blaðið - 27.09.2006, Qupperneq 18

18 MIÐVIKUDAGUR 27. SEPTEMBER 2006
blaAiö
Meðlagskerfið fer illa með greiðendur og þiggjendur meðlagsgreiðslna:
Hrikaleg staða en fáar lausnir
■ Gríðarleg vanskilaskrá ■ Leiðir til svartrar atvinnustarfsemi ■ Tillögur liggja ekki fyrir hjá félagsmálaráðherra
BARNALOG 2003
■ 53. gr.
Skylt er foreldrum, báðum saman
og hvoru um sig, að framfæra barn
sitt. Framfærslu barns skal haga
með hliðsjón af högum foreldra og
þörfum barns.
■ 57.gr.
Meðlag skal ákveða með hliðsjón af
þörfum barns og fjárhagsstöðu og
öörum högum beggja foreldra, þar
á meðal aflahæfi þeirra.
F057224?0
057^
^ \
Helmingur allra meðlagsgreiðenda er
á vanskilaskrá ög þriðjungur þeirra
er í alvarlegum greiðsluerfiðleikum.
Jöfnunarsjóður sveitarfélaga þarf að
leggja út gífurlegar fjárhæðir fyrir
þennan hóp en vanskil greiðenda eru
ellefu og hálfur milljarður króna.
Margir viðmælenda Blaðsins segj-
ast hafa leiðst út í svarta atvinnustarf-
semi til að komast hjá kerfinu og
sumir þeirra skulda margar milljónir
í meðlög. Allir eru þeir sammála um
að erfitt sé að vinna sig út úr skuldum
i meðlagskerfinu og að grunngjaldið
sé á tíðum i engu samhengi við fjár-
hagsstöðu greiðendanna. Iris Edda
Jónsdóttir, þriggja barna móðir, hefur
greitt meðlag með þremur börnum
sínum og segist til margra ára hafa átt
erfitt vegna meðlagsgreiðslnanna.
„Ég lenti í veikindum á tímabili og
gat ekki unnið í níu mánuði. Á því
tímabili fékk ég greidda sjúkrapen-
inga en þurfti sem fyrr að greiða sömu
greiðslur,”
segir Iris
Edda. „Eftir
að ég náði mér
fór ég að vinna en ég þurfti að vera
í þremur störfum til að ná endum
saman, þar af einu starfi á svörtu.”
„Ég átti stundum ekki mat fyrir
börnin mín þegar þau voru hjá mér
og þurfti að leita til móður minnar
eftir mat. Þegar lítið var til borðaði
ég lítið sem ekkert til þess að börnin
mín fengju nóg.”
Þörf á viðhorfsbreytingu
Sigurður Kári Kristjánsson, þing-
maður Sjálfstæðisflokksins, þekkir
málaflokkinn vel og er hissa yfir því
hversu hátt hlutfall meðlagsgreiðenda
er í vanskilum.
„Þetta er hrikaleg staða. Min
skoðun er sú að meðlagsgreiðslur eigi
að ganga fyrir öðrum greiðslum og
ekki við aðra að sakast en þá sem eru
greiðsluskyldir,” sagði Sigurður Kári í
samtali við Blaðið. „Ég á erfitt með að
trúa að allir þessi einstaklingar sem
ekki standa í skilum hafi ekki efni
á því. Þessi gjöld eru ætluð til fram-
færslu barna og því eitthvað sem ein-
staklingar mega ekki hunsa.”
Magnús Þór Hafsteinsson, þing-
maður Frjálslynda flokksins og nefnd-
armaður í félagsmálanefnd, tekur
undir með Sigurði Kára og segir þörf
á viðhorfsbreytingu.
„Mér finnst meðlagsgreiðslur á Is-
landi ekki vera háar. íslenskir feður
eiga ekki að geta kvartað yfir þessu,”
Trausti
Hafsteinsson
sagði Magnús Þór. „Lágar tekjur út-
skýra ekki eingöngu þessi miklu van-
skil og sumir hljóta að forgangsraða
vitlaust. Hertar innheimtuaðgerðir
gætu verið til þess fallnar að aga
menn betur.”
Engin tenging við
raunveruleikann
Agnar Helgi Arnarsson meðlags-
greiðandi er ekki sammála þingmönn-
unum og segir meðlagsgreiðslurnar í
engu samræmi við tekjur greiðenda
og umgengnisrétt þeirra.
„Ég er skyldaður til að borga eitt og
hálft meðlag því að eftir skilnaðinn
þurfti ég að bæta við mig vinnu vegna
meðlagsins sem skekkti myndina
ennþá frekar,” segir Agnar. „Dóttir
mín er mikið hjá mér þannig að ég
legg mikið út í hennar uppeldi. Það
er hvorki tekið tillit til þess né heildar-
tekna beggja foreldra.”
Úrelt kerfi
Gísli Gíslason, formaður Félags
ábyrgra feðra, tekur undir gagnrýni
Agnars og segir undarlegt að ekki
sé tekið tillit til fjárhagsstöðu og um-
gengnisréttar greiðenda. Hann telur
brýnt að endurskoða núverandi fyrir-
komuleg því kerfið sé úrelt.
„Víða skiptist framfærslukostnaður
barna eftir tekjum foreldra. Ef með-
lagsgreiðandi hefur lágar tekjur lækka
mánaðarlegar meðlagsgreiðslur í
samanburði en slíkt gerist ekki hér á
landi,” segir Gísli. „Til viðbótar er með-
lagsupphæðin alveg óháð umgengni
þannig að ef greiðandi hefur mikinn
umgengnisrétt þá lækkar meðlags-
greiðslan ekki til móts við slíkt.”
skrifarum
meólagskerfió
Fréttaljós
trausti@bladid.net
Ekki nóg til framfærslu
Laufey Ólafsdóttir, formaður Félags
einstæðra foreldra, segir hagsmuni
félagsmanna vera ólíka því innan vé-
banda þess séu bæði greiðendur og
þiggjendur meðlagsgreiðslna.
Fjöldi meðlagsgreiðenda: 12.178
Helmingur meðlagsgreiðenda er á vanskilaskrá*
96 prósent meðlagsgreiðenda eru feður
Meðlagsgreiðendur í greiðsluerfiðleikum: 4.023
Heildarskuld greiðenda í erfiðleikum: 11,5 milljaröur
•VANSKILAB lAGMARK1100.000KRÓNUR
MEÐLAGSGREIÐENDUR
í GREIÐSLUERFIÐLEIKUM
Gjaldþrota skuldarar:
Skuldarar með skiptalok:
121
Upphæö: 250 milliónir
848
Upphæð: 2,5 milljarður
Skuldarar með arangurslaust fjarnam: 2.016
Upphæð: 5,6 milljarðar
Skuldarar ostaðettir i husi/heimilislausir: 419
Upphæð: 526 milljónir
Skuldarar sem eru/hafa verið í afplánun: 560
Upphæð: 1,5 milljarður
Óuppgerð dánarbú:
Upphæð: 158 milljonir
SAMTALS: 11,5 MILLJARÐUR
Meölagsgreiöendur
í greiösluerfiðleikum
Helmingur allra meðlagsgreið-
enda eru á vanskilaskrá hjá Inn-
heimtustofnun sveitarfélaga og
þarf jöfnunarsjóður að leggja út
gífurlegar fjárhæðir fyrir einstak
linga i greiðsluerfiðleikum
Islenskir
feðureiga ekkl
að geta kvartað
yfirþessu
Magnús Þór
Hafsteinsson
Þingmaður
Eg get ekki sagt
hvorteðahvað
við gerum /
þessu
Nuverandi
kerfi löngu
úrelt

Gisli Gislason,
formaður Félags
ábyrgra feðra
Magnus Stefánsson
Félagsmálaráðherra
„Þessi staða er mjög slæm í okkar
huga. Almennt þarf að efla fjárhags-
aðstoð við einstaklinga sem eru í fjár-
hagserfiðleikum og ekki síst við þá
sem eiga fyrir börnum að sjá,” segir
Laufey. „Meðlagið getur verið mikið
fyrir greiðandann en á móti lítið fyrir
þiggjandann því þetta er aðeins brot
af kostnaði við að framfleyta barni.”
Sigurður Kári tekur undir orð Lauf-
eyjar um að meðlagsgreiðslurnar dugi
ekid til framfærslu barns.
„Almennt er viðurkennt að einfalt
meðlag sé ekki of hátt. Strangt til
tekið er kostnaður þeirra aðila sem
framleyta börnunum mun meiri en
meðlagið nær að dekka.”
Varhugavert að hækka gjöldin
Árni Haraldsson, lögfræðingur hjá
Innheimtustofnun sveitarfélaga, telur
erfitt að hækka meðlagsgjöldin því
slíkt gæti einfaldlega aukið vanskilin
og bendir á að einstaklingar í van-
skilum séu oft í vanskilum víðar.
„Fara þarf varlega í umræðu um
hækkun meðlagsgjalda því spyrja
verður hver mun í raun greiða þá
hækkun á endanum. Eru hinir með-
lagsskyldu aðilar færir um að standa
undir slíkri hækkun?” segir Árni.
Viðkvæmt mál
Birkir Jón Jónsson, þingmaður
Framsóknarflokksins og nefndar-
maður í félagsmálanefnd, segir að-
gerðir nauðsynlegar því hér sé á ferð-
inni hreint jafnréttismál.
„Staða meðlagsgreiðenda er graf-
alvarleg og stöðu þeirra verst settu
þarf að bæta. I ljósi bágrar skatta-
legrar stöðu neyðast sumir þeirra til
að stunda svarta atvinnustarfsemi,”
segir Birkir Jón. „Það getur ekki verið
þjóðfélagslega hagkvæmt að hluti
þegnanna geti ekki tekið þátt í samfé-
laginu með eðlilegum hætti.”
I samtali við Blaðið lýsti faðir
reynslu sinni af meðlagskerfinu en
hann hefur stundað svarta atvinnu-
starfsemi síðastliðin fimmtán ár eftir
að hafa lent f vanskilum.
„Allur minn peningur fór í að borga
ferðalögin eftir að móðirin flutti með
barnið út og því lenti ég í vanskilum
með meðlögin. I dag skulda ég margar
milljónir í meðlög og er orðinn tilfinn-
ingalaus fyrir kerfinu,” segir faðirinn.
„Ég er ekki skráður fyrir neinum
eignum og hef ekki verið á skrá eftir
þetta. I raun hef ég ekki verið til síð-
ustu fimmtán ár.”
Gamalt vandamál
Magnús Stefánsson félagsmálaráð-
herra segir þetta lengi búið að vera
vandamál og að gerðar hafi verið til-
raunir til að taka á þessu.
„Lög um heimild Innheimtustofn-
unar sveitarfélaga til að gera samn-
inga við greiðendur i vanda hafa
hjálpað mikið til. Hins vegar vitum
við um hóp meðlagsgreiðenda sem
er í vandræðum og einhverjir þeirra
hafa neyðst út í svarta atvinnustarf-
semi,” segir Magnús. „Mér finnst lítil
sanngirni í því að greiðendur svindli
á kerfinu með því að stunda svarta
vinnu og heimta jafnframt fullan
stuðning í meðlagskerfinu miðað við
aðra sem greiða til samfélagsins.”
„Að svo stöddu get ég ekki sagt
hvort eða hvað við gerum í þessum
málaflokki. Við erum að velta þessu
fyrir okkur og ýmsar leiðir eru færar
en það er óvarlegt að gefa neinum
undir fótinn sem stendur.”
Peningar meginþungi
Formaður Félags ábyrgra feðra
telur meðlagskerfið fyrir löngu úr-
elt og að ýmsu leyti er hægt að taka
undir þau orð. Ekki er tekið tillit til
fjárhagsstöðu beggja foreldra og með-
lagsgreiðslur ávallt þær sömu þrátt
fyrir mögulega lágar tekjur greiðenda.
Ekki er tekið tillit til þess hvort annar
aðili hefji nýjan hjúskap sem breytt
geti myndinni. Þrátt fyrir mikinn um-
gengnisrétt greiðenda og ef leggja þarf
út töluverðan ferðakostnað kemur
slíkt ekki til lækkunar meðlags.
Á móti verður að skoða málin frá
hinni hliðinni, að mörgum þiggj-
endum eru þessar greiðslur nauðsyn-
legar til framfærslu barna sinna og
ýmsir eru þeirrar skoðunar að upp-
hæðin mætti vera hærri. Spyrja má
hvort vænleg aðgerð til úrbóta væri
sú að tryggja sameiginlega forsjá
sem flestra foreldra og láta peninga-
greiðslur ekki vera meginþungann
heldur að foreldrar sameinist um
uppeldi barna sinna. Heimurinn er
ekki fullkominn en peningar eru oft
á tíðum sífellt þrætuefni. Núverandi
meðlagsgreiðslukerfi er síður en svo
fullkomið og koma verður þeim ein-
staklingum sem verst eru settir með
greiðsluerfiðleika til hjálpar. Forvitni-
legt verður að fylgjast með aðgerðum
félagsmálanefndar og tillögum félags-
málaráðherra til úrbóta.