Litli Bergþór - 01.03.1993, Blaðsíða 10

Skyggnst um á Kjalvegi
Annar hluti
eftir Tómas Tómasson
Af Bláfellshálsi
Við erum hér við rætur Bláfells og horfum yfir
svæðið milli Langjökuls og Hofsjökuls. Þetta er eins
og einhver undraheimur, sem aldrei hefur horfið mér
úr minni frá því ég fékk það fyrst augum litið. Þarna
eru ótal örnefni, og vildi ég rifja upp þau helstu. Hér
næst okkur í vestur er Geldingafell. Til skamms tíma
lá bílvegurinn norður með hlíðum þess, en fyrir
fáum árum var hann færður og liggur hér beint niður
með Bláfellinu.
Hvítárnesið blasir við okkur en nær er Hvítárvatn.
Hér að sunnanverðu liggur að því grjótapall, sem
Jökulkrókur heitir. Norðvestan við vatnið er
Skriðufellið, sem má segja að sé hulið jökli nema
austurbrúnin, sem er snarbrattar skriður og
klettabelti niður að vatni. Fyrr á árum var allbreið
jökultunga niður með Skriðufellinu að sunnan og
náði niður í Hvítárvatnið. Fyrir kom að kindurfæru
yfir þetta jökulhaft, og þurfti þá að sækja þær í
fjallið, sem ekki var greiðfært. Nú á síðustu
áratugum hefur þessi jökultunga hlánað og engin
fyrirstaða að komast í fjallið sunnanfrá. Undirlendi er
þarna ekki og því er ógreiðfært að komast inn fjallið.
Sagnir eru til um að fær leið hafi verið með
fjallsrótunum fyrr á öldum. Þá hafi vatnið ekki legið
að fjallinu. Norðan við Skriðufellið gengur skriðjökull
niður í vatnið og lokar leiðinni þeim megin frá. Þegar
hlánar á vorin virðist koma hreyfing á jökulinn og
stórir jakar klofna úr jökulbrúninni og fljóta fram eftir
vatninu, þar sem þeir standa á grunnvatni og eyðast
af sól og vatni. Framan af sumri má oft sjá mikið af
jökum standa langt upp fyrir vatnsborðið eins og
seglbátar.
Norðan við þennan skriðjökul myndast vík út úr
vatninu inní landið. Allbratt er í kringum hana en
gróður ótrúlega fjölbreyttur svo nærri jöklinum.
Þarna segir sagan að hafi verið stunduð
silungsveiði með sérstæðum hætti. sá sem veiðina
stundaði batt folald við stein á bakkanum þar sem
víkin myndast frá vatninu. Síðan teymdi hann
móðurina fyrir botninn á víkinni þar til hann var
kominn á móts við folaldið. Þá batt hann fiskinet í
taglið á merinni og lét hana synda með netið yfir.
Engar aflaskýrslur hefur verið talað um frá þessum
fiskveiðum. Þessi vík ber nafnið Karlsdráttur.
Til norðausturs frá Karlsdrætti liggur hraunbrún,
sem sennilega hefur myndast frá gosi undir
jöklinum, trúlega frá eldstöð, sem nefnd er Sólkatla.
Þessi hraunbrún heitir Leggjabrjótur. Frá
hraunbrúninni hallar landinu til austurs og myndast
þar allmikið grösugt undirlendi, sem Fróðárdalur
heitir, Innri og Fremri. Innri-Fróðárdalurinn er að
mestu gróðurlaus. Að honum liggur lítið fjall, sem
Rauðafell heitir. Fremri-Fróðárdalurinn er hins vegar
grösugur. Eftir honum rennur allmikil bergvatnsá,
Fróðá. Nokkru austar er sérstætt fjall, sem myndar
háar grösugar brekkur móti suðri. Þar vex nokkurt
birkikjarr. Austurkantur fjallsins er að mestu
gróðurlaus. Þar ganga brattar skriður og klettar
niður í Fúlukvísl, sem rennur þarna austanundir.
Fúlakvísl á upptök sín undir Langjökli, bak við
Þjófadalafjöll, og rennur með vesturjaðri Kjalhrauns
niður í Hvítárnes og skiptir oft um farveg niðri á
Nesinu. Víkjum aftur að þessu fjalli, sem ber nafnið
Hrefnubúðir. í sögunni segir að þar hafi kona risans
Bergþórs í Bláfelli byggt sér bæ og búið. Hún hafði
heitið Hrefna og þaðan er nafnið komið.
Ef við horfum norður yfir Hrefnubúðir, sjáum við
að landið hækkar. Þar taka við miklar grjótöldur upp
undir Hrútfellið, sem stendur fram undan, og austur
að Fúlukvísl. Þetta svæði heitir einu nafni Baldheiði.
Með Fúlukvíslinni erfjárgróður á stöku stað, annars
gróðurlítið. Suðvestur af Hrútfellinu má sjá gamalt
mannvirki, ekki stórt í sniðum, en þarna hefur verið
borið saman grjót og hlaðið upp eitthvert skýli. Ekki
er fær leið með Hrútfelli að vestan á hesti, og er því
leið smalanna með fjallinu að austan. Þeim megin
er nokkurt graslendi á kafla og fjölbreyttur gróður.
Birkikjarr sést þar og mikið af hvönn. Þar eru hæðir,
sem Múlar heita og Þverbrekkur. Þarna fellur
Fúlakvíslin í gljúfrum á köflum, og hér rétt fyrir
norðan rennur hún í svo þröngu gljúfri að menn sem
ekki eru lofthræddir hafa hlaupið þar yfir. Við
megum ekki skilja svo við Hrútfellið að minnast ekki
á hæð þess, en það mun vera 1410 metrar með
sinn Regnbúðajökul á toppnum, hæsta fjall á
þessum slóðum.
Þegar kemur norður fyrir Hrútfellið taka við
Fremra- og Innra-Sandfell, og enn lengra,
norðvestur af Þjófadölum, er fjallshryggur, sem
gengur frá jöklinum og til austurs. Þessi
Litli - Bergþór 10