
meðan hrærðist hjartað gljúpa.
Ó, þú ástarljúfa liljka,
löngu fyrri þig égsá,
leiði mínu lifírðu’á;
nú skal ekkert okkurskilja.
Sé ég þigí sælum draumi,
sé þín skæru fölnuð blöð.
Við skulum bæði blunda glöð
hafín burí frá heimsins glaumi.
Kristjón Jónsson Fjalloskóld (1842-1869) orti um sjólfon sig, heiminn og guð
eins og allt væru þetta hlutir sem maðurinn myndi aldrei skilja, nema ó mis.
Hann var rómanlískur útlagi eins og Byron og Heine, í heiminum og sjólfum sér.
RABB
A
Asíðastliðnu ári var föstu-
dagurinn 22. september
útnefndur bíllausi dag-
urinn í Evrópu. Eftir því
sem fréttir herma lukk-
aðist þetta tiltæki víða
nokkuð vel. I mörgum
borgum var götum lokað
fyrir bílaumferð. Pingmenn gengu og hjól-
uðu á undan með góðu fordæmi og almenn-
ingur tók hressilega við sér.
En á norðurhjaranum í landi hins tár-
hreina bláma var annað uppi á teningnum.
Þær fréttir bárust þegar líða tók á daginn
að varla nokkur maður hefði skilist við bíl
sinn um morguninn, ekkert fjölgað í strætó
og fáir sést á gangi eða á hjóli. Þó var veður
hið fegursta og ákjósanlegt til útivista.
íslendingar létu sem sagt þessi tilmæli
alþjóðasamfélagsins um að sýna samstöðu
og draga úr mengun á þessum drottinsdegi
sem vind um eyru þjóta. Oft hef égverið
stoltur af þjóð minni og því að vera Islend-
ingur en þennan dag skammaðist ég mín
fyrir landann.
Ég fór að velta því fyrir mér hvort við Is-
lendingar séum að verða eins konar dek-
urþjóð. Við gerum kröfur um að aðrar þjóð-
ir dragi sem mest úr mengun, hneykslumst
upp fyrir haus á Bretum að dirfast að starf-
rækja endurvinnslustöð kjarnaúrgangs í
Sellafield og heimtum að henni verði taf-
arlaust lokað. Á sama tíma sækja íslend-
ingar það fast að fá sérstaka undanþágu til
meiri mengunarkvóta en kveðið er á um í
alþjóðasamþykktum. Við tölum fjálglega
um nauðsyn þess að halda heimshöfunum
EKKI
FULLRI
hreinum og tærum, þó að það læðist reynd-
ar að manni sá grunur að þar sé aðallega
átt við fiskimiðin umhverfis Island. Við
krefjumst þess að þjóðir heimsins setji
blátt bann við eyðingu skóga í auðg-
unarskyni en lítum jafnframt á meðlimi
Greenpeaee-samtakanna sem okkar verstu
óvini, vegna þess að þeir mótmæla hval-
veiðum. Þetta er þeim mun grátbroslegra
fyrir þá sök að þau samtök hafa alla tíð
staðið dyggan vörð um hagsmuni okkar.
Meðlimir þeirra hafa hvað eftir annað hætt
lífí sínu með því að sigla á smábátum í veg
fyrir skip sem ætluðu að varpa stórhættu-
legum geislavirkum efnum og öðrum ban-
eitruðum úrgangi í hafið.
Höfum við íslendingar ef til vill gleymt
því sem alþjóðasamfélagið hefur fyrir okk-
ur gert? Var það eitthvað? kynnu sumir að
spyrja, en vonandi ekki alltof margir. Eg á
auðvitað við viðurkenningu alþjóða-
samfélagsins á 200 mflna landhelgi okkar.
Auðvitað jiurftum við að berjast fyrir þeim
réttindum og stóðum okkur vel í þeirri bar-
áttu. Við hefðum þó náð harla litlum
árangri ef ekki hefði verið við sanngjama
og réttsýna andstæðinga að etja, sem tóku
rökum og ákváðu, að vel athuguðu máli, að
fallast á sjónarmið okkar á þeim forsendum
að um fjöregg þjóðarinnar væri að ræða.
MEÐ
REISN
Því hefur ekki ætíð verið að heilsa að
stórþjóðir sýndu hinum minni bræðrum
sanngimi eða tækju tillit til óska þeirra. Ef
við viljum að aðrar þjóðir sýni sjón-
armiðum okkar skilning og virði hagsmuni
okkar verðum við að gera slíkt hið sama.
Okkur ber skylda til að leggja eitthvað af
mörkum í samfélagi þjóðanna, sýna að við
séum reiðubúnir að taka til hendinni við að
skapa betri heim. Við þurfum að sanna svo
ekki verði um villst að við viljum fórna ein-
hverju til að stuðla að verndun lífríkisins til
hagsbóta fyrir allt mannkyn. Það verður
ekki gert með orðskrúði og yfirlýsingum,
að hverju skuli stefnt eða hvað þurfi að
gera, heldur með því að láta verkin tala.
Ekki trúi ég því að íslendingar séu svo
herfilega illa menntaðir og fáfróðir um lif-
ríki jarðarinnar að vita ekki, að ef allar
þjóðir jarðkringlunnar taka ekki höndum
saman um það tafarlaust að draga úr
mengun og fara sparlega með auðlindir
hennar geti fyrr en varir hlotist af því
óbætanlegt tjón. Og afleiðingar græðg-
innar og skeytingarleysisins munu ekki
bara bitna á einhverjum vesalingum i út-
löndum eins og venjulega, skinhoruðum
börnum með þjáningu heimsins í stórum
augunum, þær munu, merkilegt nokk,
einnig koma niður á vel stæðum og vel
menntuðum íslendingum, með dollara-
merkið í fallegum augum sínum.
Því miður er hitt líklegra að okkur sé
fjandans sama um lífríki jarðarinnar, að við
viljum fá peninga í vasann á stundinni,
hvað sem það kostar. Með þvi að reisa eins
mörg álver og mögulegt er, drepa og sjóða
niður alla þá hvali sem við náum í, henda
síðustu grásleppunni út í hafsauga bara ef
við getum fengið peninga fyrir hrognin
hennar, halda áfram að ausa upp loðnunni,
flytja inn skaðræðisskepnur á borð við
minkinn, karakúlhrúta og norskar ofurkýr,
skjóta hrossagaukinn. Allt í nafni auð-
legðar og aukins hagvaxtar.
Er íslendingum þá sama um börn sin og
barnaböm sem erfa eiga landið og jörðina?
Ef til vill ekki, en getur verið að okkur
skorti íhygli og ábyrgðartilfinningu? Getur
verið að íslenska skólakerfið hafi hingað til
vanrækt að efla siðvit nemenda og vekja þá
til umhugsunar um samábyrgð okkar með-
al þjóðanna og að þeir hafi skyldum að
gegna við bræður sína og systur í öðrum
löndum. Ekki einungis til að sanna fyrir
umheiminum að við Islendingar séum
gæddir mannúðlegri siðgæðisvitund heldur
einnig vegna þess að það kemur sér betur
fyrir okkur sem þjóð þegar til lengdar læt-
ur, hvort heldur sem er í efnahagslegu eða
menningarlegu tilliti.
Mér býður í grun að þó að íslendingar
viti ekki alls kostar hvert skuli stefna við
aldahvörf, vilji þeir samt komast þangað
sem fyrst - á bfl.
EYSTEINN BJÖRNSSON
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS - MENNING/LISTIR 24. FEBRÚAR 2001 3