Litli Bergþór - 01.05.2008, Page 25

rœðumaður álíta að vér Islendingar hefðum sérsta-
ka ástœðu til að viðhalda þjóðerni voru, er vér
ættum vort fagra, forna mál ennþá svo lítið breytt.
Svo virðist sem málið og velferð þjóðarinnar héldust
í hendur, því þegar þjóðin var næst því komin að
glata þjóðerni og sjálfstœði sínu og sökkva í eymd
og volœði, þá var málið einnig verst. Og þegar
aftur tók að birta til í lífi hennar þá unnu þeir menn
mest að endurreisn málsins er sterkasta trú höfðu á
framförum þjóðarinnar (Konráð, Jónas o. jl.).
Síðan minnist ræðumaður á að þótt við héldum
móðurmál okkar lítið breytt, þá liefðu mörg útlend
orð slœðst inn í það. Vœri þau oft brúkuð í daglegu
tali, stundum af vanþekkingu, stundum af kœruleysi.
Sagði rœðumaður frá því að síðastliðinn vetur hefðu
nemendur Flensborgarskólans í Flafnarfirði kosið
nefnd er skyldi hafa það starf á hendi að skrifa upp
málvillur þœr er fyrir kœmi í ræðum nemenda á
málfundum þeirra. Skyldu nefndarmenn síðan lesa
upp villurnar á nœsta fundi og gera grein fyrir
þeim. Stakk nú ræðumaður uppá að kosið yrði í
slíka nefnd hér. “
Sveinn Eiríksson tekur næstur til máls og kveður
marga „illa að sér í íslenskunni." „En hitt væri víst
að sumir viðhefðu útlend orð afmonti einu.“
Viktoría Guðmundsdóttir telur að mállýtanefnd geti
„haft talsverða þýðingu hér“ og myndi „auka
áhuga fólks á því að hreinsa málið. “ „Kvaðst
þekkja afreynslu að áminningar um þetta efni vœri
þakksamlega þegnar, efþœr vœri gefnar með alúð
og lipurðF
Bergur Jónsson segist ekki vera svo vel að sér í
málinu „að hann þekkti þau útlendu orð, er hann
sjálfur viðhefði, frá íslenskunni. “ Hann segist ekki
hafa neina trú á að skipa nefnd í þetta mál.
Þorfinnur tekur aftur til máls og segir að „margur
talaði þau orð er hann vissi að ekki œttu heima í
íslenskunni. “ „ Kvaðst hann ekki sjá að
Ungmennafélagið gæti neinu áorkað í þessu máli
með öðru en að kjósa mállýtanefnd. Þótt hún ekki
þekkti allar málvillur félaganna mœttu þeir vera
þakklátir ef einhverjum yrði útrýmt. Einnig myndu
menn þekkja betur mállýti hjá öðrum en sjálfum
sér.“
Fleiri taka ekki til máls um þetta, og er samþykkt
með 10 atkvæðum gegn tveim að kjósa
mállýtanefnd. Hún er kosin leynilegri kosningu og
hljóta eftirtaldir félagar sæti í henni: Þorfinnur
Þórarinsson með 15 atkvæðum, Bergur Jónsson með
12 og Viktoría Guðmundsdóttir með 10.
Ekki er getið um störf mállýtanefndar á næstu fun-
dum, en í fundargerð frá fundi í júlí 1909 segir eftir
að greint hefur verið frá fundarsetningu: „Lesin
voru nokkur mállýti frá síðasta Jundi. “ Og í fundar-
gerð aðalfundar um haustið er greint frá að nokkur
mállýti hafi verið lesin. Hvergi kemur fram hver
þessi mállýti voru né heldur hverjir létu þau sér um
munn fara.
Á aðalfundi haustið 1910 tekur Viktoría
Guðmundsdóttir þetta mál upp aftur og varpar fram
þeirri spurningu, hvort ekki sé rétt að kjósa mál-
lýtanefnd eins og gert hefði verið undanfarin ár.
„ Ta/di hana að sjálfsögðu geta unnið gagn, þótt
lítið hefði hún starfað hingað til. “ Formaður,
Þorsteinn Þórarinsson, styður þetta „með alllangri
rœðu, “ eins og segir í fundargerð.
Viktoría flytur svo eftirfarandi tillögu, sem var
samþykkt samhljóða. „Fundurinn er því samþykkur
að kosin sé nefnd þriggja manna til þess að athuga
mállýti þau er fyrir kunna að koma á fundum
félagsins. “ I fundarlok er stjórn félagsins kosin í
nefndina.
Á fundi tæpu ári síðar, 10. september 1911, er
lesið bréf frá Ungmennafélagi Reykjavíkur um
„verndun móðurmálsins“. „ Var beðið um að safna
mállýtum þeim, er finnast kynnu í daglegu tali og
senda safn það til Umfél. Reykjavíkur, er síðar
myndi láta birta á prenti mállýti þau er væntanlega
yrði safnað víðsvegar um land. “ Sagt er að bréfinu
hafi verið vel tekið, en það fær ekki frekari umfjöl-
lun. Á næsta fundi, sem var aðalfundur, var enn að
tillögu Viktoríu kosin mállýtanefnd, og hlutu
kosningu formaður, ritari og Guðríður
Þórarinsdóttir.
Ekkert er getið um störf þessarar nefndar eða
annarra næstu árin. Málið er þó ekki algerlega fallið
niður enn því á fundi 24. janúar 1915 segir formaður
frá því að hann eigi „uppskrifuð ýmis mállýti og
sagðist fús til að lesa þau upp einhverntíma á fundi
effélagar óskuðu.“ Þessu hafði verið „tekið
þakksamlega". Á næsta fundi getur formaður þess
að ekki verði lesin mállýti á þessum fundi eins og
gert hafi verið ráð fyrir á síðasta fundi „enda ágœt
grein í „Baldur“ í sama efni. “ Baldur þessi hefur
ekki fundist og eru því engar tiltækar heimildir um
hver þessi mállýti voru.
Skemmtanir
Þegar í upphafi höfðu ungmennafélagar félagið sem
vettvang nokkurrar skemmtunar. Er það einkum
söngur og dans sem ástundað er og þá oftast í
tengslum við fundina. Oft er síðari hluti nætur
notaður til að skemmta sér meðan beðið er birtunnar
til að komast heim. Það á þó líklega ekki við um
þrjá fyrstu fundina. Þess er getið í fundargerð
stofnfundarins að fólk hafi í fundarlok dansað og
sungið um stund. Hið sama kemur fram í
fundargerðum næstu funda.
Eftir að umræðum er lokið á fyrsta aðalfundinum,
7. nóvember 1908, er í raun efnt til skemmtisam-
komu, þó hún sé ekki nefnd því nafni í fundargerð.
Þar segir svo frá: „ Þá tóku menn að syngja og
dansa. Einnig var glímt nokkra stund. Kl. nál. 2 f.
hád. var tekin hvíld og borðað. Að því búnu hélt
Þorfinnur Þórarinsson alllangan fyrirlestur um
Ijósið. Síðan var aftur tekið að dansa og því haldið
áfram til birtingar. Utanfélagsmenn ásamt nokkrum
félagsmönnum skemmtu sér mestalla nóttina við
spil. I lok samkonumnar las Viktoría
25 Litli Bergþór