Lesbók Morgunblaðsins - 24.02.2001, Qupperneq 6

í HEIMSÓKN HJÁ TENGDADÓTTUR ALPHONSE MUCHA í PRAG
Morgunblaðið/Ásdís
Geraldine Mucha er þekkt samtímatónskáld í Tékklandi og hefur hún samid bædi hljómsveitar-
og söngverk. En tónsmídar nam hún af þeim Benjamin Dale og Allan Bush.
Morgunblaðið/Ásdís
Hann er sérkennilegur tveggja manna stóllinn í stofunni heima hjá Geraldine en þó virdast þau
kunna nokkud vel vid sig í honum, Þórir Gunnarsson rædismadur og húsrádandi.
LlKT og að ganga inn
í FORNGRIPAVERSLUN
Alphonse Mucha (1860-1939) varð nánast frægur
á einni nóttu þegar hann málaði mynd af frönsku
leikkonunni Söruh Bernhardt sem sett var á aug-
lýsingaplakat. KRISTÍN SIGURÐARDÓTTIR heimsótti
tengdadóttur hans, Geraldine, sem býr innan um verk
og muni listamannsins í Prag.
BLAÐAMAÐUR er á gangi í
Prag á fögrum vetrardegi
ásamt Ásdísi Ásgeirsdóttur
ljósmyndara og fararstjóran-
um Þóri Gunnarssyni, ræðis-
manni íslands í Tékklandi.
Skyndilega staðnæmist Þórir
við hús eitt í Kastalahverflnu,
Hradcany, og segir að í þessu húsi búi tengda-
dóttir tékkneska myndlistarmannsins Alp-
honse Mucha (1860-1939) sem varð nánast
frægur á einni nóttu þegar hann málaði mynd
af frönsku leikkonunni Söruh Bernhardt og
sett var á auglýsingaplakat. Hann segir okkur
að tengdadóttirin, Geraldine, búi innan um
verk myndlistarmannsins og ýmsa muni fjöl-
skyldunnar og sé eldspræk þrátt fyrir að vera
84 ára gömul. Við erum uppnumdar yfír þess-
um tíðindum en verður ekki um sel þegar ræð-
ismaðurinn hringir dyrabjöllunni hjá þessari
frægu konu.
Gluggi opnast á efri hæðinni og út um hann
kemur höfuð fullorðinnar konu sem prýtt er
silfurgrárri umgjörð. Hún heyrir ekki vel
hvað ræðismaðurinn segir og segist koma nið-
ur að vörmu spori. Þegar hún opnar dyrnar
sér hún hver er hér á ferð og brosir breitt.
Okkur léttir óskaplega og þegar okkur er boð-
ið inn þiggjum við það með þökkum.
Húsið er komið til ára sinna og heldur lágt
er til lofts í anddyrinu og dimmt. Við blasa
trönur þar sem komið hefur verið fyrir sjálfs-
mynd Mucha. Hann virðist einnig vera nokk-
uð sáttur við þessa íslensku innrás og eftir að
hafa skoðað nokkrar myndir sem hann gerði
af frönsku leikkonunni höldum við upp á efri
hæðina.
Líkt og forngripaverslun
Það er líkt og að ganga inn í forngripaversl-
un. Þetta eru margir hverjir einhverjir furðu-
gripir í íslenskum augum sem hafa litla þekk-
ingu á húsgagnalistinni. Það kemur í ljós að
eitt af þessu er stóll fyrir tvær manneskjur
sem setjast sín hvorum megin í þetta ein-
kennilega fyrirbæri. Geraldine og Þórir sýna
hvernig þetta virkar og það virðist ekki fara
illa um þau þar sem þau sitja þarna.
Þetta hófst allt saman hjá Mucha aðfanga-
dagskvöldið árið 1894, segir Geraldine. Mucha
var þá með öllu óþekktur sem myndlistarmað-
ur og starfaði hjá prentara í París. Skyndilega
komu skilaboð frá leikkonunni miklu, Söruh
Bernhardt, um að hún vilji nýtt auglýs-
ingaplakat - samstundis. Mucha hafði aldrei
áður gert auglýsingaplakat en átti bágt með
að neita leikkonunni. Hann lærði tækni gömlu
meistaranna í Múnchen í Þýskalandi og hafði
því enga þekkingu á þessu sviði. Engu síðar
gerði hann plakat og þar með var lífí hans
breytt á einni nóttu.
Mucha kom úr mjög fátækri fjölskyldu í
litlu þorpi í héraðinu Móravíu. Hann var stað-
ráðinn í að verða myndlistarmaður og fór til
Vínar. Til þess að eiga í sig og á fór hann að
mála landslagsbakgrunna fyrir leikhús.
Stærsta leikhúsið eyðilagðist í eldi og því varð
Mucha atvinnulaus. Þarna var hann staddur í
Vín, 19 ára og atvinnulaus og sá ekki önnur
úrræði en að snúa aftur heim til Móravíu.
Hann var staddur á knæpu þegar aðalsmaður
kom þangað inn. Aðalsmaðurinn, Khuen Bel-
assi greifi, var að leita að einhverjum sem
gæti málað veggmynd í nýju borðstofuna
hans. Mucha þáði starfíð þrátt fyrir að hann
hefði enga þekkingu á því. Málningin flagnaði
öll af og hann varð að ráðfæra sig við húsamál-
ara. En hann lauk verkinu og málaði flóknar
fígúrur.
Vann hjá prentara
Belassi áttaði sig á því að Mucha hafði hæfi-
leika og sendi hann til Múnchen til að nema
myndlist. Eftir það var Mucha sendur til Par-
ísar og þurfti ekkert að borga sjálfur. Mucha
hafði meira fé milli handanna en hann þurfti
sjálfur á að halda svo að hann fór að kaupa
gjafir handa samlöndum sínum en þá var pen-
ingasendingunum hætt. Þess vegna fór hann
að vinna fyrir prentara. Þetta var á dögunum
fyrir ljósmyndirnar og því var nóg að starfa
við að teikna allt fyrir dagblöðin. Hann vann
eingöngu fyrir Söru næstu sex árin eftir að
hann gerði fyrsta plakatið fyrir hana.
Mucha bjó í 20 ár í París sem piparsveinn.
Hann var mikill föðurlandsvinur og vildi ekki
sjá frönsku konurnar. Hann giftist tékkneskri
konu sem var 23 árum yngri en hann. Hún fór
til Parísar líkt og venja var hjá ungum konum
í Tékklandi og frændi hennar lét hana hafa
„kynningar“-bréf til Mucha.
Þegar Mucha sneri aftur til Tékklands varð
hann yfir sig hneykslaður þegar hann komst
að því að ungu myndlistarmennirnir stældu
franska myndlist. Hann fór ekki í launkofa
með þá skoðun sína að þeir ættu að sækja inn-
blástur sinn í slavneskan arf en þessar skoð-
anir hans ollu honum miklum óvinsældum.
Kunni eklci að skjalla
Mucha var talinn gamaldags í myndlistinni,
segir Geraldine, því hann gerði ekki tilraunir
og þess vegna fóru myndirnar hans ekki út úr
húsi. Það skipti hann miklu máli hvernig
ramminn utan um myndina var. Hann var
ekki vinsæll portrett-málari því hann kunni
ekki að skjalla fólk, segir Geraldine og hlær.
Mucha hafði meiri áhuga á nýjustu uppfinn-
ingum, t.a.m. rafmagni, en því hvað kollegar
hans voru að gera í myndlistinni. Þegar hann
fór að mála með pastellitum varð hann im-
pressjónisti. Hann sýndi aldrei pastelmynd-
irnar heldur málaði þær fyrir sjálfan sig. Þær
voru fyrst sýndar 1994 á sýningu í Kastalan-
um.
Mucha var sá sem gerði flestar myndir af
Söruh og hafði mikil áhrif á auglysingaplak-
atagerð, segir Geraldine.
Veggirnir eru málaðir í rókokkóstíl en ekki
af Mucha. Þegar rafmagn í húsinu var end-
urnýjað voru veggirnir einnig gerðir upp.
Mucha bjó aldrei sjálfur í þessu húsi. Þegar
hann fluttist aftur til Tékklands lét hann
byggja sér hús í Prag. Kommúnistar tóku síð-
an húsið til diplómatískra nota og fjölskyldan
fluttist hingað í húsið við götuna Hradcanské
Nám, í Kastalahverfinu í Prag.
Mucha var 54 ára þegar sonur hans, Jiri,
fæddist, sem síðar varð eiginmaður Geraldine,
og þess vegna þekkti Mucha vart son sinn sem
fullorðinn mann. Hún sýnir okkur portrett-
mynd sem Mucha málaði af honum þegar

6 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS - MENNING/LISTIR 24. FEBRÚAR 2001