Bændablaðið - 01.09.1990, Blaðsíða 13

I
8. TBL. 4. ÁRG. SEPTEMBER 1990
"FRJÁLS
SVEITARFÉLÖG"
ATHYGLISVERÐ TILRAUN í
SVEITARSTJÓRNARMÁLUM í NOREGI.
Ég átti þess kost í vor er leið að komast í heimsókn til eyjunnar
Vega sem liggur í Norður Noregi, nánar tiltekið í Suður Helgelandi.
Á eyjunni búa um 1500 manns og byggist atvinnulífið upp á land-
búnaði og fiskveiðum. Fólksfjöldi og atvinnulíf ekki frábrugðið því
sem gerist víða hérlendis, þar sem stærð og atvinnuuppbygging er
Sveitarfélögin bera þvf t.d. ábyrgö á heilsu-
gæslu, félagsmálum, menntamálum, barna-
gæslu og útivistar og afþreyingarmálum.
Þau sveitarfélög sem taka þátt í þessari
tilraun hafa öll átt við álíka vandamál að
stríða; fólksfækkun og atvinnuleysi. Þvf hafa
sveitarfélögin aö mestu leyti frjálsar hendur
um að spila úr þeim spilum sem þau hafa á
hcndinni og freysta þess í krafti sérþckkingar
á staðháttum að ná betri árangri en fyrr,
með breyttu fyrirkomulagi.
NÝ VINNUBRÖGÐ
OG BREYTT HUGARFAR
Sveitarstjórnarmenn á Vega segja að
varanlegs árangurs af breyttum vinnubrögð-
um sé vart að vænta fyrr en eftir allt aö
8 ára starf út frá breyttum forsendum (tvö
kjörtímabil). Þeir hafa að sumu leyti breytt
um vinnubrögð í málefnum sveitarfélagsins.
Áður var skipað í ótal undirnefndir sem
Sveitarfélagið á eyjunni Vega er þátt-
takandi í verkefni sem rekið er á vegum
félagsmálaráðuneytisins og heitir "Frjáls
sveitarfélög". Þátttaka f þessu verkefni hefur
það í för með sér að sveitarfélagi er að
verulegu leyti í sjálfsvald sett hvernig það
nýtir þá efnahagslegu og skipulagslegu
möguleika sem fyrir hendi eru. Þau eru því
að nokkru leyti leyst undan fastbundnum
ákvörðunum um ráðstöfun fjármagnsins.
Gunnlaugur
Júlíusson
skrifar
fjölluðu um landbúnaðarmál, sjávarútvegs-
mál, menntamál, heilbrigðismál o.s.frv.
Bændur sátu í landbúnaðarnefndinni, sjó-
menn í sjávarútvegsnefndinni o.s.frv. Þessari
skipan mála var breytt á þann veg að um
þessi mál fjallar nú ein atvinnumála- og
umhverftsnefnd um þessa málaflokka alla.í
henni sitja 7 manns. Ástæða þess er marg-
þætt og má nefna eftirfarandi:
Með þvf að nefndarmcnn fjalli um málefni
annarra atvinnugreina en þeirra sem
þeir vinna við eykst vfösýni manna og
samskipti aukast milli þeirra.
AJIt er skilgreint sem atvinnumál hvort sem
um er aö ræða landbúnaö, kennslu,
heilsugæslu eða listir. Til þess að
atvinnulff þrífist verða ýmsar aðrar
aðstæður að vera fyrir hendi og því falla
öll mál er fbúunum koma við undir
atvinnumál.
Umhverftsmál á að byggja inn í hina daglegu
umræðu þannig að tillit sé tekið til
þeirra við alla ákvarðanatöku. Atvinnu-
líftð hefur mest samskipti við umhverftð
og á þcss vegna að bera ábyrgö á þvf.
Á sama hátt cr unnið að leiðbciningarstarfi
fyrir atvinnulífið. Unniö er með hags-
muni heildarinnar fýrir augum en leiö-
beiningar ekki afmarkaðar fyrir hverja
grein fyrir sig.
Fulltrúar sveitarstjórnarinnar segjast
heldur vilja takast á við verkefnin sjálftr og
eiga þvf á hættu að gera mistök af og til í
stað þess að sitja og gera ekki neitt og bíða
eftir að einhver komi og geri hlutina fyrir þá.
ÁHRIF INNGÖNGU
NOREGSí EB
Á vegum sveitarstjórnarinnar var gerö
skýrsla um það hvaða áhrif innganga Noregs
í EB myndi hafa á atvinnulff og byggöa-
þróun f eyjunni. Þessi skýrsla á sér engin
fordæmi í Noregi þar sem einstakt sveitar-
félag krufði til mergjar lið fýrir lið hvaða
áhrif innganga f EB heföi á sveitarfélagið og
lagði staðreyndirnar á borðið.
Sem dæmi um niðurstöður skýrslunnar
má ncfna að líkur benda til að um 50
bændur (2/3 bænda) mundu hætta fram-
leiðslu. Einnig er viss hætta á að sjávar-
útvegur muni allt að þvf leggjast af vegna
þess að fiskveiðum mun vcrða stjórnað í
samræmdum innri markaöi EB af stórfýrir-
tækjum sem hafa hámarkshagnað aö höfuð-
markmiði. Þvf mun forsenda fyrir litlum
samfélögum sem byggja á sjávarútvegi ekki
vera fyrir hendi. Enda þótt Noregur verði
utan EB þá er framtfð sveitarfélagsins á
margan hátt óviss. Sterk öfl f þjóðféiaginu
vinna að því að leggja arðsemismat á alla
starfssemi samfélagsins meðal annars með
því að berjast gegn þcim möguleikum að
beina atvinnusköpun út til dreifbýlisins.
AÐ ENDINGU
Það var á margan hátt lærdómsríkt að
kynnast þcirri starfsemi og þeim hugsunar-
hætti sem er fyrir hendi á Vega. Þar hafa
sveitarstjórnarmenn ráðist í það vcrkefni að
leita nýrra lciða til að ná settum mark-
miðum þ.e. að stöðva fólksflóttann og skapa
atvinnutækifæri. Þeir sjá bæði þaö að ekki
þýðir að sitja auðum höndum svo og að
gömlu aðferðirnar duga ekki. Þvf ráðast þeir
að verkefninu með opnum huga og óbundn-
ir af gömlum hefðum og venjum.
Lausagöngudeilurnar i Faskruðsfirði:
LAUSAGANGA BÚFJÁR ER EIN
AF MEGINREGLUM LAGA
Nýlega féll dómur hjá embætti sýslumanns Suður -
Múlasýslu, í máli nokkurra bænda í Fáskrúðs-
fjarðarhreppi á hendur Búðahreppi. Þar var hnekkt
reglugerðarákvæði um bann við lausagöngu búfjár í
bæjarlandi Búðahrepps á þeim forsendum að land
kauptúnsins er ekki girt fjárheldri girðingu. Aðeins er
hægt að banna lausagöngu búfjár á afgirtu landi.
Forsaga málsins er sú að fé bændunum boðið að leysa féð út
bændanna var handsamað í Búða- gegn lausnargjaldi. Því neituðu
kauptúni 19. júlf og haft f haldi en þeir alfarið og stefndu hrepps-
Frú Vigdís Finnbogadóttir, forseti íslands, ásamt Arnfinn Straume og konu
hans Angelu Straume.
ARNFINN STRAUME FÆR
RIDDARAKROSS
FÁLKAORÐU N NAR
Frú Vigdís Finnbogadóttir, forseti íslands, sæmdi
Norðmanninn Arnfinn Straume nýlega riddarakrossi
hinnar íslensku fálkaorðu fyrir vel unnin störf í þágu
íslenska ullariðnaðarins.
Arnfinn hefur lengi verið
áhugamaður um úrbætur f ullar-
málum hér á landi og er einn helsti
hvatamaðurinn um haustrúningu
fjár.
nefnd Búðahrepps vegna málsins.
í vörslunni var féö haft f
tveimur litlum hólfum við frcmur
slæman aðbúnað. Ein kindin
drapst í haldinu og eftir nokkurt
þref tókst að skylda hrepps-
nefndina til að bæta aðbúnaðinn.
Munnlegur málflutningur f fó-
getarétti á Eskifirði fór fram 25.
júlí og innsetningarúrskurður var
kveðinn upp 27, þannig að féð
hefur verið f vörslu hreppsins í
rúma viku.
Við málflutning reistu bænd-
urnir kröfur sínar á þvf að f fýrsta
lagi þá taki reglugerð um búfjár-
hald í Búðahreppi aðeins til búfjár
í eigu fbúa þess hrepps. Bændurnir
búa allir í Fáskrúðsfjarðar-
hreppi.Þessari kröfu hafnaði fó-
geti, þar eö lausagöngubann hlýtur
"eöli máls samkvæmt aö ná jafnt til
fjár f eigu fbúa viðkomandi
sveitarfélags sem fjár í eigu íbúa
annarra sveitarfélaga."
Þá töldu bændurnir einnig að
umrætt reglugeröarákvæði um
réttinn til að handsama féð ætti sér
ekki stoð f lögum en því var cinnig
hafnaö. Aftur á móti tók fógeti
undir þau rök gerðarbciðanda að
þar sem lausaganga f almcnning-
um og afréttum og sé frjáls þá bcri
mönnum að verja lönd sín með
giröingum. í dóminum segir.:
"Óumdeilt er að bæjarland
Búðahrepps cr ekki girt fjárheldri
giröingu. Það er meginregla að
lausaganga búfjár um landið er
frjáls nema sérstaklega sé bannað í
lögum. Þau ákvæði sem banna bú-
fjárhald eða mæla fýrir um
geymslu búfjár í lokuðum girðing-
um eru undantekningarákvæði.
Samkvæmt lögum nr. 6, 21.mars
1986 um afréttarmálefni, fjallskil
o.tl. l.ml. 34. gr. segir og að gangi
búpeningur f engi, tún, garðlönd,
"eða önnur afgirt svæöi" og valdi
tjóni skuli eigandi gjalda ábúanda
bætur. Lióst er aft frnmnnsögðu.
afi menn verða að girða lönd sfn
til að veriast lausagöngu búfiár.
Meðan hæiarland Búða-
hrepps er ekki girt fiárheldri
girðingu er ákvæði 5. gr. reglu-
gerðar nr. 455 1989 nm bann við
lausagöngu hnfiár óraunhaeft og
ekki f samræmi við bá meginreglu
og lagaákvæði sem að framan eru
rakin og hlvtur að víkia fvrir beim
sem réttlægri réttarheimild.
Af hálfu gerðarþola er því
haldið fram að ágreiningsefni það
sem hér um ræðir skorti þann
skýrleik, að hægt sé að útkljá það
með beinni fógetaaðgerö. Á það
veröur ekki fallist með vísan til
ofanritaðs.
Af framangreindum ástæðum
er því fallist á kröfur gerðar-
beiðenda og þeim heimiluð inn-
setning í umráð sauðfjár í vörslum
gerðarþola, hrcppsncfndar Búöa-
hrepps, Eftir þessum úrslitum bcr
að úrskurða gerðarþola til greiðslu
málskostnaðar, kr. 146.977 að
viðlagðri aðför að lögum.
Ekki heyrir undir fógetarétt að
taka afstöðu til annarra krafna
geröarbeiðenda."
Af þessu er Ijóst að þó svo að
hvergi standi skýrum stöfum í laga-
texta að á íslandi sé lausaganga
búfjár heimil þá er það ein af
meginreglum réttarfarsins að svo
sé, en margar af meginreglum
laganna eru óskráðar þó þær séu
rétthærri en nokkur lög.
Þrátt fyrir innsetningargerðina
áskilja bændurnir sér allan rétt til
bótakrafna á hendur Búðahreppi.
Búðahrcppur hefur aftur á móti
ákveðið að áfrýja málinu ekki og
rcynir nú sættir og samninga um
girðingamál.
ATHUGIÐ!
Höfum ávallt ^
fyrirliggjandi:
Gosbrunna, — ^
úti og inni,
styttur, dælur
og Ijós,
garðdverga, fugla
o.fl. til garð-
skreytinga.
\ §
' Vörufell hf.
Heiövangi 4, Hellu
Sími 98-75870
Opið 14-18
eða eftir samkomulagi
Lokað þriðjudaga.

i