Unga Ísland - 01.06.1938, Blaðsíða 6

78
UNGA ÍSLAND
Hvers vegna er líkam-
inn lieitur?
Þið hafið kannske aldrei veitt því
eftirtekt, að kroppurinn ykkar er heit-
ur. Ef svo er, þá þurfið þið aðeins að
þreyfa á sjálfum ykkur innanklæða og
þá sannfærist þið um að svo sé. Mörg
ykkar hafið líklega einhvern tíma tekið
á silung, þyrsklingi eða þorski og þá
fundið að fiskurinn er kaldur. Það er
látinn maður líka, en lifandi maður hef-
ir eðlilegan líkamshita, kringum 37° C.
Þið getið hæglega gengið úr skugga um
að svo sé, með því að mæla líkamshit-
ann. Sjálfsagt vitið þið öll hvernig far-
ið er að því að mæla hann, þið hafið víst
oft verið mæld, ef þið hafið verið lasin.
Ef þið viljið skilja hvaðan þessi lík-
amshiti stafar, þá skuluð þið bara at-
huga kerti. Kveikurinn brennur með
skýru ljósi, ef borin er logandi eldspýta
að honum. Það er vegna þess, að í hon-
um og á er fita, sem bráðnar og logar.
Ef þið hvolfið glasi eða krukku yfir
kertið, slokknar á því, vegna þess, að loft
kemst ekki að því. En án lofts getur
ekkert brunnið. 1 loftinu er efni, sem
súrefni kallast, en það er nauðsynlegt
við brunann. Vegna þess er það, að oft
er hægt að slökkva smá-íkveikjur með
því að breiða teppi eða poka yfir log-
ann, hann kafnar þá af súrefnisvöntun.
Þá má líka örfa eld með því, að blása í
glæðurnar, það er að segja, að gefa hon-
um meira súrefni. Allt þetta þekkið þið
vel úr daglega lífinu.
Logandi eldur og brennandi glæður
gefa frá sér hita. En hiti getur líka
myndast á anann hátt. Öll sveitabörn
vita, að ef maður setur illa þurt hey
í stóra bólstra, þá hitnar í heyinu, en
þó kviknar ekki eldur í því nema hit-
inn verði all hár. Á svipaðan hátt mynd-
ast í líkama okkar hiti, sem þó aldrei
nær svo háu stigi, að eldur kvikni af.
Hitagjafinn, eða eldiviðurinn, er matur-
inn, sem við borðum. Við sjúgum hann
inn í líkamann gegnum meltinguna,
eins og kertiskveikurinn sýgur í sig fit-
una. Þó er sá mikli munur á, að jafn-
skjótt og fita kertisins er eydd, slokkn-
ar á kertinu, það er útbrunnið. En
mannslíkaminn getur haldið í sér hita og
lífi í marga daga, þó að hann fái enga
fæðu, svelti. Hann brennir þá af birgð-
um sínum, líkamsfitunni.
En það eitt að eta mat, er ekki nóg,
við verðum líka, eins og kertaljósið, að
hafa súrefni til að framleiða hita okk-
ar. Það fáum við með því, að anda, og
það gerum við alveg ósjálfrátt og óaf-
vitandi. Við getum haldið niður í okkur
andanum fáein augnablik í senn, en
aldrei til lengdar. Af þessu verður ljóst,
að þýðingarmeira er fyrir okkur, að anda
en éta — þó við skiljanlega getum án
hvorugs verið til lengdar. — En þó að
mönnum sé vel ljós nauðsyn á góðu,
nýju lofti, þá virðast þeir þó ekki taka
mikið tillit til þess. Mikil vinna er lögð
í það, að framreiða góðan mat og orð
haft á því ef hann er ekki bragðgóður.
Sumir meira að segja eta alls ekki vegna
þess eins, að nauðsynlegt sé að borða
til þess að viðhalda lífinu, heldur líka
og kannske frekar sökum ánægju þeirr-
ar, er þeir hafa af að borða það sem
þeim þykir gott, eins og til dæmis
krakkar, sem eta sælgæti, þegar þau
geta því við komið.
En hversu margir hirða um hvernig
loftið er, sem þeir anda að sér, sem að-
gæta, að það sé hreint og hollt ? Þeir eru
miklu, miklu færri. — En hvernig á að