blaðið - 24.05.2005, Blaðsíða 14

þriðjudagur, 24. maí 2005 i blaðið
blaðið-
Útgáfufélag: Ár og dagur ehf. Stjórnarformaður: Sigurður G. Guðjónsson. Ritstjóri:
Karl Garðarsson. Auglýsingastjóri: Steinn Kári Ragnarsson. Ritstjórn og auglýsingar:
Bæjarlind 14-16,201 Kópavogur. Aðalsími: 510-3700. Símbréf á fréttadeild: 510-
3701. Símbréf á auglýsingadeild: 510-3711. Netföng: vbl@vbl.is, frettir@vbl.is,
auglysingar@vbl.is. Prentun: Prentsmiðja Morgunblaðsins. Dreifing: íslandspóstur.
Er útflutningsleið
Alþýðubandalagsins að rætast?
Opinberri heimsókn forseta íslands til Kína er lokið. Óhætt er að full-
yrða að engin opinber heimsókn íslensks þjóðhöfðingja til annars lands
hafi fengið jafnmikla umfjöllun í fjölmiðlum hér heima. Ástæða þess
er væntanlega sú að heimsókn þessi var á vegum forsetaembættisins,
ráðuneyta, stjórnvalda og útflutningsráðs. Hún var m.a. annars skipu-
lögð til að þjóna íslenskum athafnamönnum sem getið hafa sér gott orð
í alþjóðlegum viðskiptum; opna þeim dyr, og það hefur tekist ef marka
má frásagnir fulltrúa íslensks atvinnulífs af milljarðasamningum um
hin og þessi viðskipti við kínversk fyrirtæki.
Forseti íslands, Ólafur Ragnar Grímsson, var þingmaður og í fram-
varðasveit Alþýðubandalagsins sáluga allt til þess er hann ákvað að
bjóða sig fram til embættis forseta 1996. Á þingmannsárum sínum átti
hann ekki sérstaklega upp á pallborðið hjá forsprökkum íslensks at-
vinnulífs, enda sóttu þeir flestir mátt sinn og megin til hins lokaða
íslenska hagkerfis þar sem pólítík ein réð því hver náði árangri. Ólafur
Ragnar Grímsson lét það ekki trufla sig á þessum árum, frekar en nú,
hvað andstæðingum og sumum samflokks- og samferðamönnum hans
fannst um hann og skoðanir hans, sem sumar hveijar kunnu þá að
virka framandi. Indland og Kína eru og hafa lengi verið Ólafi Ragnari
Grímssyni hugleikin og ítrekað benti hann á þá möguleika sem sam-
skipti og viðskipti við þessar stórþjóðir í austri gætu fært okkur íslend-
ingum, lítilli þjóð sem þá hafði ekki farið með ófriði á hendur nokkurri
þjóð. Fróðlegt er t.d. að skoða umræður um atvinnumál á Alþingi 24.
mars 1993, en þar kom skýrt fram vantrú Ólafs Ragnars Grímssonar
á Evrópubandalaginu en trú hans á löndum Asíu, einkum Kína. Þing-
maðurinn sagði þá m.a.:
Hv. þm. Ámi Johnsen fór til Kína fyrir nokkru síðan og opnaði lakkr-
ísverksmiðju (Gripið fram í: Og flutti kveðju frá landbrh.) og flutti
kveðju frá landbrh. Ég sé að einstaka þingmenn hér í salnum eru eitt-
hvað að gera grín að þessu og eru sposkir á svipinn. Ég geri ekki grín
að þessu. Ég tel þetta lofsvert hjá þingmanninum Árna Johnsen og
lofsvert hjá landbrh. að senda íslenskan þingmann til Kína til að vera
viðstaddur opnun þessarar lakkrísverksmiðju. Það getur nefnilega
vel verið að þessi lakkrísverksmiðja í Kína eigi eftir að gefa íslend-
ingum miklu meiri hagnað en EES-ævintýri hæstv. utanrrh. Og þeg-
ar upp verður staðið snemma á 21. öldinni muni menn frekar hengja
upp myndir af hv. þm. Áma Johnsen en hæstv. utanrrh. Jóni Baldvin
Hannibalssyni því að hv. þm. Árni Johnsen hafi haft meira nef fyr-
ir því hvar gróðavonina var að finna en hæstv. utanrrh. Það eru um
það bil 1.000 millj. íbúar í Kína. Þeir geta borðað mikið af lakkrís. ís-
lendingar, sem fengju sterka stöðu á þeim markaði, geta skilað tekjum
og arði til þjóðarbúsins í nánast himinháum stærðum. En hér hlægja
menn að þessu og telja þetta eitthvert grín. Gott ef Pressan var ekki að
reyna að búa til þann fréttaflutning fyrir nokkrum mánuðum að þessi
lakkrfsverksmiðja væri ekki til. Bærinn sem henni væri ætlað að vera
í fyndist ekki á landabréfum og ég veit ekki hvað og hvað. Þannig hefur
málflutningurinn verið.
Því miður gengu þau viðskipti, sem hér var um rætt, ekki upp fyrir
þá sem að þeim stóðu. Það er heldur ekki víst að allir þeir samningar
sem nú hefur verið skrifað undir í Kína skili öllu því sem menn vona.
Það sem var að gerast í Kína í síðustu viku er hins vegar sönnun þess
að lítið eyríki eins og ísland á ekki og má ekki horfa í blindni til gömlu
nýlenduveldanna í Evrópu og tollabandalags þess þegar kemur að við-
skiptum heldur eiga íslendingar að taka þátt í viðskiptum um heim
allan á eigin forsendum.
Flottari línur og flatari magi
Kelp and Greens
Þaratöflur
m/grænu tei.
Flottari línur, hár,
húð og neglur.
Inniheldur:
Kelp, Spírulína
Blue Green Algae
Chlorella
Slimming
Krómblanda.
Dregur úr hungur-
tilfinningu og
eykur brennslu
Inniheldur:
Garcina Cambogia
HCA
Gymnema, Sylvestre
Chromium
so''.r>
o

Vega inniheldur ekki: Matarlím (gelatína) nétilbúin aukefni, litarefni,
bragöefni, rotvarnarefni, kom, hveiti, glúten, sykur, sterkju, salt, ger
eöa mjólkurafurðir. - Fæst í næsta apóteki.
Stofnfrumurannsóknir og vefjalækningar:
Staða mála á íslandi
Rannsóknir á stofnfrumum hafa ver-
ið talsvert til umfjöllunar síðustu
misseri vegna þeirra væntinga sem
gerðar eru til þeirra í tengslum við
lækningar ýmissa sjúkdóma. Hér á
landi hefur umræðan takmarkast
við umfjöllun um erlendar fréttir,
einkum um árangur við rannsóknir á
stofnfrumum úr fósturvísum og þau
siðferðislegu álitamál sem þeim tengj-
ast. Fáir gera sér hins vegar grein
fyrir þeim takmörkunum sem slíkum
rannsóknum eru settar hérlendis.
Hvað eru stofnfrumur?
Stofnfrumur eru frumur sem geta
endurmyndað sig sjálfar en jafnframt
gefið af sér sérhæfðar frumur, svo
sem taugafrumur, brisfrumur eða
húðfrumur. í raun má segja að stofn-
frumur séu bæði uppspretta allra
vefla í fósturþroska og jafnframt við-
haldsverkstæði fullvaxinna líffæra.
Stofnfrumur eru því lykillinn að því
að mannslíkaminn nái að viðhalda
starfsemi sinni svo lengi sem raun
ber vitni. Þegar rætt er um stofnfrum-
ur þá er gróflega hægt að flokka þær
í tvennt: 1) Stofnfrumur úr fósturvís-
um og 2) Vefjasértækar líkamsstofn-
frumur.
Stofnfrumur úr fósturvísum:
Árið 1998 tókst dr. James Thom-
son og félögum hans við Wisconsin-
háskóla í Bandaríkjunum fyrstum að
rækta stofnfrumur úr fósturvísum
manna á kímblöðrustigi. Fósturvís-
arnir, sem notaðir voru í þessum
tilraunum, voru umfram fósturvísar
sem höfðu orðið til við glasafijóvgan-
ir en átti ekki að nota frekar og voru
því gefnir til rannsókna. Við glasa-
fijóvganir verða oft til fleiri fóstur-
vísar en notaðir eru hveiju sinni og
eru þeir þá geymdir í frysti þar til
kynfrumugjafarnir þurfa á þeim að
halda. Ekki er talið ráðlegt að geyma
fósturvísa lengur en í fimm ár og að
þeim tíma liðnum er þeim fargað. í
flestum nágrannalöndum okkar er
leyfilegt að einangra stofnfrumur úr
þeim fósturvísum sem á að farga en
þó einungis með upplýstu samþykki
kynfrumugjafanna. Verðmæti þess-
ara stofnfrumna er ómetanlegt þar
sem þær geta myndað frumugerðir
allra ve§a líkamans og binda vís-
indamenn því vonir við hagnýtingu
þeirra til rannsókna og notkunar í
lífverkfræði í tengslum við vefjaupp-
byggingu skaddaðra vefja. Á þeim
stutta tíma sem liðinn er frá því að
fyrst var hægt að rækta þessar frum-
ur hefur safnast dýrmæt þekking á
líffræði þessara frumna. í dýralíkön-
um hefur nýlega verið sýnt fram á að
þessar frumur geti lagfært sjúkdóma
á borð við sykursýki, vöðvarýrnun,
hjartadrep og Parkinson-sjúkdóm,
þó að enn sé ekki farið að nota þessar
frumur til lækninga í mönnum.
Vefjasértækar -
líkamsstofnfrumur
Lengi hefur verið ljóst að líkam-
inn hefur mikla hæfni til viðgerða
og endurmyndunar á vefjum. Á und-
anförnum árum hefur komið í ljós
að líffæri fullþroska einstaklinga
geyma svokallaðar vefjasértækar
stofnfrumur sem sjá um endurnýjun
vefja. Vefjasértækar stofnfrumur sjá
um uppbyggingu og viðhald líffæra
líkamans. Rannsóknir á blóðmynd-
andi stofnfrumum úr beinmerg eru
talsvert lengra komnar en aðrar
stofnfrumurannsóknir og endurspegl-
ast það í því að þetta eru einu stofn-
frumurnar sem farið er að nota til
lækninga á illkynja meinum eins og
hvítblæði.
Þórarinn Guðjónsson,
doctor í frumulíffræði
Hvers er að vænta
af stofnfrumum?
Miklar væntingar eru gerðar til
stofnfrumna úr fósturvísum í tengsl-
um við ýmsa ólæknandi sjúkdóma.
Frumur þessar hafa þó enn ekki
verið notaðar til vefjalækninga og
er líklegt að það verði einhver bið á
að það verði að veruleika. Ástæða
þess er fyrst og ffemst sú að mikið
skortir á að við getum stýrt ræktun-
arskilyrðum þessara ffumna utan
líkamans nægjanlega vel. Jafnframt
er ekki nægjanlega mikið vitað um
hegðun þessara frumna í líkamanum
eftir ígræðslu. Hins vegar benda nið-
urstöður dýratilrauna ótvírætt til að
hægt sé að hindra og/eða lækna ýmsa
alvarlega siúkdóma með stofhfrumu-
ígræðslu. Á næstu misserum er því
líklegt að aukinn þungi færist í grunn-
rannsóknir ó ræktun þessara ffumna
og einangrun þeirra þátta sem stýra
sérhæfingu þeirra, bæði utan líkama
og í tilraunadýrum. Rannsóknir á
vefjasértækum líkamsstofnfrumum
hafa eflst mjög mikið undanfarin ár
og má þar helst nefna rannsóknir á
blóðmyndandi stofnffumum. Yms-
ar vísbendingar benda til að þessar
ffumur séu flölhæfari en áður var
talið og hugsanlegt er að hægt verði
að nýta þær í fr amtíðinni gegn hinum
ýmsu sjúkdómum.
Stofnfrumurannsóknir á íslandi
Á í slandi fara stofnfrumurannsókn-
ir vaxandi og eru þegar stundaðar á
nokkrum stöðum. í Blóðbankanum
hafa um árabil verið stundaðar metn-
aðarfullar rannsóknir á blóðmynd-
andi stofnffumum úr naflastrengs-
blóði og beinmerg og í samvinnu við
blóðmeinafræðideild LSH er farið
að beita stofnfrumum til lækninga
illkynja blóðsjúkdóma. Á rannsókna-
stofu í Lífefna- og sameindalíf-
fræði við Læknadeild Háskóla
íslands hófust nýlega rannsóknir
á stofnfrumum úr fósturvísum
músa. Á rannsóknastofu Krabba-
meinsfélags íslands í sameinda- og
frumulíffræði eru stundaðar rann-
sóknir á stofnfrumum í bijóstkirtli
og hefur rannsóknastofan ásamt
erlendum samstarfsaðilum einangr-
að og skilgreint stofnfrumur í brjóst-
kirtli. Bijóstakrabbamein er talið
eiga upptök sín þessum frumum og
er verið að kortleggja hegðun þessara
frumna í því augnamiði að hægt verði
skilja líffræði krabbameinsins á allra
fyrstu stigum. Slík þekking myndi
leiða til þess að hugsanlega yrði unnt
að greina og meðhöndla krabbamein
mun fyrr en mögulegt er núna. Um
síðustu áramót tók til starfa hér á
landi stofnfrumufyrirtækið WiCell,
sem hefur höfuðstöðvar sínar í Wis-
consin í Bandaríkjunum. Fyrirtækið,
sem nýtur ráðgjafar dr. James Thom-
son, vinnur í náinni samvinnu við
annað bandarískt fyrirtæki, NimbleG-
en, sem er með starfsstöð á íslandi.
Markmið WiCell á íslandi er að beita
örflögutækni sem NimbleGen þróaði
til að skoða sérhæfingamynstur stofn-
frumna.
Löggjöfin á íslandi
- er breytinga að vænta?
Rannsóknir á stofnfrumum úr
naflastreng og líkamsstofhfrumum
eru leyfilegar á íslandi en samkvæmt
tækniftjóvgunarlögum frá 1996 er
hins vegar óheimilt að einangra
stofnfrumur úr fósturvísum manna.
8. nóvember síðastliðinn var lögð
fram þingsályktunartillaga á Alþingi
um nýtingu stofnfrumna úr fóstur-
vísum til rannsókna og lækninga.
Þingsályktunartillagan fól í sér að
sett yrði á fót nefnd sem gera myndi
úttekt á kostum þess og göllum að
heimila rannsóknir á stofhfrumum
fósturvísa. Eftir mjög jákvæða þver-
póhtfska umfjöllun á Alþingi var
máhð sett í nefnd (Heilbrigðis- og
trygginganefnd) þar sem það situr
nú sem fastast og er óvíst hver fram-
vinda þess verður. Eins og lögin eru
núna er ekkert sem bannar innflutn-
ing á stofnfrumum sem einangraðar
hafa verið úr fósturvísum erlendis en
hins vegar er ekki leyfilegt að nýta þá
umfram fósturvísa sem falla til hér á
landi. Þetta er mótsagnakennt ogsýn-
ir að þau lög sem sett voru í tengsl-
um við tækniftjóvganir á sínum tíma
þurfa endurskoðunar við hvað varðar
þennan þátt. Það er miður að þetta
viðkvæma og jafnframt mikilvæga
mál hafi sofnað í Heilbrigðis- og
trygginganefnd rétt fyrir upphaf hins
árlega fimm mánaða sumarleyfis Al-
þingis íslendinga.