Bændablaðið - 03.10.2000, Side 10

I
10
BÆNDABLAÐIÐ
Þriðjudagur 3. október 2000
- En fara nautin yngri frá
ykkur á sláturhús?
,Já, það gera þau. Annars fer
það bara eftir holdafari hvers og
eins hvenær hann fer. Við höfum
sent kálfa héðan sem eru 16
mánaða en þrátt fyrir ungan aldur
vegið 240-250 kfló.“
- Hverniá 'gfenáúr að reká bu
, ■, . ■, , I . - ■. .w.-^-awí
~W róunarstyrkurinn breytti að sjálfsögðu miklu. Vel verður fylgst með rekstrinum þessi þrjú ár, allt
fj skráð og skrifað. Búið hefur verið í bændabókhaldi hjá búnaðarsambandinu til fjölda ára en að
loknum styrktímanum munu menn reyna að draga einhvem lærdóm af þessu,“ segir Gísli og bætir
við að styrkurinn hafi dugað fyrir kúnum sem keyptar vom í fyrra en ætlunin er að koma búinu í þá stærð
sem er talinn heppileg - þ.e. að búið geti lagt inn 50 til 60 gripi á ári. „Eins hjálpaði styrkurinn okkur í
gegnum erfiðleika en við misstum nokkra kálfa í fyrra. Líklega var það selenskortur í kúnum sem varð þess
valdandi að kálfamir fæddust máttlitlir og drápust svo. Þetta gerist ekki aftur en ég sprautaði alla hjörðina í
vor með alhliða vítamíni - og þetta er líka allt annað,“ sagði Gísli. „Þá vom kálfamir, sem fæddust frá
áramótum og fram á vor, sprautaðir með selen áður en þeir fóm út.“

- Hvernig eru kálfarnir
fóðraðir eftir að þeir eru vandir
undan?
„Þeir eru eingöngu fóðraðir á
heyi en í samráði við Runólf hjá
Búnaðarsambandi Suðurlands, var
ákveðið að prófa að gefa kálfunum
malað bygg og þetta hefur verið
gert í Qórar til sex vikur fyrir
slátrun. Nautin sem ég nefndi áðan
fengu þessa meðferð auk þess sem
þau fengu líka fiskimjöl. Það
merkilega var að matsmennimir
sögðu það á mörkunum að skepn-
umar hefðu farið í M+ flokk; það
hefði vantað á þau fituna. Þrátt fyr-
ir þetta voru nautin alveg massív.
Ég verð ekki var við að kálfamir
leggi nokkuð af þegar þeir em
teknir undan.“
Árið 1994 seldu þau Gísli og Ingibjörg mjólkurkvótann - en þau hjón áttu þá þrjár holdakýr sem voru blendingar.
Þau fóru á stúfana og keyptu 10 holdakýr í Tungunum en það var fyrir ári að fjölgaði til muna í hjörðinni en þá
festu þau kaup á 20 hreinræktuðum Galloway kúm hjá Halldóri á Þverá í Eyjahreppi. Allar voru kýrnar með kálfi.
Þess má geta að þær eru ættaðar frá Gunnarsholti. Ingibjörg segir að kýrnar frá Þverá séu einstaklega geðgóðar
og rólegar. Annað segja þau hjón að einkenni Galloway kýrnar þegar þær eldast en það er að kýrnar tapa ekki
þyngd. Þannig skila þessar miklu kýr talsverðu þrátt fyrir að hafna í viðeigandi flokki í sláturhúsi en aigengt er að
15 ára kýr séu um 300 kíló.
bændur sem senda frá sér gripi
sem em í lagi. Það er því miður
staðreynd að það er of mikið um
að bændur sendi frá sér gripi sem
flokkast illa - og æði oft em þetta
íslenskir gripir. Gæðin verða að
vera jöfn.“
- Má segja að neytendur geti
vart treyst gæðunum- og má ef
til vill segja að það sé eitt mesta
vandamálið í framleiðslu á naut-
akjöti?
,Jú, þetta er vandamál en með
þessum þróunarstyrk er m.a.
ætlunin að sýna fram á að það sé
hægt að hafa gæðin jöfn. Ræktun
holdanauta krefst þess að menn
hugsi um sitt. Það þýðir ekkert að
slá seinna og fá þarf af leiðandi
verra fóður. Eg gef til dæmis ekk-
ert kjamfóður nema þá helst
síðasta mánuðinn. Það þýðir að
heyið sem gripirnir fá verður að
vera í góðu lagi. í gamla daga var
ræktun holdanauta ekki hátt
skrifuð og menn gáfu þeim
úrganginn og moðið. Því miður
eimir eftir af þessum hugsun-
arhætti. En það er ekki langt síðan
að farið var að borga meira fyrir
Það var fallegur haustdagur þegar Bbl. barði að dyrum hjá Gísla og
Ingibjörgu í Byggðarhorni. Þau hjón eru þekkt fyrir afar vönduð
vinnubrögð enda í hópi úrvalsbænda sem leggja inn nautakjöt hjá
SS. Landið í Byggðarhorni er mest mýrlendi og vallendismóar - og
nægir fyllilega fyrir þann búskap sem Gísli og Ingibjörg reka. Þegar
Bbl. bar að garði voru kýr og kálfar á beit í stóru hólfi en hross voru
í öðru hólfi þar skammt frá. Liðin er sú tíð er hrossin og kýrnar
gengu saman en Gísli tók eftir því að hrossin áttu það til að stríða
kálfunum - og því var skepnunum stíað í sundur. Kýrnar á Byggðar-
horni eru af Galloway stofni og árlega hafa um tíu kýr verið sæddar
með Aberdeen Angus sæði sem kemur úr Hrísey.
I vor gengu tveir myndarlegir
bolar með kúnum og höfðu þeir
nóg að gera frameftir sumri! „En
best er ef kýrnar eru að bera allt
árið,“ sagði Gísli og bætir því við
að hann reyni alltaf að velja það
naut sem er „þykkt af aftan með
mikil læri.“ Gísli sagði að ekki
væri víst að hann léti Limosine
naut á kýmar enda hefðu ráðunaut-
ar ekki mælt með slíku. „Ef við
miðum til dæmis við tilraunina
sem gerð var á Möðruvöllum þá
komu Limosine nautin ekki vel út í
sambandi við úrvalið."
En hve margir gripir eru á
Byggðarhomi? Gísli hugsaði sig
um og sagði svo að hausafjöldinn
losaði eitt hundrað en í hjörðinni
eru 50 kýr sem bera á árinu.
„Stefnan er sú að fjölga kúnum í
55 til 60 kýr þannig að hægt sé að
slátra um 50 gripum á ári. Eðlilega
fæðast kvígur jafnt sem naut og
þeim held ég en slátra gömlu
kúnum sem eru 10-12 ára.“
sem eingöngu helgar sig fram-
leiðslu á nautgripakjöti?
„Reksturinn er þungur en ekki
síst vegna þess að hér er verið að
byggja upp bú af þessari gerð.
Tekjumar koma seint enda sérðu
hvað það tekur langan tíma frá því
að nautkálfurinn fæðist þar til hann
fer í sláturhús. Við getum tekið
dæmi. Kýmar sem við keyptum
fyrir ári eignuðust kálfa sem ekki
fara í sláturhús fyrr en haustið
2001. Það tekur tíma að komast í
ákveðið rennsli en við erum að ná
því smám saman að geta lagt inn
eina íjóra gripi á mánuði."
- Kaupið þið kálfa frá öðrum
bændum?
„Við fáum þá ekki. í fyrra
auglýstum við í Bændablaðinu eft-
ir kálfum en fengum ekki einu
sinni upphringingu. Svo virðist
sem bændur séu ekki að selja
blendinga - en við viljum kaupa.
Einnig höfum við orðað það við
bændur að fá að sæða kýr hjá þeim
með blendingum; höfum haft í
huga að geta keypt að eins og 10
kálfa. Það hefur ekki borið mikinn
árangur en menn virðast þurfa
setja allt á vegna fmmutölunnar og
annars. Kýr virðast ekki eiga meira
en þetta fjóra kálfa. Það koma til
dæmis ekki margar gamlar kýr inn
til slátrunar."
Gísli minnir á að í samningum,
sem gerður var við SS, er gert ráð
fyrir að sláturhús SS á Selfossi taki
ætíð strax við gripum frá honum
enda útvegi hann ætíð naut á
ákveðnum tímum. „Auk þess er ég
í svokölluðu góðeldi hjá SS en það
er flokkur bænda sem hefur um
árabil framleitt gott kjöt. Við þessa
bændur er gerður „góðeldissamn-
ingur“ sem á að tryggja ákveðin
gæði. Þeir sem em í þessum flokki
fá fyrr greitt en aðrir. Þannig reyn-
ir SS að koma til móts við þá
- Hvað látið þið kálfana
ganga lengi með kúnum?
„Allt frá átta til tíu mánuði. En
það er athyglivert að kálfamir
sjúga mæður sínar svo mánuðum
skiptir og líkar illa þegar þeir era
skildir frá mæðrunum - en þeir
jafna sig á viku eða svo. Vaxtar-
hraðinn er mikill. Tveir 18 mánaða
kálfar fóm héðan á sláturhús á
dögunum. Þeir vigtuðu 270 kíló.
Annars skiptir fóðrið miklu. I
fyrravetur var heyið svo slæmt að
þeir bættu lítið við sig þótt þeim
væri rótgefið - nema að þeir fengju
mjöl með.“ En vetrarfóðrið sem
bíður nautgripanna á Byggðar-
homi verður annað og betra. Hvor-
ugt þeirra hjóna segist muna eftir
annarri eins tíð eða álfka góðum
heyfeng. „Það er þá helst sumarið
'91 sem kemst nálægt í saman-
burði,“ segir Gísli og Ingibjörg
bætir við að það hafi ekki rignt of-
an í einn einasta flekk.
úrvalið - og nú munar það miklu á
verði að menn sjá sér hag í að
vanda sig. Úrvalið lækkaði t.d.
ekki í janúar svo dæmi sé tekið.
Kjöt í þeim flokki vantar líka
stöðugt á markaðinn. Gripimir frá
okkur seljast eins og skot og þótt
verið sé að slátra allt að 50 gripum
á viku í sláturhúsinu - þá fara oft of
fáir í úrval. íslenskir gripir fara
sjaldan eða aldrei í úrval. Ég veit
að markaðurinn vill kjöt eins og
frá okkur og það gerir mann
bjartsýnan."
Á liðnu ári var tilkynnt að
Sláturfélag Suðurlands hyggðist
styrkja eitt sauðfjárbú og eitt
nautgripabú, til að stuðla að
framförum í sauðfjárrækt og
nautgriparækt. í samráði við
fulltrúa Bændasamtaka íslands
var valið eitt sauðfjárbú og eitt
nautgripabú. Bændurnir munu
fá eina milljón á ári næstu þrjú
árin - eða þrjár milljónir hvort
bú. I síðasta blaði var rætt við
sauðfjárbóndann ísleif Jónas-
son í Kálfholti í Ásahreppi, en
nú sótti Bbl. heim nautgrip-
abúið Byggðarhorn í
Árnessýslu. Ábúendur þar eru
Gísli Geirsson og Ingibjörg K.
Ingadóttir. Jörðin Byggðarhorn
er um 400 ha, allt vel gróið land.
Mjólkurframleiðslu var hætt á
búinu haustið 1994 og fjósi
breytt í aðstöðu fyrir eldisgripi.
Stefnt er að þvi að innleggsfjöldi
verði kominn í 60-70 ungneyti í
lok styrktímans.
Því hefur verið haldið fram
að gæði nautakjöts séu of
breytileg. Gísli jánkar því en
segir svo að það sé þýðingar-
laust að standa í framleiðslu á
nautakjöti án holdanauta. „Ég
er með nokkra íslenska kálfa en
þeir verða ekki neitt miðað við
hina. Gæðin eru miklu jafnaði
úr blendingunum en hinum.
Auðvitað geta þeir lagt af en
þeir éta allt og eru harðgerðir.
Ég læt þá vera úti frameftir
hausti en þá tek ég þá inn; vil
ekki sjá þá úti í blindbyl. En
hafi þeir verið úti í snjó sér
maður strax að þeir krafsa og
leita að æti - öfugt við íslensku
nautgripina sem halda sig
heima við hús.“ Þess skal getið,
þeim íslensku til varnar, að
blendingarnir eru mun Ioðnari
en þeir. Gísli minnir á að ef
gripir eru úti í kulda þurfa þeir
eðlilega mun meira fóður. AUir
gripir sem lagðir hafa verið inn
frá Byggðarhorni hafa farið í
úrvalsfiokk.
Kannski liggur galdurinn í
búskapnum hjá Gísla og Ingi-
björgu meðal annars í umgengi
þeirra við dýrin. Þegar Bbl. fór
með þeim til að skoða nokkra
blendinga sem voru í fjósi mátti
vel greina gagnkvæma
væntumþykju - ef svo mætti að
orði komast. Gísli segist líka
forðast að reka gripina heldur
lætur þá ganga frá einum stað
til annars í rólegheitum. Sama
gildir þegar þeir eru komnir að
fjósi og Gísli er byrjaður að
gefa. Einn af öðrum tínast þeir
inn og fá þá að éta. Hann segist
gefa sér tíma en aldrei reka á
eftir og gera skepnurnar óstyrk-
ar. Ingibjörg tekur undir með
bónda sínum og segir aðdáunar-
vert að sjá til hans þegar hann
er að ná í gripina. „Þeir verða
ekki varir við að það er verið að
ná í þá og koma þeim í hús,“
sagði Ingibjörg.