Nýi tíminn - 26.01.1956, Blaðsíða 7

Fimmtudagur 26. janúar 1956 — NÝI TÍMINN — (7
i
Landar Jules Verne haía byggt kafbát,
„Nautilms” að nafni. Hann hefur komizt
niður á 4000 m dýpi, mannaður tveimur
mönnum og er betta í fyrsta sinn sem
nokkrir menn hafa komizt niður í slíkt
dýpi. Niðri í þessu regindýpi ríkir svarta-
myrkur sí og æ og þrýstingurinn á hvern
fermetra svarar til þungans af 50
j árnbrautarvögnum.
Við vorum staddir á
200 m dýpi. Hér
voru allir hlutir
bláir. Engir menn haf a
nokkurntíma séö hluti í
slíkri hirtu fyrr en viÖ.
Þessi hirta var furöulegri
en unnt er að gera sér í
hugarlund og engu var hún
lík, sem sést á jörðu uppi.
Það lá við að sjóninni vœri
ofboðiö. Hvaö eftir annaö
reyndi ég að taka hók og
lesa, en ég sá engan mun
á auöri síÖu og síöu meÖ
litmyndum. Eg kveikti á
kertaljósi. Þá varð birtan
gul, og skærari en nokkuð,
sem ég hefi áöur séÖ“.
■^80 þús. tonna
þrýstingur
Það er hinn franski prófes-
sor Beebes, sem svona lýsir
jíví sem fyrir augu hans bar,
er hann var staddur í kafbáti
á 200 m dýpi. Orðin lýsa
undrun hans og hrifningu. En
í febrúar fyrir tveimur árum
var farið langt fram úr þessu
marki og öllum öðrum og það
svo að afrek próf. Piccards
á þessu sviði eru sem barna-
leikur í samanburði og náði
hann þó miklum árangri. 15.
febrúar 1954 komust tveir
franskir menn, sjóliðsforingi
aS nafni Georges Houot og
verkfræðingur sem heitir Pi-
erre Willm, niður á 4050 m
dýpi í kafbáti, sem er sér-
stakur að gerð. Þetta gerðist
skammt undan ströndinni við
Dakar.
Þetta heimsmet, sem jafn-
framt er mikið fyrirheit um
að gefast muni tækifæri sem
engan hefur þorað að dreyma
um, jarðfræðingum, dýrafræð-
ingum og grasafræðingum til
handa, var síðasti þáttur i
fjölþættum tilraunum til að
kafa stöðugt dýpra og dýpra
og við sífelldar hættur, t.d.
þessa: voru nokkrar líkur til
þess að skipið mundi þola
hinn sívaxandi þrýsting? Á
400 m dýpi var þrýstingurinn
á skipinu öllu 80.000 tonn eða
sem svarar 400 kg á hvem
fersentímetra, eða þvílíkt, sem
lagðir væm 50 járnbrautar-
vagnar (vélarvagnar) ofan á
skipið. En stálbyrðingurinn
þoldi þennan þrýsting og allir
útreikningar sem gerðir höfðu
verið áður en ferðin var farin,
reyndust réttir. Það var því
engin furða þó að Frökkum
fyndist til um þessa landa
sína. Fjallgöngumenn á heims-
mælikvarða áttu þeir enga,
en hér höfðu franskir menn
brotið sér leið niður fyrir
gróðrarsvæði hafsins, niður
fyrir dýptarsvæði hverrar
fisktegundarinnar af annarri,
undarlegra fiska sem einskis
manns auga hafði áður séð,
niður í hið svartasta myrkur
fjórum kílómetrum fyrir neð-
an yfirborð hafsins.
★ Piccard hætti við
En þó er kafbáturinn, þessi
furðusmíð af margbrotnum og
fíngerðum og nákvæmum tækj-
um, ekki að öllu leyti gerður
í Frakklandi. Hann var byggð-
ur fyrir belgískt fé í skipa-
Kaþólskur munkur á 17. öld, Borelli að nafni, gerði teikningu að farkosti er nota niaetti til djúpsæv-
arrannsókna; hann skyldi síga cfe stíga fyrir tilstilli leðursekkja er fylltir væru eða tæmdir eftir því
sem við ætti. Því skipi skyldi róið með ánun. — Til hægri sést svo hvernig 20. öldin Iét draum lians
rætast: djúpbáturinn hangir í krana yfir höfninni í Toulon. — Noðan á skipinu er atliuganakúlan.
er nafnið sett saman úr
tveimur grískum orðum: bat-
hos, sem þýðir djúp, og skap-
he, sem þýðir skip. Það mætti
heita djúpbátur á íslenzku.
Það líkist neðansjávarbáti en
getur farið beint upp og nið-
ur. Það getur neðansjávarbát-
ur ekki. Það verður að draga
djúpbátinn þangað sem berg-
málsdýptarmæling sýnir að
hagkvæmast muni vera að
láta hann fara niður. Þegar
hann er kominn í kaf, getur
hann raunar farið fram og
aftur í sjónum, með aðstoð
tveggja lítilla skrúfa, sem
hvor um sig er knúin af lítilli
aflvél, sem hefur aðeins eitt
hestafl. En þetta er mesti
seinagangur og fer aldrei
fram úr hálfum hnút á klst.
Hákarl fer langtum hraðar,
sjókrabbi álíka hratt eða
hraðar.
'jAr Haglél á hafsbotni
Djúpbátnum má líkja við
zeppilínsloftbelg. Geymarnir
eru raunar ekki fylltir neinni
lofttegund, heldur er látið á
þá benzín, 78.000 1, og eru
þeir 13. Kúlan með öllum
tækjunum, sem höfð er neðst,
. svarar til körfunnar undir
loftbelg. Vandinn sem leysa
þarf þegar svona skip er
byggt, er að hafa rétt hlut-
-föll milli rúmtaks þess og
stærðar. Þetta skip er þannig
úr garði gert, að sjór getur
fallið inn í það eftir vild, og
fer það þá að sökkva, en því
meira sem í það kemur af
sjó, því meira þjappast ben-
zínið saman, og það breytir
um þyngd eftir hitastigi.
Þrýstingurinn verður ætíð
hinn sami á skipið og í skip-
inu og byrðingurinn þarf ekki
að vera sérstaklega sterkur
— en annars væri engin leið
að smíða svo sterkan byrðing
að hann þyldi þrýstinginn.
Hvað sterkur sem hann væri,
mundi hann vindast saman
eins og bréf.
Þá' þarf að hugsa fyrir því
að komast upp aftur. Það er
gert með því, að útbúa hinn
þrettánda af geymunum þann-
ig, að unnt sé að tæma hann
að þeim 1300 lítrum af ben-
Framh. á 11. síðu
smiðastöðvunum í Toulon og
að undirlagi svissnesks vís-
indamanns, sem búsettur var
og starfandi á Italíu. Þessi
vísindamaður var raunar eng-
inn annar en Piccard sjálf-
ur, og hann gaf hinu belgiska
byggingafélagi alla þá þekk-
ingu sem haim átti yfir að
ráða ásamt tækjum sínum,
rannsóknarklefanum, kúlunni
sem hefur frá 9 til 15 m
þykka stálveggi og 15 sm
þykka glugga úr plexigleri, en
þetta hefur hann sjálfur
fundið upp að nokkru leyti.
En hann varð missáttur við
menn þá sem hann átti í
skiptum við í Belgíu og
Frakklandi og hætti við að
taka þátt í fyrirtækinu.
Þetta einstæða skip hefur
verið kallað bathyscaphe og
Yíirsmiður Bathyscaphens: Pierre Willm á leið niður í hið kynlega farartæki sitt.
r4ður en djúpbáturinn nær þeim djúpum, þar sem þrýstingurinn er melri en mann-
legur iíkami þoli hann, kveður síðasti íroskmaðuriim hann með vingjamlegu handtaki.