Nýi tíminn - 05.11.1959, Blaðsíða 7

Fimmtudagur 5. nóvember 1959 — NÝI TÍMINN — .(7
Ekki veit eg hvort Ásgeir
Blðndal Magnússon hefur
lagt sér orðabækur til munns
í æsku, eins og sagt var um
annan læniómsmann íslenzk-
an, en hitt er mér kunnugt
um að hann hefur lagt meiri
e'tund á lestur orðabóka en
flestir menn hérlendis. En sá
lestur hefur ekki verið sama
kyns og þeirra sem opna
orðabækur til þess eins að
leita að merkmgu ákveðins
orð', heldur er Ásgeir einn
þeirra sönnu málfræðinga
sem lesa orðabækur sér til
fróð^eiks og skemmtunár.
Ávoxt þe-sarar iðju þekkj-
um v'ð orðabókarmenn af
margra ára reynslu, og þó
kemur þekking Ásgeirs á
orðaforða í lenzkrar tungu
okkur sífekt á óvart, engu
síður en frcð'eikur hans um
.ætterni orðá og tengsl við
önnur mál, nálæg og fjar-
skyld. '
Hítt er þó engu minna
undrunarefni hversu víðles-
inn og margfrcður Ásgeir
•er í a’mennri málfræði,
hversu ve1 honum hefur tek-
izt að fylgjast með í því
heizta sem gerzt hefur í þeim
fræðum cíðustu áratugina.
Slíkt er engan veginn auð-
velt á okkar afskekkta landi,
og því merkilegra sem hann
lauk háskólanámi á óvenju-
lega skömmum tíma og átti
■ekki kost á framha’dslærdómi
við erlenda háskóla. En Ás-
geir var ekki aðeins orðinn
víðlesinn í málfræði áður en
hann hóf háskólanám, hann
var orðinn fjölfróður á mörg-
um öðrum sviðum, og skólun
í marxískri díalektík hafði
tamið meðfædda rökvísi hans
í vísir.iialegri hugsun og
vinnubrögðum. Og honum er
.gefin sú náttúra sem er
hverjum fræðimanni ómiss-
andi, að hætta a’drei að læra,
missa ekki áhugann á nýjum
kenningum og uppgötvunum,
láta ekki forpokast.
Sá maður sem þannig er
gerður hefur ekki farið húsa-
villt þegar hann réðst til
istarfa við Orðabók háskól-
ans, og við sem gerst þekkj-
um til á þe'.m stað vitum að
handaverk Ásgeirs þar eru
orðin drjúg, og mun það þó
sjást betur síðar. Nokkrar
fræðilegar ritgerðir hefur
hann einnig b'rt á síðustu
árum í innlendum og erlend-
um tímaritum og safnritum,
og í þeim lagt athyglisverðan
skerf til íslenzkrar orðsögu.
' Þó mun hitt meira sem. hann
á í fórum sínum, og er gott
til að vita að nú standa von-
ir til að hann fái betra færi
en áður til að vinna úr því
efni sem hann hefur dregið
/saman.
Ásgeir er ekki einn þeirra
sérfræðinga sem loka sig inni
í filabeinsturni eigin rann-
• sókna; hann hefúr ávallt ver-
■ ið ósinkur á að miðla öðrum
af fróðleik sínum á hverju
.sviði sem var, án þess að
■ hugsa um sjálfs sín hag.
• Ýmsir hafa leitað fræðslu
' • á vinnuctofu orðabókarinnar
á liðnum:árum, stundum um
■ olíklegustu hiuti. Þar hefur
' Ásgerr löngum orðið einna
1. drjúgastur í svörum og sí-
' fellt búinn . að leysa hvers
manns vanda.; Stúdentar og
ý. ungir ; fræðinaenn hafa . löng-,
um átt vísa hjá honum
§ ‘M. i É

ista á Siglufirði og varð síðan
einn helzti forystumaður sam-
bandsins. Sama haust var
Kommúnistaflokkur íslands
einnig stofnaður og honum helg-
aði Ásgeir mikið starf.
Fjórði áratugurinn var ís-
lenzkri æsku erfiður. Efnahags-
kreppan. atvinnuleysið, skort-
urinn og pólitískar ofsóknir
settu merki sitt á kynslóðina
sem þá var að vaxa úr grasi.
En hún öðlaðist einnig þá bar-
áttugleði og þá sósíalistísku lífs-
skoðun, sem varð aðalsmerki
hennar.
Ásgeir Blöndal deildi kjör-
um við íslenzka alþýðuæsku
þessa erfiða tímabils, og eins
og hún kom hann sterkari út
úr því. Því lauk í raun og veru
með hinum örlagaríka einingar-
sigri íslenzkra sósíalista 1938.
þegar Æskulýðsfylkingin og
Sósíalistaflokkurinn voru stofn-
uð. Á stofnþingi Æskulýðsfylk-
ingarinnar var Ásgeir annar
tveggja framsögumanna um
sameiningarmál ung'ra sósíalista;
og varð síðan um mörg ár einn
bezti forystumaður hennar.
í Sósíalistaflokknum hefur
Ásgeir gegnt fjölda mikilvægra
trúnaðarstarfa, m. a. verið í
framboði til Alþingiskosninga.
Sérstaklega hefur hann innt
mikilsverð störf af hendi á
þeirri kynslóð, sem upplifir,
skilur og skapar merkustu
aldahvörfin i sögu mannkyns-
ins, er hin nýja jörð sósíalism-
ans rís iðagræn úr ragnarökum
sökkvandi auðvaldsskipulags.
Og ég óska þér, kæri Ásgeir,
góðrar heilsu og svo langra líf-
daga, að þú megir upplifa end-
anlegan sigur þess málstaðar,
er þú varðir svo glæsilega fyr-
ir þrjátíu árum „á sal“.
Eggert Þorbjarnarson.
Flokkur þinn, Sósíalista-
flokkurinn, óskar þér allra
heilla á fimmtuKsafmælinu.
Flokkurinn þakkar þér fyr-
ir að liafa í þrjátíu ár beitt
þínum skarpa hug og þínu
skýra máli í þjónustu hreyf-
ingar vorrar, sósíalismans,
marxismans á íslandi Við
minnumst þeirrar ótrauðu
baráttu, þegar brjóta átti
vaxtarbrodd okkar ur.gu
marxistísku hreyfingar og
jafnf nemendur í skólum sem
sjúklingar . á sjúkrahúsum
voru hraktir burt ineð harð-
vítugustu ofsóknum, Aið
þökkum þér þrotlaust starf í
æskulýðshreyfingunni, í kosn-
ingabaráttum í uppfeld’sstarf-
semi, allt það, sem þú hefur
gert, einnig með ritum þ:n-
um, greinum og þýðingum, til
löndal Magn ússon
Fimmfugur
hvatningu til framtakc og
vinsamlega gagnrýni á það
sem betur mátti fara, og ég
þykist vita að margir muni
minnast lians á morgun með
þakklæti fyrir margvíslega
aðstoð og uppörvun.
Þeim sem þekkja áhuga
Ásgeirs á almennum félago-
málum mun ekki koma á ó-
vart að hann hafi látið fé-
lagsmál íslenzkra málfræð-
inga til sín taka. Hann var
einn þeirra helzti hvatamað-
ur þess að stofnað var Félag
íslenzkra fræða, var fyrsti
formaður þe:s og hefur tekið
ötullega þátt í störfum þess
frá upphafi, enda má segja
að félagið búi enn að þeirri
gerð sem það fékk á for-
mannsárum hans.
Ég hef hér aðeins minnzt
á þá hlið á Ásgeiri sem ég
þekki bezt eftir meira en tíu
ára samctarf. Hitt veit ég að
af honum hefði mátt gera
marga menn ef hann hefði
einbeint hæfileikum sínum að
öðrum sviðum. En Orðabók
. háskólans og íslenzk málvís-
indi mega hrósa happi að
hafa hlotið slíkan liðsmann.
Og því skal afmæliisba minu
óskað þess sem bæði honum
og fræðunum mun að haldi
koma: síaukins orðsifjafróð-
leiks og sívaxandi fræðiaf-
reka.
Jakob Benediktsson.
Á fimmtugsafmæli Ásgeirs
Blöndals Magnússonar verður
mér hugsað til myndar, sem
ég hefi geymt í huga mínum- í
• nær þrjátíu ár. .....
Það -var ,,á sal“ í 'Menntaskól-
. anurii ,á Akureyri veturinn
1929—30. Kvatt hafði verið til
umræðufundar um þjóðmál og
í ræðustólnum stóð einmitt
Ásgeir Blöndal, þá um tvítug't,
og mælti fyrir málstað sósíal-
ismans með þeirri aðlaðandi
djörfung og rökvísi, sem honum
er eigin.
Næsta haust — þegar dyr
menntaskólans höfðu lokazt
Ásgeiri vegna stjórnmálaskoð-
ana hans — sat hann stofn-
þing Sambands ungra kommún-
sviði fræðslu og upplýsinga um
sósíalismann, enda verið um
langt skeið einn menntaðasti
marxisti á íslandi, jafnframt
því að vera hámenntaður í ís-
lenzkri tungu.
Ég lít á það sem lán að eiga
Sjálfum hefur Ásg'eiri hlotn-
azt sú hamingja að tilheyra
félaga mann á borð við Ásgeir
Blöndal Magnússon.
að samferðamanni og baráttu-
þess að efla þroska þeirrar
alþýðu, sem leiða skal þjóð-
ina fram til sósíalisinans.
Megi íslenzk málvísindi og
marxistísk frelsisbarátta ás-
lenzkrar alþýðu enn lengi
njóta krafta þinna. Má ég svo
að síðustu þakka þér þrjátíu
ára vináttu og samstarf og
óska þér og þínuin alls vel-
farnaðar.
EINAiR OLGEIRSSON.
Fjársöfnun fyrir arabiska flóttamenn
ÞaS eru taldar vera 48 milljónir heimilislausra manna
í heiminum og á sunnudaginn kemur gangast prestar
hér í Reykjavík, fyrir forgöngu biskups, fyrir fjársöfn-
un, og mun henni verð’a variS til arabiskra flóttamanna
í Palestínu.
Sigurbjörn Einarsson biskup
skýrði fréttamönnum frá þessu
nýlega en íslenzka kirkjan hef-
uj: á undanförnum árum, fyrir
forgöngu þávefandi biskups,
Ásmundar Guðmundssonar,
lagt nokkurn skerf til hjálpar-
starfs meðal flóttamanna, og
hefur það verið gert á vegum
Lútherska heimssambandsins,
en það starfrækir m.a. stærsta
spítala í Litlu-Asíu, þar sem
11 þús. manns fá aðhlynningu
að meðaltali á ári. Einnig hef-
ur það 6 heilsuhæli í Jórdan-
iu og 5 í Sýrlandi.
í Palestínu eru 900.000 Arabar
taldir á vonarveli. I flótta-
mannabúðunum þar fæðast ár-
lega um 25 þús. börn heimilis-
lauss fólks.
Héðan voru i fyrra sendir
11 ballar af skreið og nokkuð
af lýsi og kom hvorttveggja
sér vel, þyí eggjahvítuskortur.
í fæðu þessa fólks hefur verið
sérstakt varjiamál lengi.
Nú þurfum við að halda vel
í horfi með þetta framlag,
sagði Sigurbjörn Einarsson
biskup. Allir sem eru aflögu-
færir eru ótvírætt skyldir til
að létta undir með þessu ó-
gæfusama fólki, sem af ýmsum
á tæðum hefur misst heimili
sín og hefur hvergi aðstöðu
til að afla sér lífsviðurværis af
sjálfsdáðum — það er hvergi
rúm fyrir það í okkar stóra
heimi, sagði biskup.
Bickup kvað samtök kirkj-
unnar manna m.a. reka 48
vinnuhæli fyrir flóttafólk. Sem
fyrr segir eru taldar vera 45
milljónir heimilislausra manna
í heiminum, þar af 18 millj. í
Evrópu.
Fjársöfnun verður hér í
Reykjayík við messur • á
sunnudaginn, og prestar úti á
landi munu einnig gangast fyr-
ir camskonar fjársöfnun. Bisk-
upcskrifstofan tekur ennfremur
móti framlögum þeirra og dag-
blöðin munu einnig gera það.
Kommúnistar
ráða lífi stjórn-
arinnar
Tage Erlander, forsætisráð-
herra Svíþjóðar, sagði í Stokk-
hólmi í gær, að ríkisstjórn
sósialdemókrata í Sviþjóð
myndi standa eða falla með
tillögu sinni um að leggja á
nýjan veltuskatt, sem nemur
4 af hundraði.
Erlander sagði, að það ylti
á kommúnistum á þingi, hver
örlög stjórnarinnar yrðu í
þessu máli. Stjórnin yrði ekki
felld ef kommúnistar greiddu
tillögu hennar atkvæði eða
sætu hjá við atkvæðagreiðsl-
una. Ef kommúnistar greiddu
hinsvegar atkvæði gegn tillög-
unni um veltuskatt, .væru .dag-
ar stjórnarinnar taldlr ,