Bændablaðið - 05.11.2009, Blaðsíða 8

8 Bændablaðið | fimmtudagur 5. nóvember 2009
Kristinn Guðnason í Árbæjar-
hjá leigu í Landsveit hefur vas-
ast í hrossum alla sína tíð.
Krist inn, sem oft var kenndur
við Skarð í sömu sveit er for-
maður Félags hrossabænda og
hefur árum saman verið áber-
andi í ræktunarstarfi og hesta-
mennsku á Íslandi. Blaðamaður
Bændablaðsins tók hús á Kristni
á dögunum og ræddi við hann
um hans eigin ræktun, ræktun-
arstarfið og hross á flesta kanta.
Í Árbæjarhjáleigu býr Kristinn
ásamt konu sinni Marjolýn Tiepen.
Marjolýn er ættuð frá Hollandi en
hefur verið hér á landi frá árinu
1980 þega hún kom til Sveins á
Varmalæk að stunda hestamennsku.
Þegar blaðamann bar að garði var
Kristinn reyndar að huga að slát-
urlömbum ásamt vinnumönnum
sínum. Á stóru búi er í mörg horn
að líta og Kristinn vísaði blaða-
manni í bæinn, með viðkomu í hest-
húsinu. Kristinn segist alla tíð hafa
verið bóndi og sveitamaður. „Ég
er uppalinn frá blautu barnsbeini
á Skarði í Landsveit. Foreldrar
mínir voru Guðni Kristinsson
bóndi í Skarði og Sigríður Theo-
dóra Sæmundsdóttir húsfreyja þar,
eins og kallað var í þá tíð. Hún var
ættuð frá Lækjarbotnum hérna í
Landsveit en föðurfólkið mitt hafði
lengi búið á Skarði þannig að ég er
af miklum bændaættum. Í Skarði
var rekinn blandaður búskapur, það
er kúabúskapur og sauðfjárrækt.
Hross voru nú eiginlega ekki talin
með, en það voru auðvitað alltaf
hross í Skarði. Ég hef haft áhuga
á hrossum alla tíð en svo sem ekki
síður á sauðfé. Mér líkaði líka vel
við kýrnar en það er ekki hægt að
sinna kúm í hjáverkum og líklega
var maður alltaf of upptekinn við
aðra hluti til að það gengi saman.“
Kristinn kláraði hefðbundið
skyldunám og tók svo einn vetur
í gagnfræðaskóla en annars hefur
hann gengið í lífsins skóla. „Ég hef
alltaf starfað við landbúnað, ég var
bara í Skarði. Við komum síðan inn
í reksturinn um 1970, ég og fyrrver-
andi kona mín, Fjóla Runólfsdóttir.
Þá var áfram rekið blandað bú
þar, þetta var fjölskyldubú eins og
gekk. Á tímabili varð mjög stórt
bú í Skarði, um tíma eitt stærsta bú
landsins. Þar voru um 1.200 fjár
og 160 þúsund lítrar framleiddir af
mjólk og á sama tíma vorum við
komin með töluvert mörg hross.“
– Er þín hrossaræktun þá komin
út frá ræktun foreldra þinna í
Skarði?
„Svona að vissu leyti. Ég var
reyndar orðinn töluvert uppkominn
maður þegar fór að verða hrossa-
rækt að einhverju marki í Skarði og
það er auðvitað á þeim grunni sem
mín ræktun byggir. Ég held að það
megi segja að ég hafi tekið allt eins
mikinn þátt í markvissu ræktunar-
starfi. Það hófst að segja má seinni-
hluta áttunda áratugarins.“
Kappreiðarnar góð undirstaða
Kristinn segist snemma hafa byrj-
að að keppa á mótum. „Það má nú
kannski segja að það hafi hafist á
undan markvissri ræktunarstarf-
semi. Faðir minn hafði ofboðsleg-
an áhuga á kappreiðum og það má
segja að mitt mótastand hafi haf-
ist með því, ég þá bara unglingur.
Þá voru kappreiðarnar aðalmálið.
Það hefur orðið mikil breyting í
mótahaldi. Í þá tíð gat maður heyrt
menn segja í brekkunni: Hvenær
verður helvítis gæðingakeppnin
búin svo kappreiðarnar geti farið að
byrja? Þetta er auðvitað alveg þver-
öfugt við það sem er í dag. Það var
mikil gróska í þessu og við eign-
uðumst meðal annars bíl og vorum
að þvælast með hross út um allt til
að keppa. Það var mikið lagt í þetta
og gaman að því.“
– Saknarðu þess?
„Já, en ég myndi ekki nenna
þessu núna. Mér finnst hins vegar
yngri menn of linir í þessu því ég
held að þetta sé ofsalega góður
grunnur í hestamennskunni. Ég
get nú ekki vitnað í lakari mann
en Sigurbjörn Bárðarson, en við
vorum nú eiginlega samtíða í
þessu. Hann hefur alltaf sagt að
þetta sé sinn sterkasti grunnur. Fólk
sem var í þessu skarar margt hvert
fram úr í dag, Þórður Þorgeirs og
Magnús Ben svo dæmi séu tekin.
Þetta urðu allt góðir hestamenn.
Þetta breyttist svo með breytingum
á reglum, sérstaklega þegar sett var
aldurstakmark. Menn voru jú alltaf
að reyna að ná í létta knapa en það
var ekki endilega til þess fallið að
ná í bestu hestamennina. Það sem
átti að vera til að vernda knapana
snerist eiginlega upp í andhverfu
sína.“
Of lengi með of mörg hross
Kristinn hefur reynt að halda
hrossarækt sinni í því horfi að
það sé viðráðanlegt. Hann segir
það enn loða við hrossabændur að
hafa of mikið af hrossum „Það var
ofboðslega mikið í föður mínum
að eiga mikið af öllum skepn-
um, jafnvel of mikið fannst mér á
stundum. Það gekk vel á tímabili,
við seldum mjög vel og þá var
markaðurinn þannig. Menn voru
að selja grimmt, bæði hér heima
og út, oft stóra hópa af ótömdum
hrossum. Það má kannski segja að
þetta hafi valdið okkur dálitlum
vandræðum, við vorum of lengi
að viðurkenna að þessi tími væri
liðinn. Við vorum of lengi með of
mörg hross. Þessi tími var auðvitað
hálfgerð vitleysa. Það var verið að
flytja þarna út hópa af misgóðum
hrossum, sumt óselt og það seldist
jafnvel aldrei. Þetta voru kannski
þau hross sem að sköpuðu okkur
hvað mest vandræði í markaðssetn-
ingu þegar frá leið. Það er mikil
breyting á þessu núna og það er það
sem við tölum auðvitað fyrir, bætt-
ar tamningar og bætt meðferð. Mér
finnst auðvitað eins og mörgum að
ræktun hafi fleygt fram en ég held
samt að við eigum mikið inni, sér-
staklega í geðslaginu.“
– Þú sagðir að þið hefðuð
þráast við að hafa of mörg hross,
vegna þess hve vel gekk að selja
á tímabili. Þeir tímar eru liðnir en
heldur þú að fólk sé kannski ekki
allt búið að átta sig á því?
„Já ég held það. Ég veit bara
með sjálfan mig, það er merkilegt
hvað maður þarf að passa sig á
þessu. Maður virðist sækja svolít-
ið í að hafa of mörg hross. Þetta er
vandasamt. Frá því maður heldur
merinni og þar til maður veit hvort
hrossið er í lagi líða kannski sex
ár. Þegar búið er að eyða tveimur
vetrum í tamningu ofan á það eru
menn kannski of lengi að þráast
við með hross sem ekki er neitt
vit í að halda áfram með. Ég hélt
fyrst eftir að við komum hingað í
Árbæjarhjáleigu að við gætum haft
kannski 25 merar í folaldseign og
markaðssett það, en það er bara
bull. Maður þarf að hafa svo margt
í takinu í einu, rækta, temja, selja
og temja fyrir aðra og þá verður
alltaf eitthvað útundan hjá manni ef
maður hefur of margt.“
– Eru menn of blindir á eign
hross?
„Það getur verið en það er alveg
ljóst að sum hross eru bara þannig
að eftir því sem maður fargar þeim
fyrr því minna tapar maður. Það
sem veldur mér svolítilli umhugsun
varðandi ræktunina er að það hefur
mjög mikið tekist að rækta út svo-
kallaða hrekkjahunda en það er allt
of mikið af hrossum sem eru aldrei
beinlínis óþæg en verða heldur
aldrei beinlínis þæg. Þetta eru hross
sem þola ekki að neitt komi upp á
og þetta er eitt af því sem við erum
mikið að skoða. Hvernig eigum
við að dæma geðslagið betur. Við
kvörtum stundum yfir því að mark-
aðurinn sé of lítill en það er ekki
endilega rétt. Við eigum bara ekki
nóg af réttu vörunni. Svo geta auð-
vitað verið hinar öfgarnar, fólk sem
kennir hestinum um allt sem að er
þegar vandamálið liggur í raun hjá
fólkinu sjálfu.“
Of mikil áhersla á hraða hrossa
– Þú talar um geðslagið. Hvernig
finnst þér ræktunin vera almennt
og ræktunartakmarkið?
„Ef þú lest ræktunartakmark-
ið þá er það fínt. Ég held samt að
við leggjum of mikla áherslu á að
hesturinn bara spýtist áfram. Það er
þetta sem við erum mikið að ræða
í fagráði, hvernig við getum breytt
sýningum, metið betur geðslag
og metið hvort að hross séu með
spennuvilja. Spennuvilji er kannski
það versta sem getur verið að hross-
um, þessi yfirspenntu hross sem
enginn getur riðið nema færustu
reiðmenn og svoleiðis hross eru allt
of mikið að sleppa í gegnum dóm
að mínu mati. Við erum alltaf með
eina ræktunarstefnu og segjum að
hún skili þessum ljúfu, þægilegu
hestum eins og við viljum. Ef þessi
mikla spenna nær hins vegar yfir-
hendinni þá erum við í vondum
málum. Þá gætum við lent í því
sem menn hafa lent í með önnur
kyn, að þurfa að rækta tvær gerðir
af hestum. Ræktunartakmarkið er
auðvitað að rækta gæðinga sem við
getum látið nánast óvanan mann á
en þessi sami gæðingur á að geta
unnið stórmót með vönum knapa.
Þetta er auðvitað ofboðslega mikið
og háleitt takmark.“
– Finnst þér að þín ræktun
standi undir því sem þú vilt sjá í
ræktun almennt?
„Mér finnst að núna sé ég að
fá talsvert af geðgóðum, viljugum
hrossum sem hafa hæfileika. Við
höfum tekið mikið til í merunum
hjá okkur og það skiptir ofboðs-
legu máli. Það sem hefur skipt
miklu máli í minni ræktun er að
pabbi var þátttakandi í fyrsta hluta-
félaginu um stóðhest, um Ófeig
frá Flugumýri og það þótti nú ekki
gáfulegt á þeim tíma. Ég held að
það sé ástæðan fyrir því að ég er í
þessari hrossarækt, afkvæmi Ófeigs
hafa skilað okkur miklu og á því
byggist okkar hrossarækt núna.“
– Hvaða hross stendur upp úr í
þinni ræktun?
„Það er alveg ljóst að Víðar frá
Skarði er langbesta hross sem ég
hef ræktað. Hann hefur bara þann
ókost að hann er ekki fallegur en
geðslagið er alveg frábært.“
Bönnum ekkert í ræktun
– Hestamennskan hefur breyst
gríðarlega síðustu áratugi. Fjölgun
þeirra sem hana stunda hefur verið
mjög mikil, bæði sér til ánægju
og líka þeirra sem eru í þessu af
atvinnu. Heldurðu að þetta breikki
ræktunarstarfið eða þurfum við að
gá að okkur að ræktun verið ekki of
einsleit?
„Ég hef ekki áhyggjur af því að
ræktunin verði of einsleit. Ég er
auðvitað formaður hrossabænda og
formaður fagráðs einnig. Ég er með
afar gott fólk með mér í þessu og
innan fagráðs erum við algjörlega
sammála um að verja fram í rauð-
an dauðann auka upplýsingar um
hross, hvaða hæfileika þeir hafi og
hvaða galla. Við erum hins vegar
líka alveg sammála um að það er
ræktandans að ákveða hvernig hann
notar hestinn. Við bönnum ekki
notkun á spöttuðum hestum, við
bönnum enga hesta og það verður
þetta sem bjargar okkur. Þetta verð-
ur það sem veldur því að við verð-
um í fararbroddi í ræktuninni. Þau
lönd sem hafa dottið í það að banna
hesta, að ekki megi nota unga hesta
eða þennan hest af því að hann er
svona eða hinsegin munu ekki ná
sama árangri og við. Aðalmálið er
að menn geti nálgast upplýsing-
ar og treyst þeim. Svo við tökum
dæmi um spattið þá voru menn á
misjafnri skoðun varðandi það.
Sumir sögðu að þetta skipti engu
máli á meðan aðrir vildu alfarið
banna notkun þessara hesta. Sú leið
sem við fórum var að mynda alla
hesta sem eru sýndir fimm vetra.
Það þurfti ekki að gelda spattaða
hesta en það þurfti hins vegar að
setja það inn í WorldFeng. Þetta
virðist virka þannig að nánast
hver einasti hestur sem er greind-
ur svona ungur er geltur því menn
virðast sjá að auðvitað er ekkert vit
í öðru. En við bönnum ekkert.“
– Hefur WorldFengur verið
íslenskri hrossarækt mikilvægur?
„Maður heldur auðvitað allt-
af að allt sem maður gerir sé hið
eina rétta en maður efast samt. En
um tvennt efast ég ekki. Ég efast
ekki um að þetta er rétt stefna hjá
okkur, að banna ekki, og ég efast
heldur ekki um að það er rétt hjá
okkur að standa sem einn maður
um WorldFeng. Ef við hefðum ekki
borið gæfu til þess værum við í
tómu bulli. Það þarf alltaf að ráð-
stafa fjármagni en við höfum alltaf
lagt áherslu á að passa að Fengur sé
ekki sveltur fjárhagslega.“
Verðum að skoða dómgæsluna
– Þú telur að ræktun hafi fleygt
fram og við eigum auðvitað
fádæma góða knapa. Ýmsir hafa
orðið til að gagnrýna árangur
Íslendinga á síðasta heimsmeist-
aramóti. Fannst þér árangur okkar
þar slakur?
„Mér fannst hann kannski ekk-
ert slakur en það voru viss teikn
á lofti. Ég held að núna sé aðeins
að sjást það sem ég hef talað um.
Heimsmeistaramótið er íþrótta-
keppni. Hér heima virðist vera
ofboðslega mikið atriði að hest-
urinn fari hart á öllum gagntegund-
um. Svo komum við út á heims-
meistaramót þar sem tekið er tillit
til fleiri hluta og þá fer sem fer.
Dómstörf eru mjög leiðandi og við
verðum að passa okkur á því að ef
við ætlum að keppa við aðrar þjóðir
þar sem eru aðrir dómarar, þá verð-
um við að hafa sömu línu í dómum.
Ég held að það hafi aðeins verið
að hrekkja okkur. Kynbótahrossin
komu kannski ekkert sérstaklega
út núna en getum við ætlast til þess
alltaf? Við viljum ekki að okkar
bestu hross fari úr landi. Hrossin
sem unnu úti í sumar eiga flest
mjög stutt til Íslands. Mér finnst
til dæmis það alveg vera íslenskur
sigur þó að Norðmaður vinni á Tind
frá Varmalæk. Kannski er það jafn-
vel betri sigur fyrir okkur, þegar í
ljós kemur að allir þeir sem kom-
ast lengst eru á hrossum frá Íslandi.
Eins lengi og þetta er svona þurfum
við ekki að vera mjög stressuð yfir
þessu.“
– Félag hrossabænda er nýbúið
að setja í loftið nýja heimasíðu.
Hvað er næst á dagskrá hjá
félaginu, eru einhverjar markverð-
ar breytingar í farvatninu?
„Það er nú ekki hægt að segja
það beinlínis. Það sem hefur gerst
er að við stöndum orðið ágætlega
fjárhagslega. Við höfum orðið fast-
an starfsmann í hálfu starfi, Huldu
Geirsdóttur, og þyrftum að auka
það hlutfall enn og kannski verður
það hægt. Það sem er í raun á döf-
inni hjá okkur er að sækja meira á
erlendan markað, hvernig sem það
mun nú takast. Það eru tækifæri
erlendis, til að mynda í Noregi.
Draumurinn um Bandaríkjamarkað
sem við höfðum var auðvitað of
stór biti, en nú eru að koma upp
kjarnar sem Íslendingar standa að
og boðskapurinn breiðist út. Það
kæmi mér ekki á óvart þó að eftir
áratug myndum við flytja jafn
mikið þangað út og til Evrópu.“
– Er markaðsstarf erlendis á
góðri leið?
„Ég held það, já. Það sem okkur
vantar helst eru fleiri hestamið-
stöðvar erlendis og tengingar þang-
að. En þetta er á réttri leið að mínu
mati. Á sínum tíma fór allt of mikið
út af óseldum hrossum sem seld-
ust síðan kannski aldrei. Nú koma
menn og kaupa hross sem fara til
eigenda og eru betur verðlögð fyrir
vikið. Ég held að sala á hrossum sé
komin yfir milljarð króna á þessu
ári og það er veruleg sala ennþá.
Ekki nóg með það heldur er gríð-
arlegur fjöldi fólks að koma til
landsins og velja sína hesta og þetta
skapar gríðarlegar gjaldeyristekjur
í landinu. “
– Hvaða þróun viltu sjá í
hrossaræktinni á næstu árum?
„Við höfum haft vissar áhyggjur
af skyldleikarækt og það er ljóst að
við verðum að gá að okkur. Eitt af
því sem við erum að ræða varðandi
kynbótamatið núna er að það þarf
að reyna að hampa stóðhestum sem
eru minna skyldir stofninum til að
taka á þessu. Annars er þetta þróun
sem er að mínu mati á réttri leið, en
geðslagið er það sem við þurfum að
einbeita okkur að núna.“
fr
Geðslagið það sem
leggja þarf áherslu á
Formaður hrossabænda segir markaðsstarf erlendis á góðri leið
WorldFengur máttarstoð íslenskrar hrossaræktar
Kristinn við eldhúsborðið og bles-
óttur klár í hesthúsinu hans.