Bændablaðið - 02.05.2006, Blaðsíða 10

10 Þriðjudagur 2. maí 2006
Vinningshafar í ritgerðarsamkeppni Landsbyggðarvina. Fv. Maggý Hjördís Keransdóttir, Guðmundur Guðlaugs-
son bæjarstjóri Vesturbyggðar, Una Áslaug Sverrisdóttir, Valgerður Sverrisdóttir iðnaðar og viðskiptaráðherra,
Pálmi Snær Skjaldarson, Unnur Birna Vilhjálmsdóttir Ungfrú Heimur og Fríða Vala Ásbjörnsdóttir. /Bændablaðið
Jón Svavarsson, Motiv-mynd.
Vinningshafar í get-
raunaleik Landstólpa ehf.
Í vetur hóf Landstólpi ehf. inn-
flutning á skotbómulyfturum frá
Ítalíu sem heita Faresin Haulotte.
Landstólpi var með kynningu á
þessum lyfturum fyrir utan Hótel
Ísland þegar hin árlega árshátíð fé-
lags Kúabænda var haldin þar. Í
tilefni af því vorum við með þræl
erfiðan spurningaleik sem margir
tóku þátt í, all margir þó með öll
svör rétt sem kom okkur verulega
á óvart. Það sem vafðist mest fyrir
svarendum var hve margir starfa
hjá Landstólpa og eins voru þó
nokkuð margir, og þá helst konur,
sem voru tregir að gefa upp skó-
stærð.
Í vinning voru þrjár 10.000 kr.
vöruúttektir hjá Landstólpa.
Hjörtur Haraldsson,
Víðigerði, 601 Akureyri
Gunnar Sveinbjörnsson,
Sumarliðabæ, 851 Hella
Sigurður Loftsson,
Steinsholti, 801 Selfoss
Hér eru þau Auður Olga , Eiríkur
og Margrét Hrund Arnarsbörn, að
draga út vinningshafana.
Það var góð stemning í Norræna
húsinu hjá hinum frjálsu félaga-
samtökum, Landsbyggðarvinum
í Reykjavík og nágrenni,
fimmtudaginn 9. mars s.l., þegar
verðlaunaafhending fyrir bestu
ritgerðir í ritgerðarhluta verk-
efnisins, Unglingalýðræði í sveit
og bæ, fór fram. Samtökin höfðu
í samstarfi i við nokkra grunn-
skóla, aðallega í dreifbýli, ýtt
verkefninu úr vör, en það varðar
ungt fólk, 13 - 17 ára, heima-
byggð þess og lýðræði.
Í ritgerðarverkefninu var ung-
lingunum ætlað að gaumgæfa mál-
efni heimabyggðar sinnar, velta
fyrir sér framtíðarmöguleikum
hennar og gera sér grein fyrir hvað
þeir gætu lagt af mörkum í því
efni. Allt í von um að það efli
bjartsýni og styrki sjálfsmynd
fólksins og þar með framgang at-
vinnu- og menningarlífs á hverjum
stað og samfélagsins í heild.
Hlutverk dómnefndar var að
meta ritgerðirnar með áherslu á
góðar hugmyndir höfundanna til
bóta fyrir byggðina og hvernig
framlag þeirra getur skipt máli við
að framkvæma þær, þ.e. meira var
lagt upp úr innihaldi og eigin
framlagi en formi.
Veitt voru þrenn verðlaun.
Fyrstu verðlaun hlaut Una Ás-
laug Sverrisdóttir í 8. bekk Grunn-
skóla Vesturbyggðar, Bíldudals-
skóla, fyrir ritgerð sína, sem ber
titilinn Heimabyggðin mín.
Önnur verðlaun hlaut Maggý
Hjördís Keransdóttir í 8. bekk
Grunnskóla Vesturbyggðar, Pat-
reksskóla, fyrir ritgerð sína Sveitin
mín - Stuðlum að betri byggð.
Þriðju verðlaun hlaut Pálmi
Snær Skjaldarson, nemandi í 8.
bekk Grunnskóla Vesturbyggðar,
Patreksskóla, fyrir ritgerð sína
Heimabyggðin mín.
Úr fréttatilkynningu.
Borgin og landsbyggðin
Ég hef á undanförnum misserum
óvart fengið smá innsýn í ákveð-
inn þátt þjóðarbúsins sem snýr að
landnýtingu og hef verið að velta
þessum málum fyrir mér í víðara
samhengi og svona almennt. For-
sendur til margra þátta atvinnu-
lífsins breytast svo hratt að við
höfum varla undan að átta okkur á
öllum þessum breytingum og
hvernig þær virka hver á aðra og
þjóðlífið yfirleitt. Ræktanlegt land
á Íslandi er okkur mikils virði. Við
fáum tíðar fréttir af því hvað mat-
vælaframleiðsla í öðrum löndum
gengur oft brösuglega fyrir
margra hluta sakir og við hljótum
að stóla á okkar land fyrir okkar
matvælaöryggi að svo miklu leyti
sem það er hægt. Það er ekki leng-
ur offramleiðsla í íslenskum land-
búnaði. Sífellt fer aukið land undir
byggingar. Unnið er að verndun
og endurheimt votlendis og við
viljum og verðum að rækta skóga.
Það er líka nauðsynlegt fyrir þjóð-
ina að virkja og nýta orkuna í
vatnsföllunum til atvinnuupp-
byggingar, það er engin spurning
og orkan þarf að komast á áfanga-
stað.
Forgangsröðunin
Með allt þetta og jafnvel eitthvað
fleira í huga, velti ég fyrir mér
hvort einn þessara þátta sé svo
miklu mikilvægari en aðrir þættir,
að hann þurfi sérstakan forgang
gagnvart nýtingu lands og þá sér-
staklega á láglendi. Er hægt að
forgangsraða eða þurfum við þess
kannski ekki ennþá?
Það hefur þó, að mér virðist,
skapast einhver forgangsmáti fyrir
vegi og rafmagns- og fjarskipta-
lagnir um landið og eflaust eru
gildar ástæður fyrir því, en ég held
að þarna séu breyttar forsendur frá
því sem áður var.
Hvað segja fræðimennirnir í
Landbúnaðarháskólanum um
þessi mál? Þar er aukin áhersla
lögð á skipulagsmál í náminu og
bændur hvattir til að skipuleggja
jarðir sínar með hliðsjón af þeirri
starfsemi sem þar fer fram. Er þá
gert ráð fyrir því í skipulaginu að
einn góðan veðurdag komi orð-
sending frá orkufyrirtæki þess
efnis að það þurfi að nota landið
fyrir flutningslínur á ca. 150 metra
breiðu belti gegnum jörðina og
þar megi bóndinn þá hvorki
byggja neitt, rækta tré eða yfirleitt
vera að flækjast fyrir?
Bóndanum gert að víkja
Er það sjálfgefið að orkufyrirtæki
geti alltaf valið auðveldustu og
ódýrustu leiðina fyrir sig, án tillits
til annarrar nýtingar á landinu?
Og jafnvel sökkt nokkrum hektur-
um af ræktuðu landi hér og þar, ef
það hentar þeim að færa vatnsföll
milli dala, án þess að athuga fyrst
hvort það komi sér illa fyrir ein-
hvern?
Miðað við umfjöllunina um
aukinn orkufrekan iðnað á Íslandi
og áframhaldandi stórvirkjanir, þá
gefur það augaleið að stórar flutn-
ingslínur þurfa sífellt meira pláss
vítt og breitt um landið.
Nú er það svo að stærstu orku-
framleiðslufyrirtækin og flutn-
ingskerfið eru (ennþá) í eigu þjóð-
arinnar og þjóðin er ennþá dreifð
út um flestallar jarðir. Það hljóta
fleiri en ég að velta því fyrir sér
hvort það sé sanngjarnt að ein
framleiðslugrein í landinu, þ.e.a.s.
raforkuframleiðendur, geti enda-
laust selt afurðir sínar á kostnað
annarrar framleiðslugreinar, þ.e.
landbúnaðar. Það er oft þannig að
háspennulínurnar eru staðsettar á
þeim hluta jarða sem eru heppi-
legastar fyrir starfsemi landeig-
anda. Eins og þetta er núna þá
þarf bóndinn/landeigandinn að
víkja með sína starfsemi, notast
við erfiðari og þá kostnaðarsamari
hluta jarðarinnar, eða draga saman
starfsemi sína, jafnvel hætta og
fara burt og þá væntanlega með
eingreiðsluna í vasanum. Þessi
eingreiðsla, sem á að vera bót fyr-
ir tjónið sem bóndinn verður fyrir
vegna línulagnanna, hefur fram að
þessu (að mestu leyti) verið
ákvörðuð af orkufyrirtækinu, en
ekki landeigandanum.
Ekkert einkamál!
Í Bændablaðinu þriðjudagurinn
28. mars sl. er greint frá því að „á
búnaðarþingi hafi verið samþykkt
ályktun um að taka beri upp leigu-
gjöld í stað eingreiðslna fyrir
landspjöll af orku- og fjarskipta-
lögnum. Einnig er því beint til
stjórnar að hún láti útbúa samn-
ingsform til að nota þegar bænd-
ur/landeigendur semja við orku-
eða fjarskiptafyrirtæki um línu-,
strengja- eða röralagnir um land
þeirra. Einnig verði lagt mat á
hæfileg leigugjöld fyrir slíkar
lagnir og taki þau mið af þeim
takmörkunum á nýtingu landsins
fyrr og síðar, sem lagnirnar
valda.“ Mér líst vel á þetta og
hvet stjórn og starfsmenn bænda-
samtakanna til að vinna ötullega
að þessu máli. Það er ekki einka-
mál orku- og fjarskiptafyrirtækja
hvernig þessum línumálum er
háttað. Það er líka spurning hvort
það sé einkamál þeirra, sem nú
eiga og nýta jarðirnar, hvernig frá
þessum málum er gengið.
Ég veit ekki hvort það er ein-
skær tilviljun að þegar farið var af
stað með byggingu Fljótdalslína 3
& 4 og talsmenn Landsvirkjunar
eitthvað búnir að ræða við bændur,
þá pökkuðu bændur saman, hver á
fætur öðrum og yfirgáfu bæina,
fóru burt og væntanlega með ein-
greiðsluna í vasanum. Mér finnst
þetta benda til þess að kostir þess-
ara jarða hafi rýrnað meira en menn
gætu bætt upp með þessum ein-
greiðslum. Þeir sem á eftir koma og
kaupa eða erfa þetta land, sitja hins
vegar uppi með þessi línumann-
virki og verða að umbera tilvist
þeirra um ókomin ár, án nokkurra
skaðabóta.
Það er með þetta eins og oft ger-
ist, að það skapast togstreita milli
hagsmuna einstaklinga á hverjum
tíma og hugsjóna varðandi framtíð-
ina. Það væri samt hagstæðara fyrir
hinar dreifðu byggðir að fjármunir,
sem koma sem tjónabætur vegna
skertrar landnýtingar af völdum
línulagna, yrðu nýttir til að virkja
aðra kosti jarðanna og halda þeim
byggilegum ef unnt er. Það getur
verið misjafnt hvort hentar betur í
hverju tilviki, eingreiðsla eða leigu-
gjald. Aðalatriðið er að landið sé
metið að verðleikum og ekki sé
hallað á neinn í samkeppninni um
sölu afurða, hvort sem þær eru í
formi raforku, kjöts, fisks, viðarteg-
unda eða annarrar starfsemi.
Steypt í þágu þjóðar!
Að lokum. Ég fæ mér göngu síðla
dags, hér í sveitinni. Eftir lygnan
dag kemur mildur andvari fram
óbyggðan dalinn. Þessi andvari er
óþægilegur vegna þess að honum
fylgir megn fnykur. Það er engu
líkara en gengið sé fram hjá röð af
gömlum trukkum í gangi. Það
sjást þó engin slík tæki í augna-
blikinu, en þau eru þarna bak við
hæðina og hafa verið þar meira og
minna undanfarnar vikur og mán-
uði og áin gruggug á góðviðris-
dögum. Það er unnið að því hörð-
um höndum að steypa dalinn okk-
ar í þjóðarþágu.
Megi þjóðin lifa í sátt.
Guðrún Kjartansdóttir,
Áreyjum, Reyðarfirði.
Land og línur
Til sölu
Nissan Parol árg. ´94
33“ dekk.
Verð kr. 800.000.
Upplýsingar í síma
463-3162 eða 696-3162