Árbók VFÍ/TFÍ - 01.06.2011, Side 102

120
110
100
90
80
70
60
50
40
30
Peningalegar eignir og skuldir hins opinbera
Peningalegar eignir hins opinbera námu 1.181 milljarði króna í árslok 2010, eða 76,8% af
landsframleiðslu. Þær lækkuðu um 16,5 milljarða króna á árinu og munaði þar mestu um
125 milljarða króna lækkun í lánakröfum hins opinbera, en virði þess var metið 272
milljarðar króna í árslok 2010. Sjóður og bankainnistæður hækkuðu um 101 milljarð króna
á árinu í 365 milljarða króna í árslok. Viðskiptakröfur voru 165,3 milljarðar í árslok og
lækkuðu um 2,2 milljarða króna frá fyrra ári. Þá hækkaði hlutafé hins opinbera um 9,5
milljarða króna og var um 379 milljarðar króna í árslok.
Heildarskuldir hins opinbera námu 1.921
milljarði króna í árslok 2010, eða 125% af
landsframleiðslu, og hækkuðu um 127
milljarða króna á árinu en þær voru 119,8%
af landsframleiðslu 2009. Innlendar lántökur
námu 325 milljörðum króna í árslok og
hækkuðu um 37 milljarða króna á árinu.
Erlendar lántökur lækkuðu hins vegar um
24 milljarða króna á árinu 2010, en þær voru
um 381 milljarður króna í árslok, eða 24,9%
af landsframleiðslu. Af öðrum skuldum hins
opinbera hækkaði verðbréfaskuld þess um
98 milljarða króna á árinu og nam um 722
milljörðum króna í árslok. Þá jukust
viðskiptaskuldir hins opinbera um 11
milljarða og voru í árslok um 110 milljarðar
króna.
Hrein peningaleg eign hins opinbera, þ.e. peningalegar eignir umfram skuldir, var
neikvæð um 741 milljarð króna í árslok 2010, eða sem svarar 48,2% af landsframleiðslu.
Staðan versnaði um 144 milljarða króna milli ára eða 8,3% af landsframleiðslu. Líklegt er
að hrein peningaleg eign hins opinbera hafi ekki mælst lakari áður sem hlutfall af lands-
framleiðslu. í árslok 2010 var hrein peningaleg eignastaða ríkissjóðs og almannatrygginga
neikvæð um 42% af landsframleiðslu, en hún var neikvæð um 34% af landsframleiðslu
2009 og 22% 2008. Hrein peningaleg eignastaða sveitarfélaga var neikvæð um 6,1% af
landsframleiðslu í árslok 2010 samanborið við 5,7% árið 2009 og 4,2% árið 2008. Rétt er að
vekja athygli á að Icesave-skuldbindingar eru ekki taldar með skuldum hins opinbera í
árslok 2010 vegna óvissu um endanlegt uppgjör þeirra.
16
1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Ríkissjóður(vinstri ás) Sveitarfélög(hægri ás)
Skuldir ríkissjóðs og sveitarfélaga sem hlutfall af VLF.
Heimild: Hagstofa íslands.
Hið opinbera og opinber fyrirtæki (e. public sector)
Hin hefðbundna skilgreining hins opinbera samkvæmt þjóðhagsreikningum nær einungis
til þeirrar starfsemi sem fjármögnuð er með álagningu skatta en ekki með sölu á vöru og
þjónustu á almennum markaði. I þessu felst að atvinnustarfsemi á vegum hins opinbera,
sem fjármögnuð er að mestu með sölu á vöru og þjónustu, er ekki talin til hins opinbera
geira, heldur til fyrirtækjageira hagkerfisins.
Frá hagstjórnarlegu sjónarmiði er þó áhugavert að skoða efnahagsleg áhrif opinbera
geirans í víðari skilgreiningu, þ.e. hins opinbera og fyrirtækja þess. Fram kemur m.a. að
heildartekjur hans hafi numið 58,0% af landsframleiðslu 2010 og heildarútgjöld 67,2%.
Tekjuafkoma hans var neikvæð um 11,5% af landsframleiðslu 2010 á sama tíma og
tekjuafkoma hins opinbera í þrengri merkingu var neikvæð um 10,1%. Lakari tekjuafkomu
hins opinbera að meðtöldum fyrirtækjum þess má yfirleitt skýra með miklum fjárfestingum
fyrirtækjanna umfram rekstrarafgang, en svo er ekki á árunum 2009-2010 því fjárfesting
er í algjöru lágmarki eða einungis 2,1% af landsframleiðslu árið 2010 (3,8% árið 2009).
100i Arbók VFl/TFl 2011