Nýi tíminn - 21.05.1959, Page 4

4) — NÝI TÍMINN — Fimmtudagur 21. maí 1959
islenik alþýða þarf að fá það tisfasafn sm hun
ið eftir í þúsund
Það liefur verið fremur
hljótt um Ásmund Sveinsson,
á undanförnum árum. Hann
hefur engar sýningar haldið,
ekkert auglýst, en síðustu ár-
in hefur bogasalurinn, vinnu-
skálinn hans nýi, smátt og
smátt verið að rísa. Fyrir hef-
ur komið að einn og einn. sam-
borgari hefur hrist höfuðið
yfir því atferli: „Hvers vegna
er maðurinn að þessu? Lista-
menn eiga að fást við sitt
verk, en ekki vera að eyða
tímanum í að byggja hús.“
Víst hefur þetta mikið til síns
máls, en til þess að geta unn-/
ið þurfa listamenn líka þak
jdir höfuðið, — og það vill
stundum dragast nokkuð lengi
að byggt,, sé yfir þá, jafnvel
sjálf ríkisstjórnin getur stein-
gleymt því í 13 ár að hún
hafi heitið að byggja yfir einn
-frægasta listamann. landsins!
Það var fyrir hvítasunnuna
að Ásmundur rauf þögnina og
sagði: Nú er að mestu lo'kið
smiði vinnuskálans nýja. Ger-
ið svo vel að sjá það sem þar
er.
Ásmundur kvaðst gera
þetta til að þakka þeim
1 Reykvíkingiun er hefðu
■ stuit sig á undanförnum ár-
um. Og fólkið lét ekki
1 sÉiuda á sér. Á 14 tímum
. komu í bogasfalinn 4000 —
■ 4500 manns. Betur var ekki
1 liægt að sanna að almenn-
ingur metur list Ásmundar
> Sveinssonar. — það mun
' þuría að leita víðar en á
Islandi eftir aðsókn er jafn-
ist á við þessa.
Þegar eftir kl. 2 á hvíta-
sunnudag fylltist iBogasalur Ás-
mundar af fólki. Sá er þetta
ritar staldraði þar nokkra
hríð þá. Ásmundi hafði orðið
það á í messunni að senda eng-
in boðskort heldur hafði hann
sagt: Komi þeir sem koma
vilja. Fari þeir sem fara vilja.
Og þess vegna vantaði flesta
fínu mennina sem við erum
vön að sjá við hátíðleg tæki-
færi. Hér var enginn forseti,
og enginn sem þurfti að láta
sjá að hann væri boðinn með
forsetanum. Gestirnir voru þvl
venjulegt fólk á öllum aldri,
allt frá smáfólki til öldunga.
Þarna var fyrst og fremst al-
þýða Reykjavíkur.
@ Kona úr Skagafirði
Svo leit ég inn til Ásmund-
ar eftir gestaboðið, I gær.
— Ertu ánægður?
— Já, þetta er ánægjuleg-
ásta hvítasunna sem ég hef
lifað, — ég ér fæddur á hvíta-
sunnudagsmorgni. Það er mjög
ánægjulegt, eftir að hafa alla
ævina verið að reyna að búa
til eitthvað sem aðrir menn
hefðu gaman af að sjá að
þetta hefur ekki verið allt til
einskis, — að fólkið hefur gam-
an af því, nýtur þess, metur
það.
— Það stóð ekki á fóllkinu
að koma.
— Nei, fyrstu gestimir komu
töluvert áður en búið var að
opna. Það var gömul skagfirzk
Jkona með tveim mönnum. Hún
að líta inn þótt ekki væri
búið að opna, þvi sig langaði
til að sjá kappreiðarnar líka.
• Snerti líf hennar
— Þau gengu síðan um safn-
ið og þegar þau komu að Hey-
bindingunni klappaði hún á
öxlina á öðrum manninum,
syni sínum, og sagði; Þetta
minnir mig á þegar ég varð
ekkja og ég var að binda með
ykkur þegar þið voruð litlir.
Þarna fann hún strax eitthvað
• Það er kúltúr hjá
smápjóð
— Hvar í heiminum viltu
fá á 5. þúsund manns af al-
þýðuíólki inn á listsýningu á
tveim dögum annarsstaðar en
á íslandi? heldur Ásmundur
áfram. Eg veit að það er hægt
að halda fjölsóttar sýningar í
New York og öðrum stórborg-
um heimsins, en það er ekki
alþýðan, sem fjölmennir á þær
sýningar.
Smáþjóðir hafa oft staðið
ist ég með Kína; þar hafa 600
milljónir manna öðlast trú á
sjálfum sér og hafa eignazt
vilja til að lifa mannsæmandi
lífi. — Það er ógurlegt afl þeg-
ar þjóð trúir á sjálfa sig.
9 íslensk alþýða á að
eignast listasafn
— Svo þú ert ánægður með
fólkið ?
— Já, ég hef trú á fólkinu.
Það var' fólldð, alþýðan, sem
kom hingað á hvítasunnunni.
j. •••■ •• .. . . .
Ásmundur Sveinsson og kona hans í safni hans í Bogasalnum.
er snerti líf þennar sjálfrar,
baráttu hennar.
Sonur hennar er sjómaður
á togara og hefur því ekki
mikinn tíma til að sjá söfn.
Þau stöldruðu einnig við Svörtu
skýin (eina af abstraktmynd-
um Ásmundar), og gamla kon-
an sagði; Þegar ég var telpa
var ég látin sitja hjá uppi á
fjalli. Þá sá ég einu sinni
svart ský og varð mjög hrædd,
sortinn var svona, svo leyst-
ist það upp.
mjög uppúr, Það er af því að
það er lcúltúr hjá smáþjóð,
sem stafar af því að alþýðu- j
menntun verður að vera góð.!
Hjá smáþjóð verður að gera
kröfu til hvers manns. Það er!
gullperla íslendinga að leggja
áherzlu á að hver Tnaður verði
sem nýtastur, dugi, sé maður. '
Þess vegna verður ekki
komið upp list á íslandi án
stuðnings alþýðunnar, án
þess að hún skilji listina
og meti hana, finni þar
eitthvað sem snertir hana,
eitthvað úr lífsbaráttu sinni.
• Að finna hjarta
pjóðarinnar
— Það sem ég hef keppt að
frá því ég var ungur, heldur
Ásmundur áfram, er að vita
eitthvað um lijarta þjóðarinnar,
hópur góðborgara fær reglu- Maðllr verður að vera *'
bundin æðisköst útaf!). — Já,jhandi við baráttu ÞJóðarinnar,
ég þekki þetta, sagði konan, |líf hennar- starf- siSra ó-
þegar ég var að sækja vatn á s?«ra-
• Og svo eru menn
að segja
Gamla konan skagfirzka
spurði: — Hefurðu ekki gert
Fjaílkonuna? — Nei svaraði
ég, — ekki nema ef það skyldi
vera Vatnsberinn (myndin sem !
veturna, ég komst heim með
eitthvert vatn,:' öll gödduð,
maður var svona.
’ — Og svo eru menn að segja
að alþýðan skilji ekki list! .
segir Ásmundur, að það þýði j &lendmgur, fýrir það að við
erum dálítið öðruvísi en ann-
Það er oft verið að segja
að það sé erfitt að vera lista-
maður hjá smáþjóð, og það, er
rétt, en það er okkar mesta
hamingja! Það er plús að vera
ekkert að sýna henni list!
Vatnsberinn er .ekld bara
vatnsberi Reykjavíkur, hann er
epurði hvort þau fengju ekkiöllu Islandi.
að fólk.
Hver þjóð verður að hafa
trú á sjálfri sér. Þjóð sem hef-
tálkn vantsberanna gömlu á j ur trú á sjálfri sér er ótrú-
[legt afl. — Þess vegna fylg-
Einhver heitasta ósk mín, eft-
ir að hafa gert þessa tilraun,
er að íslenzk alþýða eignist
eigið listasafn, —■ sem hún
hefur beðið eftir í þúsund ár.
Ásgrímur gaf þjóðinni safn
sitt. Kjarval hefur gefið þá
peninga sem átti að byggja
yfir hann fyrir, til að reisa
safn fyrir fólkið, — það á
að þakka honum sérstaklega
jfýrir það. Álþýðan skilur list,
ef hún snertir eitthvað líf
hennar, starf og baráttu. Þess
vegna á að byggja 'listasöfn
fyrir þjóðina. Það eiga ekki
að vera hús á mörgum hæðum.
Listasöfn eiga að vera í al-
menningsgörðum, þar sem öll
fjölskyldan getur komið, — það
var unaðslegt að sjá þegar
mæðurnar voru að koma með
börnin sín um hvítasunnuna.
Og höggmyndir eiga að vera
í almenningsgörðum, ekki inni,
9 Leggjum deilurnar
niður
— Og, segir Ásmundur, ég
vil endurtaka það sem eg sagði
við >\kur um daginn, við eig-
um að leggja niður deílumar
um stílana. Það er innihald
verksins sem gildir. Það er
enginn stíll til sem gerir menn
stóra. Og ðg öfunda ungu
kynslóðina vegna þéss hve
mörg form, hve marga stíla
hún hefur um að velja. Áb-
stra'kt verk geta verið ágæt,
og mjög léleg, myndræn verk
geta verið ágæt og líka mjög
léleg. Eg þykist hafa leyfi til
að segja þetta, því ég hef
leikið mér með flesta stílana.
Það eru líka til abstrakt form
í náttúrunni. Eg get séð stein
sem er blíður, og ég get líka
séð stein sem mér finnst að
sé að slíta mig í sundur.
9 Það væri að svíkja
fólkið í gröfinni
— Þegar menn ern að tala
um landslag og prísa feg-
ursta veðrið, þá sýna þeir
að þeir þekiíja ekld landið.
ísland er ekld bara fallegt
í sumarblíðu, þíað er líka
griinmt í hamförum veðr-
anna o.g baráttunni við þau.
Það ér ekki liægt að tjá þá
baráttu nema helzt í trölla-
myndum. Það var trölls-
skapur að byggja þetta land.
Eg er bómlasonur, fæddur
á Kolstöðum i Dölum, og
ég þekki baráttuna við veðr-
ið. Og ég þekkti. þetta íólk
í sveitinni. Þaðuvildi ekki
.y, láta. vorkenna sé^,; það barð-
ist. Að ininnasí,,þessa fólks,
alþýðunnar senx háði sína
baráttu við liamfarir nátt-
úrunnar, sem það væri ein-
hverjar fíngerðar veimiltítur
væri að svíkja það í gröf-
inni. — Þess vegna hef ég
sumar myndirnar svo sterk-
ar.
Menn tala um ljótleika og
að við séum að dýrka ljótleik-
ann. Lífsbaráttan er ekki allt-
af tóm fegurð. Og þó verða
menn stórir og fagrir í bar-
áttunni. Flestir munu lifa erf-
iðar stundir einhverntíma. þeg-
ár þeir ihugsa: nú má ég ekki
bresta, nú verð ég að duga, og
þá verður fólkið guðdómlegar
lietjur. Maðurinn er fallegur
þegar hann drýgir dáð, falleg-
ur, mitt í hril-Jaléik barátt-
uimar.
★
Ásmundur Sveinsson er 66
ára í dag. Frá því hann var
ungur hefur hann feiigizt við
að skapa listaverk. En hann
hefur gert meira. Ilann er líka
mikill landnemi í Reykjavík.
Fyrst byggði hann hús ýfir
verk sín og vinnustofu á
Freyjugötunni. Þvínæst flutti
hann austur með Suðurlands-
braut og byggði Kúluna, og
þegar hann var sextugur fór
hann að byggja Bogasalinn
yfir verk sín, til að koma þeim
fyrir og geta unnið. Boga-
salurinn er nú kominn upp
nema enn vantar plötur á þak-
ið. Og nú segist hann ekki ætla
að byggja meira.
9 Eigum við að láta pá
skömm spyrjast?
Það er rétt að almenningur
viti það, að ýmsir útlendingar
hafa undanfarið -lagt að hon-
um að iselja sér sum beztu
verkin flytja þau úr landi.
Er ekki ráð að. sjá til þess
að Ásmundur þurfi ekki af
fjárhagsástæðum að selja verk
sín úr landi? Eða á tómlæti
mörlandans enn einú sinni að
verða okkur til slcammar? Er
ekki sjálfsagt að safnið Iians
Ásmundar verði á sínum stað,
þar sem það nú er? Það er
nóg landrými þar umhverfis
til að koma myndunum (sem
fyrst yrðu að steypast úr var-
anlegu efni) þar fyrir í al-
Framhald á 11. síðu.
:v i;, '■