Neytendablaðið - 01.12.2001, Blaðsíða 21

Maturinn
í hvað fara
matarpeningarnir?
9%
16% 2.341 kr.
2.478 kr.
samkvæmt ráðleggingum Manneldisráðs.
Þetta var samt sem áður ívið lægri upp-
hæð en þurfti til kaupa á mjólk og mjólk-
urvörum, og mun lægri en var fyrir kjöt,
fisk, egg og baunir samanlagt.
Það sem vekur hvað mesta athygli er
þó sú staðreynd að í meðalkörfunni fer
nánast nákvæmlega sama upphæð til
kaupa á öllum ávöxtum og grænmeti eins
og til sælgætis- og gosdrykkjakaupa, eða
um 2500 krónur á mann á mánuði. Þar
eru hlutföllin heldur betur önnur í holl-
ustukörfunni, því 500 grömm af ávöxt-
um, grænmeti og kartöflum á dag, eða 5
á dag! eins og áróðurinn hefur verið frá
Manneldisráði, kostar rúmar 4 þúsund
krónur á mann en sælgætiskostnaðurinn
er nánast enginn.
Hár matarkostnaður
í ljósi þess að í báðum körfunum er að-
eins um helstu nauðsynjar að ræða og
hvorki arða né dropi sem fer forgörðum,
þá er matarkostnaður heimilanna greini-
lega mjög hár. Heildarkostnaður meðal-
körfunnar var um 62 þúsund krónur fyrir
fjögurra manna fjölskyldu í 28 daga, en
hollustukarfan var um 9% ódýrari og
kostaði um 56 þúsund.
Skammtakerfi hollustukörfu
Grænmeti - 3 skammtar á dag, eða meira!
Einn skammtur getur verið eitt meðalstórt stykki eða 75-100 g, þ.e. 1 dl af soðnu
grænmeti eða 2 dl af hráu salati án sósu. Kartöflur má líka telja til grænmetis:
einn skammtur eru 2 litlar kartöflur eða ein stór.
Ávextir og ber - 2 skammtar á dag!
Einn skammtur getur verið eitt meðalstórt stykki, t.d. epli, appelsína eða banani,
glas af hreinum ávaxtasafa (aðeins eitt glas á dag telst með sem ávaxtaskammtur,
óháð neyslu), 1/2 dl af þurrkuðum ávöxtum eða 1 dl af niðursoðnum eða bituðum
ávöxtum.
Brauð, aðrar kornvörur og kartöflur -
8 til 10 skammtar á dag!
Einn skammtur úr þessum flokki getur verið: 1 brauðsneið, 1/2 rúnstykki, 2
hrökkbrauðssneiðar eða bruður, 1 gróf kexkaka, 1,5 dl af ósykruðu morgunkomi,
1 dl af soðnu pasta eða hrísgrjónum, 2 litlar kartöflur eða ein stór.
Kjöt, kjötálegg, fiskur, egg, baunir og hnetur - 1 til 2 skammtar á dag!
Einn skammtur getur verið 100 g af mögm kjöti eða fiski, 1 egg, 2 dl af soðnum
baunum eða 1/2 dl (30 g) af hnetum.
Mjólk og mjólkurvörur - 2 til 3 skammtar á dag!
Einn skammtur getur verið 1 glas af mjólk eða súrmjólk, ein dós af skyri eða
jógúrti, 100 g af kotasælu eða 25 g af osti. Munið að velja fituminni vömmar!
Feitmeti
Brauð hóflega smurt og fituminni sósur hafðar með mat dagsdaglega.
Sykurvörur, sælgæti, ís, sætt kex, kökur eða sætir gosdrykkir - Sem minnst!
Þeir sem borða þessar vömr að ráði þurfa yfirleitt að minnka annan mat á móti,
eigi þeir ekki að fitna. Algengt súkkulaðistykki er t.d. á við þrjár lítið smurðar
brauðsneiðar í hitaeiningum og í bamastærð af ís em jafnmargar hitaeiningar og í
þremur glösum af léttmjólk!
Hvað er íkörfunni?
Sem betur fer er ekki bara ein rétt leið til
að borða hollan mat. Þar em margar leið-
ir færar eins og sannast á fjölbreytilegu
fæði ólíkra þjóða um víða veröld. Mann-
eldisráði var því óneitanlega vandi á
höndum við að útbúa hollustukörfuna og
hún hefði líka áreiðanlega litið öðmvísi
út ef hún hefði komið frá Manneldisráði
Grikklands eða jafnvel bara Manneldis-
ráði Danmerkur. Maturinn í körfunni
endurspeglar þannig íslenskan veruleika,
sem auðvitað er ekki lengur rammís-
lenskur en verður sífellt alþjóðlegri. Svo
yrði það væntanlega til að æra óstöðugan
að útlista nákvæmlega hverja einustu
matvælategund sem fer í körfuna. Því var
valin sú leið að byggja á skammtakerfi til
að útskýra í grófum dráttum magn úr
hverjum flokki matvæla. Það er því ekki
verið að tíunda matseðilinn í smáatriðum
heldur fyrst og fremst gefa upp magn úr
hverjum fæðuflokki.
Skammtakerfíð getur væntanlega
komið sér vel fyrir þá sem þurfa að
skipuleggja matseðla, hvort heldur er fyr-
ir eigin fjölskyldu eða stóra hópa en
einnig fyrir þá sem vilja grennast - eða
einfaldlega kanna hvort eigið mataræði
sé nægilega fjölbreytt og heilsusamlegt.
Eiginleikar
hollustukörfunnar
Að jafnaði er gert ráð fyrir að kjöt- og
fiskmáltíðir séu hvor um sig tvisvar til
þrisvar í viku og að grænmetis-, pasta-
eða baunaréttir séu tvisvar í viku. Þessi
skipan mála þarf þó ekki að vera neitt
náttúrulögmál, og t.d. er hægt að borða
minna af kjöti og fá samt öll nauðsynleg
næringarefni. Þá þarf hins vegar að gæta
þess að borða oftar baunarétti, hnetur
og/eða fisk. í öllum máltíðum er hins
vegar gert ráð fyrir að hrísgtjón, kartöfl-
ur eða pasta sé stærri hluti máltíðar en
flestir eiga að venjast, sbr. tilgreinda
skammta í hollustukörfu, að ógleymdu
grænmetinu sem er a.m.k. þriðjungur
hverrar aðalmáltíðar. í körfunni eru 200
grömm af grænmeti á dag, 200 grömm af
ávöxtum og 100 grömm af kartöflum.
21
NEYTENDABLAÐIÐ - desember 2001