Bændablaðið - 01.10.2002, Blaðsíða 10

10
BÆNDABLAÐIÐ
Þriðjudagur 1. október 2002
Lfigregla stölvar óskráða vagna ð
þjfifivegum landsins en þrjár
ríkisstofnanir koma að málinu!
Um nokkurt skeið hefur lögregla
verið að stöðva bændur fyrir það
að aka á dráttarvélum sínum
með óskráða heyvagna eða
önnur tæki aftan í á þjóðvegum
landsins. Þórarinn Leifsson,
bóndi í Keldudal í Skagafirði,
formaður kúabænda í Skaga-
firði, hefur látið sig þetta mál
skipta. Hann segir að í 63 gr.
umferðalaga sé kveðið á um að
öll aftanítæki sem eru meira en
750 kg séu skráningarskyld.
Undanþága frá skráningaskyldu
er gerð með eftirvagna dráttar-
véla sem nær eingöngu eru
notaðir utan vega. Þar undir
falli tæki eins og sturtuvagnar,
haugsugur og þessi tæki sem
bændur nota mest inn á sínum
jörðum.
Hvað varðar almennan öryggis-
búnað aftanítækjanna séu hins
vegar allir sammála, s.s. um
ljósabúnað og bremsur.
í lögum um fjáröflun til vega-
gerðar er kveðið á um að ef aftaní-
vagn er skráður yfir 6 tonn að
leyfilegri heildarþyngd þá verður
að hafa mæli í tækinu og greiða af
því þungaskatt. Ef tækið er ekki
skráningarskylt þá þarf engan
mæli. „Þannig er þetta farið að bíta
í skottið sér," segir Þórarinn.
Afskipti vegalögreglu
Hann segir að ríkislögreglu-
stjóri hafi fyrirskipað sínum
mönnum, vegalögreglunni, að hafa
afskipti af óskráðum vögnum á
þjóðvegunum. Þórarinn bendir á
að ef menn verða að setja mæla á
þessa vagna sína þá telji þeir líka
þegar verið er að vinna með
vagninn á túnum eða við önnur
verk heima á jörðunum. Greiðslan
er um 10 krónur fyrir hvem ekinn
kílómetra, en gjaldið fer eftir
skráðum heildarþunga aftanítækisins.
Langstærsti hluti notkunar þessara
tækja fer fram utan þjóðvega og
því gangi þetta ekki upp.
Aftanítæki með mæli þarf að
færa á skoðunarstöð til aflestrar af
mæli þrisvar á ári og þess utan þarf
að færa skráð aftanítæki til
skoðunar hjá bifreiðaeftirliti einu
sinni á ári. Miðað við þessar reglur
er það orðið verulega íþyngjandi
að skrá vagnana, bæði fjárhagslega
og vinnulega. Dráttarvélamar sem
draga vagnana eru hins vegar
skoðaðar af vinnueftirliti annað
eða þriðja hvert ár.
Allmargir bœndur teknir
Síðastliðið haust voru all-
margir bændur teknir með óskráða
vagna á þjóðvegunum í Skagafirði.
Þórarinn fór og ræddi málið
við sýslumanninn í Skagafirði
sem hefur yfir að ráða héraðs-
lögreglunni, en ekki vega-
lögreglunni og vigtunarmönnum.
Túlkun á orðalagi
Deilan stendur um túlkun á
þessu orðalagi "nær eingöngu" en
ríkislögreglustjóri virðist túlka það
svo að einungis megi keyra þvert
yfir veg með óskráð aftanítæki
meðan aðrir telji að það sé í lagi að
aka í allt að 50 km radíus frá bú-
jörð með óskráðan aftanívagn
ef ferðin sé sannanlega á vegum
búsins og tækin að fullu í eigu við-
komandi bús.
Vegalögregla heyrir undir ríkis-
lögreglustjóra og vigtunarmenn
undir vegagerð. Þama er um þrjár
stofnanir að ræða sem málið heyrir
undir, sem gerir þetta allt afar
flókið.
Sýslumaður kannaði málið hjá
dómsmálaráðuneytinu og setti
síðan viðmiðunarreglur þar sem
leyft er að vera með óskráða vagna
aftan í dráttarvélum á þjóðvegum
ef verið er að vinna með þá fyrir
búin og innan 50 kílómetra
radíusar frá bænum. Tækið má
ekki vera í verktöku eða í vinnu
fyrir annan en eigandann og allur
öryggis- og ljósabúnaður þarf að
sjálfsögðu að vera í lagi.
Bréf til bœnda
I vor sendi Þórarinn Leifsson,
sem formaður Félags kúabænda í
Skagafirði, dreifibréf til félags-
manna sinna þar sem við-
miðunarreglur sýslumanns em
birtar. Bréfið hefur að hans sögn
farið víðar og innan raða lög-
reglunnar em skiptar skoðanir um
þessar reglur.
„Með stækkun búa em bændur
í auknum mæli í fóðuröflun á ná-
grannajörðum og þurfa oftar en
ekki að nota þjóðvegina til að
komast á milli. Svo virðist sem
skilningsleysi skrifstofubáknsins í
Reykjavík á lífinu utan Stór-
Hafnafjarðarsvæðisins sé að verða
allri skynsemi yfirsterkara, þétt-
býlisbúinn þolir ekki að sjá hæg-
fara landbúnaðartæki úti á vegum
og því þykist hann verða að gera
allt sem hægt er til að kyrrsetja þau
heima á bújörðunum," segir
Þórarinn að lokum.
Greinilegt er af frásögn
Þórarins að hér er á ferðinni mál
sem löggjafinn verður að taka
fyrir. Það er óþolandi fyrir bændur
að í þessu máli séu margar reglur
sem reka sig hver á annars horn.
Að gefnu tilefni og vegna nokkurra
fyrirspuma um áhrif rafstraums á búpening,
þó aðallega kýr, þótti undirrituðum ástæða
til að hugleiða nokkuð þetta mál og setja á
blað álit og hugmyndir til fyrirbyggjandi
aðgerða.
Um þessi mál eru ýmsar kenningar og
menn eru ekki á einu máli um hvað skiptir
máli og hvað ekki og sumt minnir beinlínis á
þjóðsögur.
Hér kemur því eitt innlegg til viðbótar.
Grundvallaratriði sem hafa ber í huga er
að rafmagn fer ætíð greiðustu og stystu leið
til jarðar, þ.e. um bestu leiðnileiðina.
Fyrir skömmu kom upp mál í nýju fjósi
þar sem í ljós kom að há frumutala og
óskýranleg tilvik júgurbólgu virtust m.a.
vera til komin vegna lélegs jarðsambands
(handvömm rafverktaka?) og sleips gólf-
efnis í inn- og útgangi kúnna að mjaltabás.
Á bæ einum drápust margar kýr af raf-
losti vegna útleiðslu í þvottavél fyrir mjalta-
kerfi, þær fundust á básum sínum hangandi í
keðjunum.
Þar leiddi út í vatnslögn sem notuð var
sem jarðbinding en samband til jarðar var
ekkert vegna þess að plaströr hafði verið sett
inn úr vegg í stað jámrörs við lagfæringu á
vatnsleiðslunni, og ekki var gengið frá nýju
jarðskauti. Svo illa vildi til að lekastraums-
rofinn var einnig í ólagi.
Kýmar sem drápust höfðu stigið aftur á
flórristar sem ekki vom sambundnar öðm
jámavirki.
Vert er að upplýsa að svona hlutir gerast
sárasjaldan og ekki alltaf á versta veg og því
er ekki ástæða til að örvænta, en þessa hluti
þarf engu að síður að skoða svo skepnum
líði ömgglega vel.
Kýrin stendur á fjómm fótum og langt er
milli fram- og aftur lappa og er hún þar af
leiðandi kjörin til að tengja saman leiðandi
hluti, svo sem vatnsbrynningartæki og flór-
rist.
Kýr sem stendur á bás í hefðbundnu
básafjósi með ristarflór fyrir aftan er líklegri
til að verða fyrir rafmagnsáhrifum en kýr á
legubás framan við steyptan flór.
Þetta er vegna þess að ef jarðbindingu
fjóssins er áfátt og járnavirkin ekki sam-
bundin þá getur myndast spennumunur milli
leiðandi virkja, í þessu tilfelli milli milli-
gjarða og flórrista.
Kýrin er með blautar granir og þegar hún
snertir milligjörð eða vatnsdall og stendur
með blautar afturlappir á flórristum getur
hún auðveldlega orðið fyrir rafstraums-
áhrifum ef spennumunur er á milli þessara
jámvirkja.
Hún skynjar og hefur vanlíðan af jafnvel
örfáum voltum, þarf einungis 3-5 volt til að
verða óróleg og vansæl.
Þetta getur síðan leitt til streytu þannig
að kýrin verður veikari fyrir alls kyns áreiti
þ.m.t. júgurbólgu, auk þess að vera vansæl,
hrædd við allt og mjólka minna.
Það sem kúabóndinn ætti að gera er eftir-
farandi:
Fá rafvirkja sem hefur til þess tæki og
kunnáttu að mæla hvort jarðbinding fjóss og
mannvirkja er nægileg.
Kanna hvort eingöngu er um að ræða
svokallaða sökkulbindingu eða vatnsinn-
taksbindingu og ef svo er að reka þá einnig
niður stafskaut úti, ekki undir 1,2 - 1,5 m.að
lengd, og leiða frá því 16-25 qvaðrat fjöl-
þátta jarðleiðslu að safnskinnu fyrir jörð í
rafmagnstöflu.
Frá töflu þarf síðan sérstaka jarðleiðslu
að vatnsinntaki og að fyrsta leiðandi virki í
fjósinu.
Síðan þarf, og þetta er áríðandi, að binda
saman allt leiðandi jámavirki með 10-16q
leiðslu, þ.e.vatnslagnir, milligjarðir á básum
sem og í mjaltabás, soglögn, flórristar, ristar
í mjaltabás ef þær eru þar sem kýr standa í
mjöltum, og einnig á minnst einum stað í
loftklæðningu ef hún er úr jámi eða stáli.
Þar sem lagnir og milligjarðir em saman-
soðnar eða festar saman á annan tryggilegan
hátt nægir að jarðbinda þau virki á einum
stað.
Ef flórristar eru saman soðnar eða ná
góðri leiðni hvor við aðra er nægilegt að
binda þær saman við milligjarðimar í báða
enda hverrar raðar.
Þakklæðningu, strompa ef í er vifta og
utanhússklæðningu úr jámi ætti einnig að
jarð- og sambinda.
Láta huga að gömlum fluorsent lömpum
og binda þá til jarðar ef þarf ásamt því að
þéttatengja spóluna (ballestina) í ljósinu svo
þeir trufli síður og angri skepnur.
Þegar þetta hefur verið gert er orðið eins
tryggt og mögulegt er að ekki myndist
spennumunur milli leiðandi jámavirkja.
Þá þarf í öllum fjósum reglulega að prófa
virkni útsláttarrofans (lekastraumsliðans) í
rafmagnstöflunni en næmi hans á að vera
minnst 30 mA. Prófunarhnappur er á
liðanum.
Mikill raki og bleyta í íjósi og
mjaltaaðstöðu eykur líkur á útleiðslu þannig
að góð loftræsting er nauðsynleg.
Varðandi áhrif rafsegulsviðs í fjósum af
einhverjum orsökum vill greinarhöfundur
segja þetta: Vitað er að allsterkt rafsegulsvið
getur verið í afmörkuðum radíus umhverfis
háspennuvirki og undir háspennulínum og er
því ástæða til að byggja ekki íjós undir
háspennulínum eða í nálægð háspennuvirkja
þar sem líklegt er að það geti aukið á
vanlíðan skepna og manna.
Hvaða áhrif menn eru að mæla þegar
engin háspennuvirki eru nálæg er alls ekki
vitað né heldur hvort þar er um að ræða
skaðlegt eða meinlaust segulsvið.
Með góðri sambundinni jarðtengingu í
fjósi er vísast að menn geti hætt að kaupa
dýrar "spólur" eða hvað menn kjósa að kalla
jámhólka þá sem sumstaðar hanga í fjósum.
Kristján Gunnarsson