Nýi tíminn - 08.09.1960, Qupperneq 11

*
FimmtudagT.tr 8. september 1960 — NÝI TÍMINN — (U
y Iðxmn mm ven kommn Siinp
ur ayrr
Fjórir hnúSlaxar veiddust I ám fyrir
norSan og ausfan slSustu viku ágúst
SíÖustu vikur hafa verið aö veiöast norðan lands og j Ytra-Lóni, í Miðfjarðará við
austan einkennilegir fiskar, sem reynzt hafa Kyrrahafs-; Bakkafióa, 28. ágúst. Báðir þess-
laxar, aö líkindum hingað komnir fyrir atbeina sovézkra
fiskiræktarmanna.
Ingvar Hallgrímsson, fiski-
fræðingur tjáði Nýja tímanum í
gær að fiskifræðingar hefðu
rannsakað „furðulaxa“ þá sem
sagt hefur' verið frá í fréttum.
Ingvar sagði að liér væri um
að ræða svokallaðan Kyrra-
hafslax, en Uússar liafa undan-
farið flutt lax frá Kyrrahafi
og vesturfyrir, einkum til Kóla-
skaga. Talsverð brögð hafa ver-
ið að því undanfarið að laxinn
hafi veiðzt við Noregsstrendur.
Sennilegt er talið, að Rússar
hafi flutt laxinn í vatnabúri.
Það er karldýrið, sem er ó-
venjulegt útlits, en kvendýrið
er líkara venjulegum laxi.
Síðar í gær barst blaðinu svo-
hljóðandi fréttatilkj-nning um
laxveiði þessa frá Veiðimála-
skrif ^tofunni:
j.Fimmtudaginn 1. septem’oer
s.l. veiddist í Skjálfandafljóti í
net frá bænum Rauðuskriðu ein-
kennilegur fiskur. Hann var 46
cm langur og vóg 1,2 kíló.
Veiðimálastofnunin fékk fiskinn
til athugunar. Hann líktist blend-
ingi af lax og urriða, en er
með hnúð eða kryppu framan
við bakuggann. Hér er um að
ræða tegund af Kyrrahafslaxi.
sem nefna mætti hnúðlax eða
bleiklax (ONOCORHYNCUS
GORBUSCHA; Humpback eða
Pink Sálmon), en hann er einn
af þeim fimm tegundum laxa,
sem finnast í Kyrrahafi. Vitað
er að Bandaríkin og Rússar hafa
á undanförnum árum gert til-
raunir með að sleppa Kyrrahafs-
laxi í ár, sem liggja að, Atlanz-
hafi og má gera ráð fyrir, að
þessi fiskur sé frá þeim til-
raunum kominn, og mjög senni-
lega frá tilraunum Rússa við
Barentshaf, því að fregnir hafa
borizt um, að þessara laxteg-
unda hafi orðið vart við Norður-
Noreg.
Eins og áður segir eru tegund-
ir Kyrrahafslax fimm talsins og
er bleiklaxinn einn þeirra og
er hann minnstur vexti og í
ýmsu öðru frábrugðinn þeim.
Hann verður að jafnaði um 50
cm. langur og tekur það hann
tvö ár að ná þeirri stærð.
Heimkynni bleiklaxins eru norð-
urhluti Kyrrahafs, meðfram
strönd Asíu, allt frá Berings-
sundi að aðlægum sjávarsvæð-
um að norðan og suður að flóa
Péturs mikla, ;að honum með-
töldum, við strönd Ameríku að
Sakramento ánni. Hann gengur
upp í ár á Kommandor-, Aleuta-
og Kurileyjum, á Sakahalín
Hokkaídó og norðurhluta Hondo.
Hann finnst í mjög litlum mæli
í ánum Mackenzie, Kolyma,
Indigírka, Jana og Lena. Bleik-
laxinn verður alltaf kynþroska
hálfg annars árs. Hann er far-
íiskur, lifir í sjó, hrygnir í
ám og deyr að hrygningu lok-
inni, eins og allar tegundir
Kyrrahafslax gera. Bleiklaxinn
gengur í ár til hrygningar á
tímabilinu frá því í júní til októ-
ber, misrhunandi frá emum
stað til annars. Bleiklaxinn er
mjög mikið veidáur í sjó og
fer mestur hluti veiðinnar til
niðursuðu.
Það var Sigurður Pétur
Björnsson, sparisjóðsstjóri á
Húsav’k, sem gerði viðvart um
fiskinn og sá um að koma hon-
um til rannsóknar og á hann
þakkir skilið fyrir sinn góða
þátt i því máli. Þess má og geta
að það var einmitt Sigurður Pét-
ur, sem bjargaði Grímseyjar-
laxinunij stærsta laxi, sem veiðzt
hefur hér á landi svo vitað sé
með vissu, frá eyðileggingu á
sínum tíma.
Frá því að fréttin um þennan
merka lax kom fram, hafa
Veiðimálastofnuninni borizt til
athugunar 2 aðrir bleiklaxar,
sem báðir veiddust á stöng.
Annan þeirra veiddi Bjarni
Ingimarsson, skipstjóri; í Vatns-
dalsá í Húnavatnssýslu, 27. ág.
ays ÍliJíÉ^w
Baðgestir, skipbrotsmenn og íroskmenn eru
stöðugt í hættu vegna þessara óargadýra
Gráöugir hákarlar verða árlega fjölda manns að
bana, einkum í hitabeltishöfunum og einnig víöa 1 ám
í Afríku og víðar.
ir fiskar voru rúmlega 50 cm.
að lengd. Það voru Aðalbjörn
Arngrímsson á Þórshöfn og
Kjartan Sveinsson, skjalavörður
í Reykjavik, sem komu fiskun-
um á íramfæri. -.
Bleiklaxarnir munu verða
rannsakaðir ýtarlega með til-
liti til aldurs, vaxtar og fleiri
atriða. og mun síðar verða gerð
frekari grein fyrir þessu merki- j
lega landnámi nýrrar fisktegund-
ar hér á landi.
Veiðimálaskrifstofan vill vin-
samlegast biðja þá, sem kynnu
að verða varir við einkennilega
fiska í veiðinni, að vikta þá og
mæla og taka hreistur af þeim.
(Hreistrið er tekið ofan við
rákina á miðjum fiskinum und-
ir afturhluta bakuggans), ' og
senda Veiðimálastofnuninni,
Tjarnargötu 10, Reykjavík á-
samt upplýsingum um veiðistað
og tíma og sömuleiðis lýsingu
á fiskinum'1.
í gær skýrði Morgunblaðið
frá að enn einn ókennilegur
lax af sama tagi og sá í Skjálf-
andafljóti hefði veiðzt í net í
Héraðsvötnum frá bænum Mið-
húsum í Blönduhlíð. Veiddist
og hinn veiddi Jón Jónsson frá hann 26. ágúst.
Foreldrar geta eignast dreng
eða stúlku eftir eigin vali
Vísindamenn hafa uppgötvað leyndar-
dóminn um ákvörðun kynjanna
Læknar liafa lengi vitað að' stúlkna séu ávalar að lögun,
kynferði barns ákvarðaðist af en hinar sem ákvarða kynferði
frumum karlmannsins, en af pilta séu hringlaga.
þeim eru tvær gerðir, sem til Vísindamenn vinna nú að því
þessa hafði hó ekki tekizt að að finna aðferð til að skilja
sjá neinn mismun á í smásjá. þessar mismunandi frumur í
Bandaríska kvenlækninum dr. i sundur. Þegar það verður 'hægt,
Landrum Shettles hefur nú i opnast leiðin til þess að for-
hinsvegar tekizt að greina., eldrar geti fyrirfram valið um
þennan mismun með sérstakri i kynferði barna sinna.
smásjá, sem hann hefur látið Rannsóknir Shettles hafa
framleiða. j einnig leitt í ljós eðlilega skýr-
Með þessari nýju smásjá hef-1 ingu á því, hversvegna fleiri
ur hann komizt að því, að drengir fæðast en stúlkur. Það
frumur sem ákvarða kynferði j er vegna þess að frumurnar
sem ákveða kyn drengja eru
fleiri hjá flestum karlmönnum
Engar uncknþágur
frá 12 mílunum
Á fundi trúnaðarráðs Hl'far
í Hafnarfirði fyrra fimmtud. var
eftirfarandi ályktun gerð ein-
roma: • Júpiter, stærsta plánetan í
„Fundur haldinn í trúnað- sóikerfi okkar, er ekki girni-
arráði Verkamannafélagsins leg til heimsóknar. Á hverri
Hiífar. fimnitudaginn 8. sept- sekúndu verða þar jarðskjálft-
en hinar,
stúlkna.
sem ákvarða kyn
Stöðugir jarð-
skiálftar á Júpiter
smber 1960, samþykkir að
gefnu tilefni að skora á ríkis-
stjórn íslands, að semja eigi
við Breta eða aðrar þjóðir
um undanþágu frá 12 mílna
fiskveiðilögsögu og livika
livergi frá fastmótaðri stefnu
alþingis og þjóðarinnar i
landhelgismálinu“.
í Suður-Afríku er mann-
tjónið mest við baðstrendur.
V;ð Afríku eru hákarlar
stærri en annarstaðar, — allt
að 5. metra langir, og það raor
ar áf þeim alit upp að strönd-
um og ármynnum.
Galíer skýrði frá því, að
byrjað væri að kanna hvort
ekki mætti nota safa úr svo-
kölluðum sj'gúrkum til að
stugga hákörlum brott. Sjó-
gúrkan er ho’dýr sem lifir í
sjónum, og vegna eiturefn's
sem í henni er, fælast önnur
sjávardýr har.a.
Nú hafa Bandaríkjamenn rg
Suður-Afríkumenn, sem verða
stöðugt fyrir miklu manntjóni
af völdum hákarla, ákveðið að
hetfja sameiginlegar rannsókn-
ir á því hvernig bezt megi verj-
ast þessum vágesti.
Sidney Galler, forstöðumað-
ur líffræðideildar bandaríska
sjóhersins, hefur skýrt blaða-
mönnum frá því, að Banda-
ríkjamenn verði einkum fyrir
tjóni á froskmönnum vegna
hákarla, auk þess sem þeir
bana fjölda fólks sem lendir
í sjávarháska. Þegar skip
sökkva og skipbrotsmenn lenda
í sjónum, eru torfur af há-
körlum komnar á vettvang og
; hremma hákarlarnir marga
bráðina áður en skipbrots-
j mönnum tekst að bjarga sér
upp úr sjónum.
ar, sem hver um sig er jafnöfl-
ugur og tíu stórar vetnis-
sprengjur. Á fimm sérstökum
svæðum á Júpiter verða lang-
mestu jarðskjálftarnir.
Þetta er niðurstaða rann-
sókna stjörnufræðinga í
stjömuathuganastöðinni í Col-
orado í Bandaríkjunum,
Mitt unga fótk
Tileinkað Keflavíkurgöngunni, 19. júní 1960
Mitt unga fólk með yfinbragð og reisn
þess eylands. sem í morgungjöf þér skín,
að lífi þínu læðast dauðans menn,
þótt látist vera til að gæta þín
og dilli þér og dilli þér
við dans og Yín.
Þú heimtir landgrunn, hefur til þess rétt,
en hvað um föðurland þitt, ísland sjálft?
Þitt ættland hafa atómveldi girnzt
í aldarfimmtung, numið land þitt hálft
og við þér blasir Viðreisnin
sem vængstýtfð álft.
Mitt unga fólk hjá Airportinu í dag,
við eigum þessa Miðnesheiðargrund,
þótt vandalausir, vopntygjaðir menn
að westan sitji þar og tigni hund
og æfi sig til undanhalds
á örskotsstund.
Svo gat hið rauða gull í dollarsmynd
og giftuleysi blindað þeirra sjón,
er áttu að leiða okkar friðarþjóð
um ævarandi hlutlaust, vopnlaust Frón,
en bindast ei við bitvarg sem
hið brezka ljón.
Mitt unga fólk með íslenzkt gönguþor
um útnes það, er selt úr landi var,
þinn dagur rís, þitt ríki koma skal
og rýma vítissprengjulhreiðrið þar,
þitt ríki, frjálst á fósturjörð
til frambúðar.
Að feðraráðum féCkkstu landið þitt
í fjötrum hers sem loftin víð og blá,
en gangan þín er ganga alls, sem vannst
úr greipum Dana, í ætt við hátíð þá,
er Islandsklukkan ómaði
við Öxará.
Mitt unga fólk, sem erfir þetta land
frá efsta hnúki fram um dýpstu sker,
— þess friðarsól og frelsisjúnídag
í feigðarskugga af Bandaríkjaiher,
æ, rektu hraksmán hernámsins
af höndum þér.
Kristinn Reyr Pétursson.