blaðið - 21.02.2007, Blaðsíða 12

blaði
Útgáfufélag:
Stjórnarformaður:
Ritstjóri:
Fréttastjóri:
Ritstjórnarfulltrúi:
Árog dagurehf.
SigurðurG.Guðjónsson
Trausti Hafliðason
Gunnhildur Arna Gunnarsdóttir
Elín Albertsdóttir
s
Islensk hrekkjavaka
Öskudagur hefur breyst í áranna rás. Þessi dagur er upphafsdagur
lönguföstu í 7. viku fyrir páska. Langafasta átti að vera tími íhugunar
og góðrar breytni, auk föstunnar að sjálfsögðu. Trúlegast vita fæstir í
dag hvað öskudagur þýðir í raun og veru en ef flett er upp á vísindavef
Háskóla íslands á Netinu er hægt að fá greinargóða útskýringu á því.
Þeir sem eru komnir um og yfir miðjan aldur muna Hklegast eftir því
þegar öskupokar voru saumaðir á heimilum landsmanna í gríð og erg
fyrir þennan dag og síðan voru þeir hengdir á vegfarendur sem leið áttu
um miðbæinn, sjaldnast þeim til gleði. Þeir sem fengu öskupoka á bakið
höfðu einfaldlega verið gabbaðir og vissu sjaldnast af því.
I byrjun áttunda áratugar síðustu aldar var vinsælt meðal unglinga að
hengja spjöld aftan á prúðbúna vegfarendur þar sem gjarnan hafði verið
skrifað eitthvað miður fallegt, eins og: Passaðu þig á mér þvi ég bít fast
frá mér... eða eitthvað í þeim dúrnum. Á þessum árum klæddu krakkar
sig ekki í búninga nema þá helst á Akureyri þar sem kötturinn var sleg-
inn úr tunnunni, en slíkt þekktist ekki þá í höfuðborginni. Þó voru dans-
skólar oft með grímuböll á þessum degi eða í nálægð við hann.
Á undanförnum árum hefur öskudagur verið að breytast í átt til þess
sem gerist í enskumælandi löndum á hrekkjavökudaginn. Krakkarnir
leggja mikið upp úr að klæðast búningum og síðan er arkað á milli fyrir-
tækja og heimila, sungið og beðið um sælgæti. Sumum finnst þetta hafa
gengið út í öfgar en aðrir láta sér þetta í léttu rúmi liggja.
f Hafnarfirði var nú tekin sú ákvörðun til að koma í veg fyrir að hópar
af syngjandi börnum væru komnir fyrir framan fyrirtæki eldsnemma
morguns að allir grunnskólarnir í Hafnarfirði skyldu standa fyrir skóla-
starfi til kl. 11. „Til að jafna stöðu barnanna í bænum, ef þau hafa yfirleitt
áhuga á því að fara í bæinn á öskudag,“ segir á vef Hafnarfjarðar og síðan
er bætt við: „Varðandi skólastarfið sjálft á öskudag er það ákvörðun hvers
skóla. Þannig getur verið að í einstaka skólum sé ýmist sett upp öskudags-
skemmtun, hefðbundin kennsla eða hvað annað sem skólinn leggur upp
með. Aðalatriðið er að skólastarfi lýkur alls staðar kl. 11 svo að þau börn
sem vilja fara í bæinn geti það.“
í fyrra var töluvert um það rætt að söngurinn og atgangur barnanna
hefði gengið fram úr hófi og margar verslanir ákváðu að taka ekki þátt
í nammidegi barnanna. Á suma verslunarglugga hafði verið hengdur
miði þar sem á stóð: „Ekkert nammi hér“.
Öskudagurinn er skemmtilegur dagur. Siðir hafa vissulega breyst en
gleðin á að vera ríkjandi í dag. Börnin mega syngja og enginn ætti að
sjá eftir karamellu eða sleikjó ofan í þau. Óskupokarnir eru farnir en
skrautlegir búningar komnir i staðinn. Það er full ástæða til þess í okkar
drungalega þjóðfélagi að taka upp gleðina. Hlæjum og skemmtum okkur
með börnunum í dag.
Elín Albertsdóttir
Auglýsingastjóri: Steinn Kári Ragnarsson Ritstjórn & auglýsingan Hádegismóum 2,110 Reykjavík
Aðalsími: 510 3700 Símbréf á fréttadeild: 510 3701 Símbréf á auglýsingadeild: 510 3711
Netföng: bladid@bladid.net, frettir@bladid.net, auglysingar@bladid.net
Prentun: Prentsmiðja Morgunblaðsins
r Beltadrif eykur ~1
|_notkunarmöguleikaj
Hafið samand við sölumann!
SKEIFAN 3E-F • SIMI 581-2333 • FAX 568-0215 • WWW.RAFVER.IS
12 MIÐVIKUDAGUR 21. FEBRÚAR 2007
blaöiö

Valdi beitt og misbeitt
Fjölmiðlar hafa verið kallaðir
fjórða valdið i þjóðfélaginu. Löggjaf-
arvald, framkvæmdavald og dóms-
vald eru frábrugðin þessu fjórða
valdi. Sett eru ákvæði í stjórnarskrá
um heimildir og hlutverk þessara
þriggja greina ríkisvaldsins. Skoð-
unarmótunarvald fjölmiðlanna er
óskilgreindara. Óprúttnir fjölmiðla-
menn hafa því stundum leyft sér að
misbeita valdi sínu.
Þegar fjölmiðlum er beitt með
samstilltum hætti geta þeir komið
ýmsu til leiðar. Fyrsta dæmið var
þegar amerísku blaðakóngarnir Jos-
eph Pulitzer og William Randolph
Hearst sáu að hægt var að nota og
misnota blöðin til að búa til lítinn
en hávaðasaman, agaðan þrýstihóp.
Blöð þessara blaðakónga þrýstu
Bandaríkjunum í stríð við Spán
1898 með samstilltum aðgerðum.
Nær allir stjórnmálamenn voru á
móti stríðinu og sömuleiðis meiri-
hluti almennings. Þeir Hearst og
Pulitzer gerðu það að helsta baráttu-
máli blaða sinna að farið yrði í stríð
gegn Spáni. Lesendur blaðanna voru
hvattir til að kjósa frambjóðendur
sem vildu stríð en hafna hinum.
Ekki kom málinu við hvað fram-
bjóðendur stóðu fyrir að öðru leyti.
Talið er að blaðakóngarnir hafi náð
5 til 8% kjósenda á sitt band. í banda-
ríska kosningakerfinu dugði það til
að fá fylgismenn stríðs kjörna og
koma í Veg fyrir að andstæðingarnir
næðu kjöri. Farvegur stríðs við Spán
var búinn til. Blaðakóngarnir hafa
aldrei þurft að svara til saka. Eng-
inn möguleiki var að láta þá sæta
ábyrgð á ólögmætu landvinninga-
stríði. Þetta var árið 1898. Ýmsir sáu
þá möguleika sem fólust í aðgerðum
eins og þeim sem bandarísku blaða-
kóngarnir gripu til. Aðferðafræði
amerísku blaðakónganna var síðan
notuð út í æsar af þeim Hitler, Lenin
og Mussolini á síðustu öld með þeim
afleiðingum sem flestir þekkja.
Það skiptir máli í lýðræðisríki að
hægt sé að treysta fjölmiðlum. Þeir
greini frá með hlutlægum hætti og
halli ekki réttu máli. Dragi ekki
taum eins á kostnað annars. Frá
því í nóvember sl. hefur mátt sjá
með hvaða hætti þessu fjórða valdi
er misbeitt hér á landi. Svo virðist
Jón Magnússon
sem íslenskir fjölmiðlar séu veikasti
hlekkurinn í íslenska lýðræðiskerf-
inu. Enginn marktækur gagnrýn-
andi er á gæði fjölmiðla og miðlunar
þeirra til neytenda. Fjölmiðill eða
fjölmiðlar sem leggja einstaklinga
eða skoðanir þeirra í einelti geta
farið sínu fram. Ólíkt því sem ger-
ist með annað þjóðfélagsvald þá
eru fjölmiðlamennirnir ekki kosnir.
Aðeins eigendurnir geta tekið í taum-
ana en þá þarf mikið að ganga á.
Enginn dómstóll dæmir þá en fjöl-
miðill getur farið fram á að alþingi
götunnar hirti dómstóla ef ritstjóra
blaðsins líkar ekki við þá dóma sem
upp eru kveðnir. Þannig veittist rit-
stjóri Morgunblaðsins sem er orðinn
pólitískt skynvilltur að dómstólum
fyrir að dæma eftir lögunum. Þeir
sem sjá út fyrir þjóðfélagsveruleika
fílabeinsturns ritstjóra Morgun-
blaðsins vita að það er Alþingis að
setja lög en dómstólanna að dæma.
Áthyglivert er að skoða misbeit-
ingu íslensku blaðanna og Ríkissjón-
varpsins frá því í nóvember á síðasta
ári. Þá fékk Frjálslyndi flokkurinn
aukið fylgi í skoðanakönnunum og
dagblöðin og ríkisfjölmiðillinn að
nokkru leyti brugðust við. Reynt
var að gera málflutning flokksins
í málefnum innflytjenda tortryggi-
legan, afflytja hann og rangtúlka.
Þá var athyglivert að sjá með hvaða
hætti þessir fjölmiðlar spiluðu á hé-
gómagirnd og metnað til að ná fram
sundrungu í röðum flokksins. Rit-
stjórum íslensku dagblaðanna tókst
ekki eins vel upp og lærimeisturum
þeirra, Hearst og Pulitzer, fyrir 109
árum. Ótti þeirra er eðlilegur. Kvóta-
eigendur og lánardrottnar þeirra ótt-
ast að pólitískur flokkur sem berst
gegn gjafakvótanum, fyrir sjálf-
stæða atvinnurekendur, gegn okrinu,
verðtryggingunni og misbeitingu
skattlagningarvalds nái fótfestu í
þjóðfélaginu. Ég veit að á öllum fjöl-
miðlum er vandað og heiðarlegt fólk
sem hefur metnað til að færa neyt-
endum hlutlæga heiðarlega og góða
umfjöllun. Það fólk má ekki kikna
undan oki þeirra fáu óheiðarlegu
fjölmiðlamanna sem misvirða lýð-
ræðislega skyldu sína um hlutlægni
og virðingu fyrir mikilvægustu lýð-
ræðishefðum vestrænna ríkja.
Jón Magnússon
Höfundur er hæstaréttarlögmaður
Klippt & skorið
Fram að þessu hafa flestir litið á Nýtt
líf sem tísku- og kvennablað en það er
kannski að breytast. Bæði ritstjórinn
og aðstoðarritstjórinn eru .ggfpK
konur og blaðið er nær
eingöngu ef ekki eingöngu 'f
skrifað af konum. Það vakti ®
því nokkra athygli að í nýj-' 1
asta hefti blaðsins er rætt IMRMr '1 v
við þrjá menn sem, ef marka má svör þeirra
f blaðinu, eru einhverjir hörðustu naglar sem
ganga um götur borgarinnar. Rætt er við
Daníel Þorkel Magnússon, myndlistarmann
og hönnuð, Jón Óskar myndlistarmann og
Þórarin Þórarinsson blaðamann. Það þarf
að sjálfsögðu ekki að taka það fram að þeireru
allir klæddir svörtu. Þórarinn og Jón Óskar eru
meira að segja í svörtum leðurjökkum.
Myndlistarmennirnir tveir og blaða-
maðurinn eru spurðir nokkurra
spurninga í Nýju lífi, látnir fara í
það sem kallað er sannleikurinn eða kontór?
Svörin er mörg hver æði skrautleg og bera
vott um yfirburðakarlmennsku myndu margir
segja. Aðspurður um hvar
hans mesta leyndarmál
hafi átt sér stað svarar
Þórarinn til að mynda:
,Æi, ég veit það varla. Ég
hef auðvitað gert allan
andskotann af mér og þá yfirleitt í ölæði og
blakkátum en ég held að það sé varla hægt
að tala um leyndarmál þegar maður man þau
ekki sjálfur." í viðtalinu viðurkennir Daníel
Þorkell líka að hafa byrjað að reykja sjö ára í
skólagörðunum. Menn hljóta að spyrja sig eftir
að hafa lesið viðtalið hvort Nýtt líf sé btíið að
jarða metrósextíal-manninn.
Um fátt var meira rætt á kaffistofum
(gær en meintan músagang í Bónus
í Holtagörðum. Myndskeið tír þætt-
inum íslandi í dag fór eins
og eldur í sinu um netheima.
Þóttust glöggir áhorfendur
sjá mýs þjóta um gólfið bak
við fréttamann Stöðvar tvö
sem var að fjalla um verð á
matvöru á fslandi og Danmörku. Guðmundur
Marteinsson, framkvæmdastjóri Bónuss,
svaraði einkar vel fyrir sig á Mbl.is í gær þegar
hann varspurður út í málið. „Ég sá þarna tvær
kartöflur skjótast hjá. Þetta var kannski í
mesta lagi kartöflumtís," sagði Guðmundur.