Neytendablaðið - 01.10.2004, Blaðsíða 10

1 •.* »1«
é

r *'

Bitur reynslo af buvörusamningum
Hvað er til bjargar?
Þegar við reynum að meta og skilja hátt
verð á landbúnaðarafurðum og ótrú-
lega ríflega ríkisstyrki til framleiðslu á
mjólk og kindakjöti er rétt að hafa þrí-
vídd málsins í huga, þ. e. efnahagslega,
siðferðilega og lýðræðislega. Og setja
málið í upplýsandi samhengi.
Gagnrýnin skoðun leiðir í Ijós að rík-
isstyrkirnir ná ekki tilgangi sínum, eru
samningsbundnir langt umfram umboð
stjórnvalda og vitna um siðlausa fram-
komu ríkra þjóða gagnvart fátækum.
Málið varðar allan almenning sem og
neytendur og skattgreiðendur.
Lýðræði lítilsvirt - árangur óljós
Fjárfreka, bindandi samninga ríkisins ber
að gera með lýðræðislegum hætti. Er
þeirri kröfu fullnægt við gerð svonefndra
búvörusamninga?
Því fer víðs fjarri. Þjóðin fékk fréttir af því
um miðjan maí að ráðherrar landbúnað-
ar og fjármála, fyrir hönd ríkisstjórnar
íslands, og Bændasamtök íslands hefðu
undirritað samning um starfsskilyrði
mjólkurframleiðslu á grundvelli 30. gr.
laga nr. 99/1993 um framleiðslu, verð-
lagningu og sölu á búvörum. Samning-
urinn gildir frá 1. september 2005 til
31. ágúst 2012. Hann neglir því niður
svo til óbreytt ástand átta ár fram í
tímann. Öðru hverju fáum við fréttir af
því að verið sé að undirbúa sams konar
samning um sauðfjárrækt. Því er Ijóst að
ríkisstjórnin hikarekki viðað binda hend-
ur stjórnvalda og ráðstafa fjármunum
skattgreiðenda langt fram yfir kjörtímabil
sitt. Pólitískt stórmál er þannig aftengt
stjórnmálunum langt fram í tímann. Og
gagnrýnislaus vanahugsun á Alþingi stað-
fest enn einu sinni. Þar gagnrýnir enginn
að ríkisstjórn sem hefur þá stefnu að at-
vinnurekstur sé almennt án ríkisstyrkja
og í óhindraðri samkeppni veitir árlega
á fjárlögum rúmum sjö milljörðum króna
til framleiðenda á vörum sem eru offram-
leiddar og ákveður fast verð með reglu-
gerð. Hin pólitíska pattstaða í þessari
torskildu skák er þeim mun undarlegri
sem oftar er staðfest að stór hluti þeirra
sem eiga að njóta, þ. e. sauðfjárbændur,
reynist búa við vaxandi fátækt. Og ítrek-
aðar kannanir á matvælaverði leiða í Ijós
að milljarðastyrkirnir renna til vöru sem á
ríkan þátt í að halda matvælaverði uppi!
Hvað veldur? Hvernig renna þessar háu
upphæðir út í sandinn? Er ekki orðið
tímabært að leita eftir upplýstu samþykki
almennings?
Upplýsingaskyldan hvílir bæði á þeim
sem hafa völdin og þeim sem keppa að
því að fá þau í hendur, stjómarandstöðr
unni. Málið er stórt og á skilið vitræna
og upplýsandi pólitíska meðhöndlun.
Hér er teflt um fjármuni sem gætu losað
ríkissjóð úr mörgum vanda og bætt al-
mannahag í raun ef þeir væru notaðir
markvisst í þeim tilgangi.
Siðleysið
Veikur siðferðilegur grunnur þessa
gjörnings birtist í fleiru en lítilsvirðingu
við lýðræðið og pólitískum vesaldómi
við gæslu almannahagsmuna. Þetta er
þáttur í því að viðhalda bilinu milli ríkra
og fátækra þjóða. Það er almennt viður-
kennt að innflutningshöft og ríkisstyrkir
til landbúnaðar hjá ríkum þjóðum auka
bilið milli ríkra og fátækra þjóða. Hvort
tveggja veldur því m.a. að góðar afurðir,
sem ræktaðar eru við hagstæð, náttúru-
legskilyrði ífátækum heimshlutum kom-
ast ekki á markað þeirra sem geta borgað
sanngjarnt verð. Efnahagsbandalögum
hinna ríku er m. a. beitt í þeim tilgangi
að viðhalda því ástandi. Nokkur tákn
eru á lofti um að viðhorfin séu að breyt-
ast; hættan sem felst í vaxandi bili milli
ríkra og fátækra og siðleysið, sem þessi
stefna skapar, sætir vaxandi gagnrýni.
En þeir sem semja um óbreytta skipan
hér á landi til ársins 2012 eru greinilega
ósnortnir af þeim hræringum.
Hin pólitíska aftenging landbúnaðar-
geirans birtist einnig í því að samkvæmt
fjárlögum er skattgreiðendum ætlað að
borga um 500 milljónir árlega til rekstrar
Bændasamtaka íslands, skv. samningi á
grunni búnaðarlaga. Neytendasamtök-
unum eru hins vegar skammtaðar litlar
10 milljónir til að sinna brýnum þjón-
ustuverkefnum fyrir almenning. Hvers
vegna gengur svo treglega að koma þeim
skilaboðum til ráðherra landsins að þeim
er ætlað að gæta almannahagsmuna?
Er það í samræmi við jafnréttisákvæði
stjórnarskrár að hafa ein hagsmunasam-
tök framleiðenda á framfæri ríkisins en
ætla öðrum samtökum af því tagi að sjá
um sig sjálf?
Haldlaus réttlæting - nýr tekjugrunnur
Stjórnvöld og hagsmunaaðilar réttlæta
venjulega þann verknað sem hér er verið
10 NEYTENDABLAÐIÐ 3. TBL. 2004