Bændablaðið - 01.09.1990, Blaðsíða 7

8. TBL. 4. ÁRG. SEPTEMBER 1990
BÆNDABLAÐIÐ &
LANDSBYGGÐIN
FRÁ AÐALFUNDI STÉTTARSAMBANDS BÆNDA AÐ REYKJUM í HRÚTAFIRÐI 29. TIL 31. ÁGÚST 1990 * FRÁ AÐALFUNDI
SMÁNARLEGAR RIÐUB/ETUR
OG ÖMURLEG SAMNINGAGERÐ
Einar Gíslason á Skörðugili ræddi meðal annars bætur
sem fást fyrir riðuniðurskurð sem hann sagði Qarri því
að vera nægilegar og alltaf væri reynt að svíkja
bændur, taka þá út undir vegg og rakka þá niður á
allan hátt.
Hann benti á aö Gunnar
Oddsson í Flatatungu hefði fengiö
það metiö hvert tjón hann heföi af
niðurskurði og niðurstaðan hefði
verið að það kostaði hann 18
þúsund kr. að skera niður hverja á
en bæturnar eru 4000 krónur.
Lárus Sigurðsson á Gilsá í
Breiðdal tók undir alla gagnrýni
Einars á sauöfjárveikivarnir.
Samkvæmt heimildum blaðs-
ins eru það einkum samninga-
aðferðir Sauðfjárveikivarna sem
hafa verið bændum óánægjuefni.
Þess eru dæmi að sérfræðingur
varnanna hefur farið á milli bæja
til að telja bændur á að samþykkja
niðurskurð og beitt menn þeirri
pressu að aðrir séu þá búnir að
samþykkja. Þegar svo aö fundi
kemur um þessi mál hafa áður átt
sér stað sérviðræður áður við
hvern og einn.
Um endanlegan frágang
samninga hefur stundum ekki
veriö að ræða fyrr en féð hefur
verið komið í sláturhús og öll
framkvæmdin hcfur verið þannig
aö réttur bænda hefur verið óljós,
loforð loöin og illa gengið að fá
sum uppfyllt.
En aðrir urðu þó til að verja
að nokkru riðuvamirnar. Ari
Teitsson benti á að á sínum tíma
hefði það veriö mikill sigur að fá
þvf framgengt að svo mikið fékkst
greitt í riðubætur úr riðusjóði og
af máli hans og Sævars Sigbjörns-
sonar kom fram að þeir töldu frá-
leitt að ætla að hægt væri aö fá
meira. Á hinn bóginn viku þeir
ekki að beinum framkvæmda-
atriðum varnanna.
Ari benti á að ef ekki hefði
náðst fram samkomulag um al-
mennan niðurskurð riðugripanna
þá hefðu fslenskir bændur fengið
yfir sig sömu holskefluna og
gengur nú yfir í Englandi þar sem
fólk þorir ekki að éta nautakjöt af
ótta við riöuna. "Og það hefði
gengið að greininni dauðri," sagöi
Ari.
JÓHANNES
UMBOÐSLAUSI
- HVER ER TALSMAÐUR SAUÐFJÁRBÆNDA
Nokkrar umræður spunnust á aðalfundi SB útaf þeim
ummælum Jóhannesar Kristjánssonar á Höíðabrekku
í Mýrdal að staða sauðfjárbænda til að ná samningi
um óbreytta framleiðslu væri vonlaus. Gunnar
Sæmundsson í Hrútártungu gagni7ndi Jóhannes og
benti á að sauðQárbændafélögin sem mynda grunninn
að Landssambandi sauðQárbænda væru mörg óvirk og
formaðurinn því umboðslaus uppgjafa bóndi.
Til hans hefðu hringt bændur
af Vestfjöröum og Ströndum, þar
sem mikil sauðfjárrækt er, og
kvartað yfir þvf við sig að engir
fundir hefðu verið haldnir f
sauðfjárbændafélögunum í þeirra
héruðum, í allt að þrjú ár, og þeir
vissu því ekki meö hvaða umboöi
fulltrúar þaðan færu. Svipaöa sögu
hefði hann sjálfur að segja, hann
væri félagi í sauðfjárbændafélagi
sinnar sýslu en enginn fundur verið
haldinn á þessu ári. Gunnar dró
því í efa réttmætt umboð
Jóhannesar til að tala fyrir munn
allra sauöfjárbænda, þess þá síður
þar sem hann væri ekki
sauðfjárbóndi lengur.
Sauðfjárbændafélögin
eru sum óvirk
Halldór Þórðarson á Lauga-
landi íDjúpi tók undir þá gagnrýni
Gunnars að sauðfjárbændafélögin
væru ekki mjög virk en síðar í
umræðununi risu þeir upp félagi
sfnu til varnar úr Austfirðinga-
fjórðungi Lárus Sigurðsson og
Aðalsteinn Aðalstcinsson. Lárus
sagði að á aðalfundinum hefði
verið gcngið eftir umboði fulltrúa
svo sem venja er til en benti
mönnum á að sér sýndist meiri
þörf á að sauðfjárbændur stæðu
saman fremur en aö deila á
þennan hátt. Aðalsteinn tók í sama
streng og átaldi bændur fyrir það
hversu illa þeir sinntu sauðfjár-
bændafélögunum. í sfnu héraöi
mæti 12 til 15 á fundi. Enn verra
væri að margir hefðu síðan haft
þaö aö atvinnu að rógbera þennan
félagsskap og nú færi kannski að
verða styttra í nágaulið á þeim bæ.
Félagskerfið væri til umræöu og í
því efni varpaði Aöalsteinn fram
eftirfarandi tillögu; f stað
núverandi búgreinafélaga þá kysu
aðalfundir Búnaðarsambanda
nefndir, eina fyrir hverja búgrein.
Nefndarmennirnir skipuðu sfðan
fulltrúa á landsfundi viðkomandi
búgreinar og efndu jafnframt til
funda heima f héruðum um mál-
efni viökomandi greinar. "Þessi
nefnd hefði þá umboð," sagði
Aöalsteinn.
í spjalli við blaðamann stað-
festi Aðalsteinn að, þar sem hann
þekkti til, væri virkni almennra
bænda lakari í sauöfjárbænda-
félögum heldur en búnaöarfélagi
og fleiri tóku í sama streng. Þaö
var mat viðmælenda blaðsins að
þessi félög hefðu lent svolítið út
undan og það ekki hvað sfst vegna
þess að það er ekki skylduaðild að
þeim eins og öðrum félögum
bænda og "menn geta veriö utan
þeirra og sparað sér félagsgjöldin,
en notið ávaxtanna af því sem viö
gcrunt," eins og einn LS-manna
orðaði það.
Sagði
það sem allir sögðu!?
Jóhannes Kristjánsson talaöi
næstur f þessunt fundaruntræöum
sem fyrr var vitnaö til og tilkynnti
um aftöku sfna sent fram færi á
hinum forna aftökustað að Þrf-
stöpum f ntynni Vatnsdals á hádegi
næsta dag.
Jóhannes rakti síðan hin urn-
deildu umrnæli sín og benti á að
þau væru nákvæmlega það sama
og frarn hefði komið hjá bæði
landbúnaðarráðhcrra og formanni
Stéttarsambandsins. Það er aö
staða sauöfjárbænda til að fá
núgildandi santning framlengdan
væri vonlaus. IJinn untdeildi
forystumaður sauðfjárbænda
minnti síðan á að 1986 hcfði hann
borið fram tillögu unt það á
Stéttarsambandsfundi að lækka
grundvallarverö kindakjöts til
bænda. Þá hefði allt orðið vitlaust
en nú væru nienn einmitt búnir að
samþykkja þá stefnu mcð sam-
komulagi SB við launþega-
hreyfinguna síðastliðinn vetur.
Síðan skoraði Jóhannes á þá
sem gagnrýnt hefðu Lands-
samband sauðfjárbænda að ganga
f sambandiö og tilkynnti að
formannsstaðan þar væri laus frá
næsta hausti. Jóhannes kvaðst f
samtali við BÆNDABLAÐIÐ
ekki taka nærri sér aðdróttun um
það að hann væri umboðslaus.
Landssamtök sauðfjárbænda væru
frjáls félagsskapur. Varðandi litla
virkni þá væri það svo á fleiri
sviðum landbúnaðarmála að illa
væri mætt á fundi, en harðast væri
þegar þeir sem ekki mæta risu svo
upp til að rffa niður það sem þó
væri gert.
Fleiri fundarmenn urðu til að
taka undir að Jóhannes hefði
einmitt sagt það sem allir hlytu að
viðurkenna og varla væri f því
fólgin nein ný sannindi sem
skemmt gætu samningsstöðu
bænda,- mótaðilinn vissi mætavel
hversu veik hún væri. Af spjalli við
fundarmcnn er þó ljóst að um
þctta atriði eru mjög skiptar
skoðanir. Einn fulltrúa taldi aö
þarna væri óheppileg yfirlýsinga-
g'eði forystumanns og hans skoð-
un yrði f þessu efni "ranglega"
túlkuð sem skoðun allrar stjórnar-
innar, en svo væri alls ekki.
Hinn þáttur málsins er þó ekki
sfður athyglisveröur en það er
hvert umboö formaður Lands-
samtaka sauðfjárbænda hefur.
Eiga sauðfjárbændur
sér talsmann?
Nú er það í reynd mjög flókið
mál að mcta það hver hafi öruggt
umboð til aö tala fyrir hönd bú-
greinar eða allra bænda. Vafalítið
viðurkenna til dæmis langflestir
garðyrkjubændur rétt síns bú-
greinafélags til að tala fyrir hönd
stéttarinnar,- sama á ef til vill við
um loðdýrabændur og fleiri þar
sem búgreinafélögin ná til nær
allrar stéttarinnar. Þaö er þó alls
ekki skylduaöild að þessum
félögum fremur en að búgreina-
félögum kúabænda og sauðfjár-
bænda. En félög þessara tveggja
hefðbundnu búgreina eru yngri en
önnur félög og fyrir þeirra tíma var
þaö vitanlega svo aö menn litu á
þaö sem hlutverk formanns
Stéttarsambandsins að tala fyrir
munn allra bænda f þessum
greinum. Þar áöur var það
formaður Búnaðarfélagsins sem
helst gerði það. Það er þó ekkert f
samþykktum eða reglum sem
gefur þcssum heildarforystu-
mönnum bænda betra urnboð til
að tala fyrir hönd sauðfjárbænda
hcldur en til dæmis fyrir hönd
tómatabænda.
Félögum sauðfjár- og kúa-
bænda hefur um margt gengið
crfiðlega að ná fótfestu í
félagskerfi landbúnaðarins.
Þátttaka f starfi þeirra er víða léleg
eins og fram kom í því sem
Gunnar í Hrútártungu sagði um
umboð formannsins. Það er þó í
einstöku sveit svo að það er engu
verr mætt á fundi þcssara
búgreinafélaga en á fundi í
Búnaðarfélögum eða Búnaðar-
samböndum.
Þegar kúa- og sauðfjárbænda-
félögin voru stofnuð bjuggust
vafalaust margir viö aö þau yrðu til
aö koma á uppstokkun og ein-
földun í félagskerfi bænda. En það
andstæða gerðist. Þau ýttu engu út
en hafa heldur ekki verið fyllilega
löguð að því kerfi sem fyrir er.
Enda er það svo að tengslin og
verkaskiptin milli gömlu stofnan-
anna, Búnaöarfélags, Framleiðslu-
ráðs og Stéttarsambands eru um
margt óljós, virkni innan grunn-
eininga léleg og viö lýöi er mjög
flókið þrepalýðræði sem skapar
fjarlægð rnilli hins almenna bónda
og forystunnar. Ef að menn telja
sig þvf með rétti geta bent á að
formaður Landssamtaka sauðfjár-
bænda hafi ekki umboð til að tala
fyrir hönd sinnar stéttar þá gæti
niðurstaðan líka orðið sú aö
enginn hafi það umboð.
Ætla Austur -
Húnvetningar að
hengja hann?
Umræðan um Jóhannes var
reyndar með því skoplegra á fund-
inum,- Guðmundur Þorsteinsson á
Skálpastöðum sagðist nú ekki hafa
ahyggjur af þeim manni. Það væri
búiö að taka hann af, grafa hann
og vekja hann upp aftur "og slíkir
menn verða áreiðanlega lang-
lffastir allra." Gunnar Sæmundsson
sór af sér að hafa talað um aftöku
enda aftökustaðurinn sem Jóhann-
es ncfndi f Austur sýslunni og þaö
hlytu þá að vera þarsveitarmenn
sem f hlut ættu. "Við eigum engan
þátt f þessu," gall f Stefáni á
Kagaðarhóli Jónssyni, fundarritara
og látum við þá staðar numið í
frásögn af Jóhannesi umboðslausa
og fjárbændum hans.
r-----------------------i
UF?PGJAFA-
BONDINN!?
En hvernig stendur á því að
formaður Landssambands
sauöjjárbœnda leigir full-
virðisrétt og situr undir þeim
ummœlum á Stéttarsam-
bandsfundi að vera upp-
gjafabóndi?
Að baki því liggur ákveðin saga
sem ekki hefur fyrr verið birt í
blaöi. Vorið 1988 var einstaklega
"gott" ár í sauðfjárbúskapnum á
Höfðabrckku. Yfir 90% var tví-
lembt og höld sérstaklega góð
þannig að um haustið var fram-
leiðslan sýnilega miklu mun meiri
en vera mátti samkvæmt þeim
fullvirðisrétti sem búið hafði.
Jóhannes bóndi hafði þá
spumir af 140 ærgildum sem kynnu
að vera til leigu í næstu sveit og bar
það undir hreppsyfirvöld þar sem
leyfðu honum athugasemdalaust að
leigja réttinn. Eftir það kom málið
til kasta búmarksnefndar. Svar
hennar lá ekki ljóst fyrir um miðjan
vetur og reyndi Jóhannes þó að
þrýsta á um að fá það sem fyrst til
þess að geta lógað strax þeim ám
sem umfram voru fullvirðisrétt
hans, en hafa ekki kostnaö af
fóðruninni. Þegar svo svar loks
barst um vorið var það á þá lcið að
Jóhannes mætti nota réttinn í eitt
ár en yrði svo aö láta hann af hcndi,
enda hafði hann langstærsta fjár-
búið á þessum slóðum og því vildu
menn ekki fallast á að það stækkaði
enn. Vandamálið var því enn óleyst
því fyrirsjáanlegt var að drepa yrði
hluta fjárstofnsins án þess að fá
nokkurt verö fyrir kjötið. Til þess
að komast hjá því var aðeins ein
leið fær: lcigja réttinn og leggja
stofninn á þeini forsendum inn.
Þegar mcnn leigja eða selja ærgildi
sín er ekki spurt um þaö hversu
mörg kjötkíló eru bakvið fullvirðis-
réttinn heldur tekið við fjárstofni
þeim sem menn hafa. Jóhannes
leigði mestallann fjárstofn sinn til
þriggja ára. Hann hélt þó eftir 60
ærgildum og hefur haft atvinnu af
þeim, hrossarækt, ferðaþjónustu og
fleiru þessi ár en tekur til við
fjárbúskapinn sem aðalatvinnu að
nýju á næsta ári og fyllir vonandi í
kvótann sinn haustið 1992.
JARÐAKAUPA-
SJÓÐIJR KAUPI
LOÐDYRAHUSIN
Einar Gíslason formaður Sam-
bands loðdýrabænda vék lítil-
lega að þeirri grein. Nokkuð
hafði verið rætt og ályktað um
eflingu jarðakaupasjóðs og
lagði Einar þar til að sjóðurinn
yrði jafnframt notaður til að
kaupa loðdýrahúsin af bænd-
um til þess að þeir gætu áfram
verið með í lífkeðjunni í sveit-
unum.
Margir bændur utan loödýra-
ræktar ræddu lítillega um greinina
og voru sammála um aö sam-
ábyrgö samfélagsins á því ævintýri
væri mikil og þvf væri það tvf-
mælalaus skylda þess að koma
bændunum f loðdýraræktinni til
hjálpar.