blaðið - 08.12.2005, Blaðsíða 20

20 I VIÐTAL
FIMMTUDAGUR 8. DESEMBER 2005 blaðiö
Leitin að Paradís
Blaöi6/SteirwrHugi
„Áhugi minn á myndlist er
meðfæddur og þess vegna náðar-
gjöf,“ segir myndlistarmaðurinn
Tolli þegar hann er spurður
hvenær áhugi hans á myndlist hafi
vaknað. „Faðir minn, Kristinn
Morthens, vann fyrir sér sem
myndlistarmaður og fyllti hóp
alþýðumálara. Þar á meðal voru
menn eins og Matthías metra-
málari, Sigurður frímerkjamálari
og Axel Einarsson frá
Vestmannaeyjum sem vantaði
einn fingur á en þótti sérstaklega
sterkur í brimmyndum. Þessir
menn lifðu á myndlist sinni og
sýndu verk sín í búðum, aðallega
í búð á Skólavörðustíg sem
var rekinn af manni sem hét
Guðmundur. Hann var sköllóttur
en var samt ekki hinn frægi
Guðmundur rammaskalli sem var
nágranni hans á Óðinsgötunni og
hafði ekki, þrátt fyrir nafngiftina,
eins miki'nn skalla og nafni
hans á Skólavörðustígnum.
Fyrir jólin pantaði Guðmundur
á Skólavörðustígnum þrjár til
fjórar Þingvallamyndir og eina
Skarðsheiði hjá pabba. Frelsi pabba
til að mála vék fyrir praktíkinni.
Hann var hins vegar einlægur í
auðmýkt gagnvart listagyðjunni.
Þegar þeir félagarnir tóku tal saman
töluðu þeir af mikilli virðingu um
menn eins og Kjarval, Picasso og
Turner. Pabbi hafði þá afstöðu
að því raunsæislegri sem mynd
væri því nær væri listamaðurinn
Guði. Hann var mjög heiðarlegur
í afstöðu sinni til myndlistar, sem
er eiginleiki sem mér finnst mjög
mikilvægur.
Sem barn var ég síteiknandi
og litandi meðan aðrir strákar
voru í fótbolta. Svo kom sá dagur
að ég ákvað að segja skilið við
myndlistina fyrir fullt og allt. Ég
var um fimmtán ára aldur þegar
ég fylltist sjálfshöfnun og henti
hundruðum mynda. Lífshlaupið
var svo á þann veg að ég fór á togara.
Tuttugu og þriggja ára gamall
leitaði ég að leið til að komast
aftur inn í samfélagið, í stofuhita
og á námslán. Ég vissi að þótt ég
hefði af ýmsum ástæðum tapað
hæfileikanum til bóknáms þá gæti
ég teiknað. Ég lét á það reyna í
inntökuprófi í Myndlistarskólann
og komst inn. Þá var ekki aftur
snúið.“
Agi og ósérhlífni
Var ekkert erfitt að vera á sjónum
og vinna líkamlega stritvinnu en
hafa sköpunargleði ólgandi innra
með sér?
„Þegar upp er staðið er ekki
langt á milli líkamlegs strits og
andans strits. Þeir sem ná árangri
á akri andans eru þeir sem vinna
af sömu ögun og erfiðismaðurinn
sem yrkir akur sinn. Ég veit ekki
um marga sem hafa náð árangri
sem listamenn án þess að leggja
á sig feikna vinnu, þrátt fyrir að
Guð hafi gefið þeim hæfileika. Það
þarf að tína steinana af jörðinni,
yrkja akurinn, sá og sjá um að
koma uppskerunni í hús. Þetta eru
árþúsunda gömul sannindi sem
verður ekki hlaupist frá.
Ég lít svo á að ég hafi náð árangri
í list minni. Ég þakka það ekki síst
því að ég kynntist ákveðnum aga
og ósérhlífni á sjónum. Ég hefði
aldrei lært þetta annars. Ég er latur
að upplagi og sérhlífinn og hef oft
reynt að stytta mér leið í lífinu. En
þegar ég fór á sjóinn gerði ég það
sem mér var sagt að gera. Þetta
reyndist mér happadrjúgt þegar
kom að því að vinna sjálfstætt sem
myndlistarmaður og oft á móti
straumnum. Ég bjó að þeim aga
að geta gengið til verks að morgni
þótt ég væri ekki innblásinn af
hugmyndum og treysta því að
það kæmi í netið þegar ég færi að
draga.“
Á krossgötum
Ég veit að þú bjóst um tíma í
Kristjaníu á hippatímanum. Það
var varla mikill agi í lífi þínu þá,
eða hvað?
„Ég var í rugli eins og það er
kallað þegar menn eru í ofneyslu á
fíkniefnum. Ég lifði stjórnlausu lífi
en samt var ég í sterkri afneitun á
vandanum. Þegar félagar mínir, hinir
hipparnir í Kristjaníu, voru að selja
dóp eða voru afslappaðir í neyslunni
þá reif ég mig upp klukkan sex á
morgnanatilaðfaraí byggingarvinnu
í Kristjánshöfn. Ég leit ekki á mig sem
fíkniefnaneytanda. Ég var bóhem og
listamaður, krossfari, og stundaði
heiðarlega vinnu. En það skipti engu
máli, ég endaði á sama stað og hinir.“
Hvenœr áttaðirþúþig á aðþú vcerir
í tómu rugli?
„Það liðu mörg ár áður en það
rann upp fyrir mér.“
Var eitthvað eitt sem gerði það að
verkum?
„Það var allt sem gerði það að
verkum. Ég var 42 ára gamall,
fráskilinn og stóð á krossgötum
þegar ég varð þeirrar gæfu
aðnjótandi að fara á sjúkrastöðina
á Vogi og kynnast þeirri lausn sem
ég hef síðan lifað eftir. Það gerði
mig að skárri manni.“
Líturðu á þessi ár sem glataðan
tima?
„Engan veginn. Tími er svo
afstætt fyrirbæri. Ef maður nær
að lifa í núinu þá er enginn annar
tími til. Þá er maður laus úr viðjum
fortíðar og án ótta við framtíðina.
Uppskera lífsins er alltaf í núinu.
Ég er mjög þakklátur fyrir líf mitt í
dag, nákvæmlega eins og það er og
vil engu um það breyta. Oft hefur
það verið erfitt. Oft sárt fyrir mig
og aðra. Oft hef ég valdið öðru fólki
tjóni en þannig er þetta bara. Þetta
er flæði lífsins þar sem mannhafið
streymir áfram á kosmískri braut.
Þar rekst ein öxlin í aðra og allt hefur
sinn gang á tilfinningasviðinu og
félagssviðinu. Lífið er oft erfitt en
það er iðulega úr þeim erfiðleikum
sem menn uppskera þann þroska
sem gefur þeim hlutdeild í því
kraftaverki sem lífið er. Ég er ekki
viss um að ég hefði það innsæi sem
ég hef og ætti þau verðmæti sem
ég á í dag nema vegna þess að ég
gerði mistök. Það dýrmætasta sem
lífið hefur gefið mér er fjölskylda
mín. Ég á fjögur yndisleg börn og
frábæra eiginkonu, hana Gunný.
Hún hefur stutt mig í því sem ég
er að gera af fullum krafti en starf
mitt útheimtir oft mikið flandur
um allar jarðir og því fylgir
fjarvera"
Þú talar eins og trúaður maður. Þú
trúirgreinilega á eitthvað?
„Ég lifi eftir þeirri lífsspeki að til
sé eitthvað sem heitir æðri máttur.
Einu sinni var ég í morgunkaffi hjá
Gunnari Dal ásamt tveimur öðrum
mönnum. Hvar sem Gunnar Dal
er þar er akademía. Gunnar sagði
að hver um sig mætti spyrja hann
einnar spurningar sem hann skyldi
svara. Ég spurði hann: „Hvað
er Guð?“. Gunnar Dal svaraði:
„Alheimurinn er ein vitund. Við
erum hluti af henni. Kærleikurinn
er orkan sem knýr vitundina
áfram." Þessi skilgreining á æðri
mætti dugar mér alveg.“
Uppreisn gegn gildum
Þú varst mjög pólitískur á sínum
tíma, er það ekki rétt?
„Ég var gríðarlega pólitískur og
mikill framkvæmdamaður í þeim
efnum. Margt sem ég gerði og
hugsaði þá var vitleysa sem var sett
fram í hroka, reiði og gremju út í
allt og alla. Ég dæmdi fólk ákaflega
hart. Ég gaf til dæmis út plötu,
Boys from Chicago, sem var í sjálfu
sér ágætis verk, en þar hikaði ég
ekki við að nafngreina fólk og
níða af því skóinn gagngert til að
skömm þeirra myndi ekki afmást
af blöðum sögunnar. Ég var í
uppreisn gegn öllum gildum. Ég var
á móti rauðum ljósum á götuvitum.
Ég var á móti kirkjunni og á móti
borgarastéttinni sem ég áleit vera
það versta af öllu. Vitanlega má
taka málefnalega umræðu um
borgarastétt og stéttabaráttu en
ég var að hamast á öðrum og gerði
mig meiri en ég var til að réttlæta
bága stöðu mína.
T O N I I S l \ R 11 \ T I I) \ | O I \ I « S T U 1 11 \ 1 I (i K I M S K I U K | U » « 0 \
JOHANN SEBASTIAN BaCH

BWV 248

Fyrsti lu'iiíldifJutninjjur á Islundi med barokkhljódfitrum
SS;":r iJÆ,, Kantötur I-III
Hulda Bjtirk Garðarsdóttir ■
Sessclja Kristjánsdóitir ..ít
Eyjólfur Eyjólfsson ■ u
Ajjúst Olafsson ;■,
Schola cantorum
Aljvjódlcga barokksveitin
frá Den Haag í Hollandi
Sijóriundi: Hörður Askelsson
11. des.
Sunnudagur kl. I r>
I 1. des.
Sttnnudagur kl. 18
Kantötur I-III
Kantötur IV-VI
Mlðaverð: 1000 / l $00 kr,«Jólaóratóiiutvt'tma (íyrir J»,i sem vilja lieyra Jólaóratóriuna alla): S000 kr.
Miðasala í Ha)|gríittskirkju * siini 510 1000
LISTVINAFÉLAG HALLGRÍMSKIRKJU
99................................
Ég er ekki viss um að ég hefði það innsæi sem
ég hefog ætti þau verðmæti sem ég á í dag
nema vegna þess að ég gerði mistök."