Neytendablaðið - 01.12.2003, Blaðsíða 2

Mikilvægi virkrar samkeppni
Síðasta tölublað Neytendablaðsins vakti
verðskuldaða athygli. Það var ekki síst
vegna úttekta á þremur gerðum mikil-
vægra markaða fyrir okkur neytendur, mat-
vörumarkaðnum, tryggingamarkaðnum
og bankamarkaðnum. Niðurstöður úttekt-
anna voru á líkum nótum, fákeppni, verð-
og gjaldskrárhækkanir og mikill hagnaður
einkenna þessar markaði. Neytendasam-
tökin hafa hins vegar lagt áherslu á að virk
samkeppni sé það eina sem tryggi neytend-
um sanngjarnt verðlag, enda seljendum
heimilt að selja á því verði sem þeir vilja.
Það kallast frjáls verðlagning og er það
sem gildir í dag. Neytendasamtökin vildu
með þessum úttektum leggja sitt af mörk-
um til að veita fyrirtækjum nauðsynlegt
aðhald og samtökin munu vissulega halda
því áfram eftir því sem tilefni gefst til.
Það er þó ekki svo að hér á landi ríki
algjört svartnætti þegar kemur að sam-
keppni. Við höfum mörg dæmi um
markaði þar sem virk samkeppni ríkir og
staðfestir fullyrðingar okkar um mikilvægi
samkeppninnarfyrirokkur neytendur. Tök-
um dæmi af heimilistækjamarkaðnum.
Þar starfa annars vegar rótgróin fyrirtæki
sem eru umboðsaðilar fyrir ákveðin vöru-
merki. Hins vegar eru fyrirtæki sem eru í
samvinnu við keðjur erlendis og flytja inn
sambærilegar vörur og umboðsaðilarnir,
mikið til sömu vörumerkin og jafnvel
sömu tækin. Verðlag á þessum markaði
hefur í raun lækkað á síðustu árum og
í samanburði við nágrannalönd okkar
stöndum við allvel að vígi. Það sama má
segja um ýmis önnur svið markaðarins og
þar er verðlag mun hagstæðara fyrir okkur
neytendur en það sem ríkir á einokunar-
eða fákeppnismörkuðum.
Þrátt fyrir að fákeppni hafi myndast á mat-
vörumarkaði er alls ekki svo að þar sé ekki
fyrir hendi nein samkeppni. Það þekkjum
við neytendur vel. Keðjurnar reka mis-
munandi tegundir verslana, þar á meðal
lágvöruverðsverslanir. Og þó svo að staða
Baugs sé líkt og risa í samanburði við
samkeppnisaðilana og hann hafi markaðs-
ráðandi stöðu, hriktir oft í og verð getur
verið mjög breytilegt. Auk þess keppa sam-
bærilegar tegundir matvöru innbyrðis um
hylli okkar neytenda og er kjötið þar gott
dæmi, en auk innri samkeppni keppir það
að sjálfsögðu við ýmsar aðrar matvörur.
Eins og fram kom í síðasta Neytendablaði
er það engu að síður svo að Baugur, eða
réttara sagt Bónus, sem stjórnar að mestu
hve langt niður verðið fer þó vissulega
reyni aðrir aðilar á lágvöruverðsmarkaði
að gera sig gildandi, auk þess sem sjálf-
stæðir kaupmenn skerpa á samkeppninni.
Á vátryggingamarkaði er skjálfti um þessar
mundir. Með tilkomu nýs tryggingafélags,
íslandstryggingar, virðast gömlu og sam-
grónu tryggingafélögin þrjú lækka verðið
ef neytendur knýja þar nógu fast dyra.
Baugur hefur einnig tilkynnt að hann ætli
sérað setja fjármagn inn í lítið tryggingafé-
lag sem starfað hefur á Akureyri en ætlar
að opna útibú um allt land. Það er að skilja
að þetta félag ætli að verðleggja iðgjöldin
á hagstæðari hátt fyrir okkur neytendur.
Olíufélögin hafa verið mikið til umfjöllun-
ar um langa hríð og það ástand sem skap-
ast hefur á þeim mikilvæga markaði. Nú
er nýtt fyrirtæki að hasla sér völl á þessu
sviði, Atlantsolía. Fyrstu skref fyrirtækisins
gefa tilefni til væntinga fyrir neytendur.
Það er afar mikilvægt að stjórnendur
sveitarfélaga sýni þessu fyrirtæki skilning
við úthlutun lóða og miðað við samkeppn-
isaðstæður er ekki óeðlilegt að það fái
sérstaka fyrirgreiðslu hvað það varðar hjá
sveitarfélögunum fyrst í stað. Auk þessara
þriggja markaðsgerða sem hafa verið tald-
artil má nefna samkeppni ísamgöngumál-
um. í flutningum með okkur mannfólkið
hefur til skamms tíma verið einokun sem
Flugleiðir hafa notið góðs af. Mikilvægi
virkrar samkeppni sannaðist með tilkomu
lceland Express og fyrir okkur varð ódýr-
ara að ferðast til annarra landa.
Það er mikilvægt að neytendur vandi val
viðskiptamanna sinna vel svo samkeppni
verði sem virkust, enda eina tygging okk-
ar fyrir hagstæðu verðlagi. Ekki síst vegna
þess að smæð íslensks markaðar eykur
hættuna á fákeppni og einokun. Sömuleið-
isskiptir mikluaðopinberareftirlitsstofnan-
ir, Samkeppnisstofnun og Fjármálaeftirlitið
sinni vel verkefnum sínum og samkeppn-
isyfirvöld nýti úrræði samkeppnislaga til
að tryggja samkeppni og skapa rými fyrir
nýja aðila á fákeppni- og einokunarmörk-
uðum.
lóhannes Gunnarsson
Frá kvörtunarþjónustunni 3
Hvað eru transfitusýrur 4
Gæðakönnun á DVD-spilurum 6
Auglýsingar á villigötum? 8
Skilaréttur 11
Gæðakönnun á myndskeiðavélum 12
Erfðabreytt bygg - svar frá ORF 15
Sölumennska íframhaldsskólum 16
Útskýring á greiðsluseðli 19
Sýndarveruleiki markaðarins 20
Spurningar og svör um bílaviðskipti 22
%
/. Blaðið er prentað á
/ umhverfisvænan hátt.
141
Prentað efni
NEYTENDABLAÐIÐ
4.tbl., 49. árg. - desember 2003
Utgefandi: Neytendasamtökin,
Síðumúla 13, 108 Reykjavík
Sími 545 1200 Fax 545 1212
Veffang: www.ns.is
Netfang: ns@ns.is
Ábyrgðarmaður: Jóhannes Gunnarsson
Ritnefnd: Brynhildur Pétursdóttir,
Jóhannes Gunnarsson, Þórólfur
Daníelsson, Þuríður Hjartardóttir
Umsjón með gæðakönnunum: Ólafur
H. Torfason
Yfirlestur: Laufey Leifsdóttir
Umbrot og hönnun: Stíll ehf.
Prentun: Hjá GuðjóniÓ ehf. - vistvæn
prentsmiðja
Pökkun: Bjarkarás
Upplag: 13.000 eintök, blaðið er sent
öllum félagsmönnum í Neytendasam-
tökunum
Ársáskrift: 3.300 krónur og gerist
áskrifandi um leið félagsmaður í
Neytendasamtökunum.
Heimilt er að vitna í Neytendablaðið í
öðrum fjölmiðlum sé heimildar getið.
Óheimilt er þó að birta heilar greinar
eða töflur án leyfis Neytendasam-
takanna. Upplýsingar úr Neytenda-
blaðinu er óheimilt að nota í auglýs-
ingum og við sölu nema skriflegt leyfi
Neytendasamtakanna liggi fyrir.
Lykilorð á heimasíðu: eplil 2
2 NEYTENDABLAÐIÐ 4. TBL. 2003