Bændablaðið - 05.11.2009, Blaðsíða 10

Bændablaðið - 05.11.2009, Blaðsíða 10
10 Bændablaðið | fimmtudagur 5. nóvember 2009 Foreldrar Sólveigar Georgs dótt - ur komu bæði til landsins með Esjunni sumarið 1949 í stórum hópi þýskra landbúnaðarverka- manna. Þau héldu norður í Húnavatnssýslu þar sem þau voru á hvert á sínum bænum. Móðir hennar, Helena Ottósdóttir, var ófrísk þegar þau héldu til Íslands, en Sólveig fæddist hér á landi árið 1950. „Foreldrar mínir stóðu í skilnaði þegar þau komu hingað, ég veit satt að segja ekki hvort mamma hefði haft kjark til að fara á ókunnar slóðir hefði hún vitað að hún var ófrísk þegar hún lagði af stað,“ segir Sólveig. Á þeim bæ sem móðir henn- ar bar niður að fyrst gekk ekki sem best, þannig að hún færði sig fljótlega yfir á Torfalæk og var ánægð með vistaskiptin. Þegar verulega fór að sjá á Helenu kom til tals að hún færi á ný heim til Þýskalands, en þá tóku hjónin á Leysingjastöðum, Halldór og Oktavía sig til og buðu henni að dvelja hjá sér þar til barnið fædd- ist og þáði hún það. „Þau reyndust okkur vel og ég leit alltaf hálfpart- inn á þau sem afa minn og ömmu þegar ég var barn,“ segir Sólveig. Foreldrar Sólveigar skildu, faðir hennar hélt út til Ástralíu, en síðar fluttu þær mæðgur suður til Reykjavíkur. Þar starfaði Helena á skrifstofu, en hún hafði versl- unarmenntun. Á sumrin fóru þær norður í land í heyskap á Leysingjastöðum. Í Reykjavík var Sólveig á leikskólanum Tjarnarborg en undi hag sínum illa, þannig að móðir hennar hafði ekki önnur ráð en senda hana út til Þýskalands til móðursystur sinnar og þar var Sólveig í tvö ár. Eitt sumarið við heyskapinn á Leysingjastöðum kynntist Helena ungum manni sem vann þar við hlöðubyggingu, sá var Georg Hjartarson múrari frá Skagaströnd. Þau Helena giftu sig síðar og gekk Georg Sólveigu í föðurstað. Það var alltaf mjög kært með þeim. Fjölskyldan kom sér fyrir í heimabæ Georgs. Sólveig kom í heimsókn til Íslands sumarið 1956, þá var móðir hennar farin að búa með Georg á Skagaströnd og hún skynjaði að ekki var að fullu ákveðið hvort hún héldi aftur út með ömmusystur sinni eða yrði eftir hér á landi. Hið síðarnefnda varð ofan á og Sólveig ólst upp á Skagaströnd, þar sem hún síðar eignaðist þrjú yngri systkini. Mamma lét draum sinn um að verða ljósmóðir rætast Sólveig segir að móðir sín hafi verið ákveðin manneskja sem ávallt hafi reynt að gera það besta úr lífinu sem völ var á. Hana hafði alltaf dreymt um að verða ljós- móðir og lét þann draum rætast, hélt suður til Reykjavíkur að læra og starfaði eftir nám sem héraðs- ljósmóðir á Skagaströnd og síðar á Blönduósi. Síðar lærði hún einn- ig hjúkrunarfræði. Sólveig bar nokkra ábyrgð á heimilishaldinu sem barn og unglingur, hún fór snemma að taka þátt í matseld, tiltekt og öðrum heimilisstörfum. „Mamma var ströng, það giltu ákveðnar reglur á heimilinu og eftir þeim varð að fara, eins og að koma heim á réttum tíma og annað slíkt,“ segir Sólveig. Sólveig rifjar upp að henni hafi stundum verið strítt á þýskum upp- runa sínum, en það voru krakk- arnir á staðnum sem það gerðu. „Þau kölluðu á eftir mér einhver skrípaorð, eitthvað sem þau héldu að væri þýska, en við mamma töluðum alltaf saman á þýsku. Einstöku sinnum voru nasistag- lósur látnar fjúka,“ segir Sólveig. Hún tók það stundum svolítið nærri sér en ræddi það ekki við neinn. Einhverju sinni var hún stödd hjá vinkonu sinni og þar var ófrísk kona í heimsókn. Sólveig heyrði að hún sagðist mundu fara til Reykjavíkur að eiga barnið, því ekki ætlaði hún að láta þýskar hendur snerta barn sitt. Það sárn- aði Sólveigu mikið, en þetta var í eina skiptið sem hún heyrði full- orðið fólk tala með þessum hætti um uppruna móður sinnar. Var stolt af því að vera Íslendingur Helena móðir Sólveigar hafði ekki mikið samband við samlanda sína eftir að hún flutti norður í land. Tengsl hennar við heimaland sitt voru alla tíð sterk, en hún komst ekki í heimsókn þangað um langt árabil. Þegar hún fór loks sumarið 1967 fékk hún hálfgert áfall, við henni blasti allt annað Þýskaland en það sem hún hafði yfirgef- ið. Það var komin meiri harka, meiri hraði og Helena gerði sér grein fyrir að hún átti ekki leng- ur heima í Þýskalandi. Eftir að hún fór á eftirlaun fór hún þó á hverju ári til Þýskalands, dvaldi þar yfirleitt í nokkra mánuði í senn frá febrúar og fram í maí, því hún átti alltaf erfitt með íslenska veturinn. „En hún var gríðarlega mikill Íslendingur í sér og stolt af því að vera Íslendingur, hún leit á Ísland sem sitt heimaland,“ segir Sólveig. MÞÞ Foreldrar Sólveigar Georgsdóttur komu með Esjunni til Íslands sumarið 1949 Þýskur uppruni varð krökkunum stundum tilefni til stríðni Sólveig Georgsdóttir. Marta Jóhanna Loftsson (Hanna) var tæplega þrítug þegar hún kom hingað til lands með Esjunni þann 8. júní árið 1949 til að vinna fyrir sér. Hún er fædd og uppal- in í Rúmeníu og hafði upplifað ríkidæmi í æsku og hörmung- ar stríðsins. Hanna segist hafa kynnst mörgu góðu fólki hér þegar hún kom og sér ekki eftir ákvörðun sinni en henni finnst þjóðfélagið hafa þróast til verri vegar á þeim 60 árum sem hún hefur verið búsett hér. Hanna er fædd og uppalin í Búkarest í Rúmeníu. Foreldrar hennar ráku fyrirtæki tengt bak- araiðn og var fjölskyldan vel stæð, sem sést á því að þjónustufólk var á heimilinu. „Ég átti góða æsku og á góðar minningar frá Rúmeníu. Ég var í evangelískum skóla og síðar meir fór ég í verslunarskóla. Faðir minn féll frá í blóma lífsins og þá fór að halla undan fæti hjá okkur en ég ásamt systrum mínum tveimur fór að vinna á olíuhreinsunarstöð í bænum Ploesti, sem er í um 30 kílómetra fjarlægð frá Búkarest. Ég starfaði á skrifstofunni en önnur systir mín er menntuð tæknifræð- ingur en hin efnafræðingur. Það voru loftvarnarbyssur við olíu- hreinsistöðina því Bretar höfðu komið sér upp flugvélum. Eitt sinn komst ein flugvél í gegn og það voru miklar drunur og mikill reykur þegar hún var skotin niður,“ útskýrir Hanna hugsi á svip. Viðbrigði að koma í íslenska sveit Lífið tók óvænta stefnu hjá Hönnu þegar heimsstyrjöldin síðari skall á. Hún vann í olíuhreinsunarstöð- inni þegar Þjóðverjar tóku hana yfir og Hanna kynntist fyrri eiginmanni sínum, sem var undirforingi í þýska hernum. „Það var ekki vel séð að ég tæki saman við Þjóðverja en þar sem ég átti þýska forfeður og gat sýnt Hitlersstjórninni ættartölu mína var samband okkar og síðar hjónaband viðurkennt. Ég flutti til Þýskalands árið 1943 og við eignuðumst eina stúlku saman, sem lést rúmlega árs- gömul í fanginu á mér. Það var erfið lífsreynsla og maðurinn minn var þá úti á vígvellinum. Ég hef aldrei vitað um afdrif hans, annaðhvort lenti hann í fangelsi í Rússlandi og lést þar eða féll á vígvellinum, en hann kom aldrei aftur,“ segir Hanna. Hanna flutti til Lübeck í Þýska- landi eftir að hún gifti sig en eftir fyrrgreinda reynslu sína var hún atvinnulaus, þegar hún sá auglýs- ingu í blaði um frítt far til Íslands og vinnu hér í eitt til tvö ár. „Ég ætlaði að vera hér í eitt til tvö ár og réð mig sem vinnukonu á Öndólfsstaði í Reykjadal og fékk fyrir það 400 krónur á mánuði á meðan íslenskar kaupakonur fengu 600 krónur á mánuði. Þetta var mikil vinna, ég aðstoðaði úti við sláttinn og rakaði saman heyinu. Á kvöldin tók ég síðan til í eldhús- inu eftir langan vinnudag. Það var ekki rafmagn og einungis kolavél í eldhúsinu og ég man hvað það var ógeðfelld vinna í kringum kolin og þrifin á lofti eftir sótið. Ég var send á aðra bæi til að vinna og var hrein- lega lánuð út til þess. Þetta voru mikil viðbrigði að koma í íslenska sveit, sem var mjög frumstæð á þessum tíma, en ég kynntist mörgu góðu fólki.“ Húsmóðir og bóndakona á Neðra- Seli Eftir ársvinnu á Öndólfsstöðum fór Hanna til Akureyrar og fékk þar vinnu en markmið hennar var að komast til Reykjavíkur og vinna þar fyrir fari svo hún kæmist aftur á sínar heimaslóðir. „Ég lærði íslenskuna smátt og smátt og var í hálft ár á Akureyri. Ég réð mig í vist hjá hjónum sem áttu bókabúð en ég passaði börnin þeirra og þreif heimilið. Ég náði að safna mér fyrir fari með skipi til Reykjavíkur, þar sem ég réð mig í vist. Síðan atvikaðist það þannig að mér var boðið að taka að mér ráðs- konustarf hjá Guðmundi Loftssyni í Neðra-Seli í Landssveit og ég réð mig þangað í eitt ár, “ segir Hanna og bætir við: „Eftir árið fór ég frá Neðra-Seli því hugurinn stefndi alltaf heim en eftir fjölmargar bréfasendingar og símhringingar frá Guðmundi lét ég tilleiðast að fara þangað aftur. Hann Marta Jóhanna Loftsson kom með Esjunni til Íslands fyrir 60 árum Kom í leit að brauði og vinnu Hanna er fædd og uppalin í Rúmeníu en hefur búið hér á landi í 60 ár. Fyrsti hópur landbúnaðarverkamanna sem komu með Esjunni á norðurleið við Fornahvamm þann 9. júní árið 1949.

x

Bændablaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Bændablaðið
https://timarit.is/publication/906

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.