Bændablaðið - 08.04.1997, Qupperneq 14

14
Bœndablaðið
Þriðjudagur 8. apríl 1997
Nýtt fyrirkomulag sjóðagjalda
Frumwp II laga um
lækki samfara breyting-
unni. Sé verðið hins vegar
fijálst, er það vissulega
álitamál hver ber slíka
gjaldtöku, íramleiðendi,
vinnslu/heildsöluaðili eða
neytandinn. Ætla veröur,
að í frjálsu verðlagskerfi
séu afurðimar verðlagðar
út á markaðinn eins og
verðþol hans er talið leyfa,
en við verðlagningu milli
bónda og afurðastöðvar
hlýtur að vera tekið tillit til
þess, hvomm aðilanum
ber að greiða búnaðar-
gjaldið. Hið nýja kerfi
mun og spara afúrða-
stöðvunum fé og þannig
styrkja þær fremu en hitt
til að skila afurðaverði.
Sigurgeir
Þurgeirsson,
framkvœmdustjóri
Bændasamtaka
íslands
Gjaidtakan
sýnileg
Með því að bænd-
ur þurfa sjálfir að
annast framtalsgerð og
greiðslu sjóðagjald-
anna má ætla, að þeir
verði sér þess með-
vitaðri en nú, hvað þeir
greiða til sameiginlegr-
ar þjónustu. Líklegt er
því, að aðhald þeirra
að félagskerfinu mun'
aukast og áhugi á því,
hvemig fjármununum
er varið.
Hvemig
breytast
álögumar?
Fyrir Alþingi liggur nú frum-
varp til laga um nýtt og gjörbreytt
fyrirkomulag við álagningu og inn-
heimtu sjóðagjalda, þ.e. gjalda sem
renna til félagskerfis bænda, vaxta-
niðurgreiðslu hjá Stofnlánadeild
landbúnaðarins og Bjargráðasjóðs.
Megintilgangur breytingarinnar er
að einfalda kerfið, auka öryggi í inn-
heimtu og lækka kostnað. Lagt er til
að öll álagning færist yfir á einn
gjaldstofn, sem verði að mestu leyti
sá sami og stofh til markaðsgjalds,
og álagning og innheimta færist yfir
til skattyfirvalda og innheimtu-
manna ríkissjóðs.
Búnaðarþing fjallaði um frum-
varpið í vetur og taldi nauðsynlegt
að huga betur aö ýmsum þáttum í
því áður en til samþykktar kæami.
Fram kom í umræðum, að nauð-
synlegt væri að kynna málið ræki-
lega fyrir bændum. Frumvarpið er
prentað í heild hér á opnunni ásamt
almennum athugasemdum, sem því
fylgja, en þar er rakinn nánar til-
gangurinn og þær meginbreytingar,
sem það boðar. Hér a eftir verður
vikið að nokkrum atriðum, sem
ástæða þykir til að vekja frekari
athygli á.
Álagning á
framleiðendastig
Ein helsta breytingin sem frum-
varpið boðar er að færa alla
álagningu sjóöagjalda yfir á verð til
framleiðenda, en nú eru gjöld til
Stofnlánadeildar og Framleiðsluráðs
lögð á heildsöluverð.
Þetta þýðir grundvallarbreytingu
fyrir þá bændur, sem leggja allar af-
urðir sínar inn í afurðastöðvar, s.s.
sauðfjár- og kúabændur. Afúrða-
stöðvamar annast í dag öll skil
sjóðagjalda þeirra, en nú koma
bændur sjálfir til með að þurfa að
greiða gjöldin með uppgjöri virðis-
aukaskatts.
En eru þetta þá ekki nýjar álögur
á bændur? Svo á ekki að vera. Um
það er ekki ágreiningur, að búnaðar-
gjaldið skuli reiknast inn í grund-
vallarverð þeirra afúrða sem lúta
opinberri verðlagningu, þannig að
verð til bænda hækki en skráður
vinnslu- og heildsölukostnaður
Flyst skriffinnskan til
bænda?
Vissulega mun breytingin fela
það í sér, að einhver frekari sundur-
greining þarf að verða á ffamtölum
bænda en ella væri. Forrnið liggur
ekki fyrir, en vart þurfa menn að
óttast þessa hlið. Þó er rétt að vekja
athygli á því, að sé jafnframt um
annars konar rekstur að ræða á
búinu, s.s. akstur, ferðaþjónustu,
verktakastarfsemi, svo nokkuð sé
nefnt, ber að halda honum að-
skyldum í bókhaldi, þar sem slík
starfsemi myndar ekki stofn til
álagningar búnaðargjalds.
Skýringum þessum fýlgja þijár
töflur, þar sem reynt er að varpa Ijósi
á það, hvemig gjaldtakan breytist
eftir búgreinum.
Tafla 1 sýnir álagningu til Bún-
aðarmálasjóðs, Stofhlánadeildar og
Framleiðsluráðs 1995. Alls numu
þessar álögur 564 m.kr.
Við kerfisbreytinguna er að því
stefnt, að innheimta lil félags-
kerfisins sé sem næst óbreytt, en
samhliða verði stórlækkuð gjaldtaka
til Stofhlánadeildar, eða nýs Lána-
sjóðs landbúnaðarins. Þaðerísjálfu
sér óviðkomandi þessu frumvarpi,
en skýrir þá miklu lækkun sem verð-
ur á innheimtu og sést við saman-
burðátöflum 1 og3.
Tafla 2 sýnir hugmynd að skipt-
ingu búnaðargjaldsins til einstakra
þátta. Hún er ekki í fullu samræmi
við frumvarpið. Astæðan er sú, að
ekki verður samkomulag um að allar
greinar greiði jafht til Lánasjóðsins.
Það er heldur ekki að öllu leyti
þannig í dag. Þessi hugmynd felur í
sér, að gjaldið verði 0,8% á afúrðir
svína og alifúgla, sem hafa mikla
veltu miðað við íjárfeslingar, en
1,15% á allar aðrar afurðir. Um þá
hugmynd er nú reynt að ná sam-
komulagi rnilli búgreinanna.
Taflan sýnir óbreytt gjaldhlutföll
til BI og búnaðarsambandanna lrá
því sem nú er. Einnig sýnir hún nú-
verandi gjaldtöku til Bjargráðasjóðs,
en skv. lögum um hann getur gjald
af mismunandi búgreinum verið allt
frá 0 og upp í 1 %.
Framleiðsluráðsgjald er nú
0,25% af heildsöluverði, en verður
samkvæmt frumvarpinu 0,275% af
framleiðendaverði. Það miðast við
að gefa áfram hliðstæðar tekjur.
Reyndar sýnir áætlunin í töllu 3, að
nokkuð vanti þar á.
I 3. töflu eru áætlaðar álögur á
hverja búgrein eftir mati Fram-
leiðsluráðs landbúnaðarins á gjaid-
stofiium greinanna á árinu 1995.
Alls er stofhinn áætlaður um 14
milljarðar kr. en hér eru talsverð
óvissumörk, og sú óvissa ríkir, þar
til álagning hefúr farið fram.
Skiptingin í töflunni milli verkefha-
flokka er byggð á prósentunum í
töflu 2, sem áður var gerð grein
fyrir.
Samanburður á töflum 1 og 3
sýnir, eftir því sem unnt er að meta,
hvaða áhrif breytingin mun hafa á
álögur á einstakar búgreinar. Þar er
e.t.v. mest sláandi hversu mikið
framlög hrossa- og loðdýraræktar
hækka til Lánasjóðsins og Fram-
leiðsluráðs. Skýringin felst í því, að
útfluttar aíúrðir eru undanþegnar
samsvarandi gjöldum nú, en verða
það ekki skv. frumvarpinu. Menn
verða svo að velta því fyrir sér, hvort
breytingin sé ósanngjörn eða e.t.v.
eðlileg leiðrétting á núgildandi kerfi.
Tekjuöflun
búgreinafélaga
Hið flata gjald, 2,65% á allar
afúrðir, felur það í sér að
möguleikar eru takmarkaðir til að
mæta mismunandi óskum bú-
greinafélaga um tekjuöflun, og
sama á við um gjaldið til
Bjargráðasjóðs. í sumum tilfellum
vantar verulega á að tillagan í
töflu 2 uppfylli óskir búgreina-
samtaka. Þetta á aðallega við um
samtök hrossa- og loðdýrabænda.
A það verður að reyna, hvort
samtökin geta sætt sig við þessar
tekjur eða hvaða aðrir tekjumögu-
leikar eru fyrir hendi, því að það
verður að teljast nánast útilokað
að taka upp annað gjaldþrep fyrir
þessar greinar. A hinn bóginn
verður innheimta af eggjabændum
mun meiri en þeirra samtök hafa
óskað, og er þá einfaldlega gert
ráð fyrir, að samtökin geti jafh-
óðum og án langrar fjárbindingar
endurgreitt það sem umfram er.
Þegar þetta er ritað liggur ekki
fyrir hvort iúmvarp þetta getur
hlotið afgreiðslu Alþingis í vor. A
það verður lögð áhersla að kynna
málið á aðalfundum búnaðarsam-
banda í vor og sumar, og hvet ég
fulltrúa á þeim fundum til að lesa
frumvarpið og meðfylgjandi
skýringar rækilega. Þetta er án
vafa meðal mikilvægustu þing-
mála er landbúnað varðar á síðari
árum.
Tafla 1 Álagning gjalda til Búnaöarmálasjóðs, Stofnlánadeildar og Framleiðsluráðs árið
1995, íþúskr.
Afurðir Búnaðarmála- sjóðurl) Stofnlánadcild landb. (%)2) Framleiðsluráð landbúnaðarins Samtals
Nautgripaafurðir 74.589 187.207 (52,0) 21.847 283.643
Sauðfjárafurðir 43.804 91.814(25,5) 10.564 146.182
Hrossaafurðir 5.375 3,000 (0,8) 301 8.676
Svínaafurðir 8.509 21.603 (6%) 2.588 32.700
Alifúglakjöt 4.770 15.009 (4,2) 1.813 21.592
Egg 3.128 10.335 (2,9) 1.196 14,659
Kartöflur 5.781 8.025 (2,2) 914 14.720
Gulrófúr 784 1.233 (0,3) 142 2.159
Annað grænmeti+blóm 10.901 20.755 (5,8) 2.389 34.045
Skógarafúrðir 101 293 (0,1) 35 429
Grávara 2.943 491 (0,1) 464 3.898
Æðardúnn 993 166 (0,0) 221 1.380
Samtals 161.678 359.931 42.474 564.083
1) Þ.e. til BÍ, búnaðarsambanda, búgreinasamtaka og Bjargráðasjóðs.
2) Neytenda- og jöfnunargjald + hluti í búnaðarmálasjóðsgjaldi.
Upphafsákvæði
L gr-
Innheimta skal 2,65% búnaðar-
gjald af búvöruframleiðendum eins og
þeir eru skilgreindir í lögum þessum.
Búnaöargjald er rekstrarkostnaður
samkvæmt 31. gr. laga nr. 75/1981
um tekjuskatt og eignaskatt og frá-
dráttarbært frá tekjum þess árs sem
það reiknast af.
Gjaldskyldir aðilar
2- gr-
Gjaldskyldir búvöruframleiðendur
eru þeir sem stunda rekstur sem fell-
ur undir atvinnugreinanúmer 01 og 02
í atvinnuvegaflokkun Hagstofu ís-
lands, sbr. ISAT 95, þó ekki starfsemi
í undirflokkum, 01.4, 01.5 og 02.02.
Undanþegnir gjaldskyldu eru þeir
sem falla undir 3. tl. 4. gr. laga nr.
50/1988 um viröisaukaskatt.
Gjaldstofn
3. gr.
Gjaldstofn búnaöargjalds er velta
búvöru og tengdrar þjónustu hjá bú-
vöruframleiðendum, sbr. 2. gr. Til
gjaldskyldrar veltu telst öll sala eða
afhending vöru og þjónustu sem
skattskyld er skv. 2. mgr. 2. gr. laga
nr. 50/1988 um virðisaukaskatt og
ennfremur sú sala eða afhending
sem undanþegin er skattskyldu skv.
12. gr. sömu laga. Heimilt er gjald-
skyldum aðilum að draga frá gjald-
skyldri veltu sannanlegt útlánatap
sem áður hefur verið talið til gjald-
stofns. Einnig er heimilt að draga frá
gjaldskyldri veltu andviröi seldra
rekstrarfjármuna sem talið hefur verið
með í gjaldstofni til virðisaukaskatts.
Reki framleiöandi búvöru aðra
starfsemi en gjaldskyld er skv. 2. gr.
ber honum að halda þeirri starfsemi
aðskildri í bókhaldi slnu eða færa
hana á sérstakan rekstrarreikning
utan landbúnaöarframtals.
Á framtali til búnaðargjalds ber
gjaldskyldum aðilum að sundurliöa
gjaldstofn sinn eftir búgreinum, skv.
skilgreiningu í reglugerö sem ráð-
herra setur.
Gjalddagar
” 4 gr.
Gjaldskyldir búvöruframleiðendur
skulu á gjalddögum virðisaukaskatts
greiða í staðgreiðslu til innheimtu-
manna ríkissjóðs búnaðargjald af
gjaldskyldri veltu. Staðgreiðsla bún-
aðargjalds skv. þessari grein er fyrir-
framgreiðsla upp í væntanlega
álagningu sem framkvæmd er af
skattstjórum. Gjalddagar staö-
greiðslunnar skulu vera hinir sömu og
gjalddagar virðisaukaskatts hjá
viðkomandi gjaldanda, sbr. 24. gr. og
31. gr. laga nr. 50/1988 um virðis-
aukaskatt. Greiði gjaldskyldur aðili
ekki staögreiðslu á tilskildum tíma
skal innheimtumaður ríkissjóðs reikna
hæstu leyfilega dráttarvexti skv. aug-
lýsingu Seðlabanka Islands á þá fjár-
hæð sem vangoldin er.
Álagning, viðurlög og kærur
5. gr._______________________
Gjaldskyldir búvöruframleiðendur
skulu innan þess framtalsfrests, sem
kveðið er á um í 93. gr. laga nr.
75/1981 um tekjuskatt og eignarskatt,
skila framtali til skattstjóra eða um-
boðsmanns hans þar sem gjaldskyld-
ar fjárhæðir eru tilgreindar eftir bú-
greinum á því formi sem ríkisskatt-
stjóri ákveður.
Að loknum framtalsfresti skal
skattstjóri leggja á búnaöargjald í
samræmi við lög þessi og skulu um
þá álagningu gilda sömu ákvæði og
er að finna í X. kafla um álagningu,
kærur o.fl. í lögum nr. 75/1981 um
tekjuskatt og eignarskatt.
Ef greiðandi búnaðargjalds telur
að álagning hafi ekki veriö rétt
ákvörðuð getur hann kært álagning-
una til skattstjóra, sbr. X. kafla laga
nr. 75/1981 um tekjuskatt og eignar-
skatt.
Frá álögðu búnaðargjaldi skal
draga þá fjárhæð sem gjaldskyldur
aðili hefur greitt í staðgreiðslu upp í
álagninguna á gjalddögum virðis-
aukaskatts. Álagt búnaðargjald, að
frádregnu því sem greiða bar fyrir
álagningu, skal greióa meö sem næst
jöfnum greiðslum á þeim gjalddógum
þinggjalda sem eftir eru á árinu þegar
álagning fer fram. Um þann mismun
sem fram kann að koma milli álagn-
ingar og staðgreiöslu skulu að öðru
leyti gilda ákvæði XIII. kafla um
innheimtu og ábyrgð i lögum nr.
75/1981 um tekjuskatt og eignarskatt.
Um upplýsingaskyldu, eftirlits-
heimildir, viðurlög og málsmeðferö
skulu gilda ákvæði laga nr. 75/1981.
Ráðstöfun búnaðargjalds
6. gr^ ___________
Tekjum af búnaðargjaldi skal
skipt þannig:
Til Búnaðarsjóðs 1,275% af stofni
Til Lánasjóös landbúnaðarins
1,100% af stofni
Til Framleiðsluráðs landbúnaðar-
ins 0,275% af stofni
Hluti Búnaðarsjóös skiptist síöan