Bændablaðið - 05.11.2009, Blaðsíða 11

Bændablaðið - 05.11.2009, Blaðsíða 11
11 Bændablaðið | fimmtudagur 5. nóvember 2009 var töluvert eldri en ég, en hann bað mín og úr varð að við giftum okkur og ég varð bóndakona og húsmóðir á Neðra-Seli.“ Ekki alltaf dans á rósum Hanna eignaðist sex börn en þau Guðmundur misstu einn son sinn aðeins tveggja ára gamlan úr garnaflækju, sem var henni trega- fullt. „Við vorum með 15 beljur, 140 kindur og þrjá hesta svo þetta var þó nokkur búskapur. Árið 1980 ákváðum við að hætta búskap því Guðmundur var orðinn svo slæm- ur af astma og hann þoldi ekki rykið í heyinu lengur. Við fluttum því í bæinn og elsti sonur okkar tók við búinu og bjó þar í 10 ár. Guðmundur lést fyrir 14 árum en hann var ákaflega vandaður og góður maður,“ segir Hanna og það bregður fyrir dapurleika í röddinni. Hanna hefur oft á tíðum sakn- að fjölskyldu sinnar í Rúmeníu en hún hefur aldrei snúið aftur þang- að. Samband við systur hennar hefur þó alla tíð verið gott og glott- ir Hanna yfir því þegar þær sendu henni nælonsokkabuxur á árum áður þegar slíkt var ófáanlegt hér heima. Stundum skiluðu þær sér þó ekki alla leið, því Hanna fékk oftar en einu sinni eingöngu bréf í send- ingunum og þá var búið að koma sokkabuxunum undan. „Lífið hefur ekki alltaf verið dans á rósum hér á Íslandi og ég er oft döpur yfir því. Mér finnst ágirnd á öllum sviðum vera alltof mikil í þessu þjóðfélagi en svona upplifði ég það ekki þegar ég kom hér fyrst. Mér þykir ekkert varið í lífið lengur og einhvern tíma verða jú allir menn að deyja. Ég hef aldrei séð eftir því að hafa komið til Íslands og hér er ég búin að festa rætur en ég hugsa að leið mín hefði orðið töluvert önnur ef ég væri ung kona í dag.“ ehg Hanna með kanínur, ásamt stúlku frá Öndólfsstöðum í Reykjadal, þar sem Hanna réð sig sem vinnukonu í eitt ár. Árið 1949 komu hér til lands 314 þýskir landbúnaðarverkamenn á vegum Búnaðarfélags Íslands til að starfa í sveitum í öllum lands- hornum. Þetta var stærsti hópur út lendinga sem komið hafði til Ís lands fram að þeim tíma fyrir ut an hernámslið Breta og Banda- ríkjamanna. Nú er talið að um tvö þúsund afkomendur þessara landnema búi á Íslandi en laug- ardaginn 21. nóvember næst kom - andi verður haldin samkunda á Hótel Sögu til að minnast þess að 60 ár eru liðin síðan land bún aðar- verka menn irn ir komu hingað til lands. Rit Péturs Eiríkssonar sagnfræð- ings, Þýska landnámið, er ein yfir- gripsmesta heimild sem til er um komu landbúnaðarverkafólksins hingað til lands. Pétur mun halda erindi á samkomunni 21. nóvem- ber en hér koma nokkur kaflabrot úr bók hans sem útskýrir í stuttu máli hvernig ráðningarnar komu til, hver kjör fólksins voru, koma þeirra til landsins og hversu marg- ir settust hér að. Geta ber þess að í bók Péturs er að finna mun ítarlegri upplýsingar um komu fólksins hingað til lands, dvöl þess og einn- ig viðtalsbrot við sumt af fólkinu. Þingsályktunartillaga á Búnaðarþingi Tildrög þess að þýskir landbún- aðarverkamenn komu hér til starfa var sú að á Búnaðarþingi árið 1947 lögðu Sveinn Jónsson, bóndi og oddviti á Egilsstöðum, Bjarni Bjarnason, bóndi og skólastjóri á Laugarvatni, og Gunnar Bjarnason, ráðunautur, fram þingsályktun- artillögu um innflutning á erlendu verkafólki til landbúnaðarstarfa. Miðað var við að flytja inn fólk frá Norðurlöndunum og jafnvel Norður-Þýskalandi á aldrinum 20-30 ára sem yrði ráðið í 2-3 ár til þjónustu í sveitum landsins. Þetta yrði gert vegna fólksfæðar í sveit- um vegna straums til höfuðborg- arinnar og að eina ráðið til bjargar sveitunum sé innflutningur fólks í sveitirnar. Þegar nær dró ráðningum var ákveðið að miða skyldi við ársvist, árskaup yrði 4-6 þúsund krónur fyrir karla og 3-5 þúsund krón- ur fyrir konur auk þess sem fólk skyldi boðið frítt uppihald og frí ferð til landsins. Bændur sem ósk- uðu eftir fólki áttu að greiða 500 krónur fyrirfram sem jafngilti um það bil hálfum áætluðum ferða- kostnaði. Búnaðarmálastjóri auglýsir í útvarpi Í upphafi átti að ráða fólk hingað til lands sem ætti uppruna sinn í norð- urhluta Þýskalands en það breytt- ist þó fljótt og mikill hluti fólksins voru flóttamenn frá fyrrum austur- héruðum Þýskalands, svæðum sem eftir heimsstyrjöldina tilheyrðu Póllandi og Sovétríkjunum. Aðrir komu mun lengra að. Þann 21. mars 1949 flutti bún- aðarmálastjóri erindi í útvarpið þar sem hann skýrði bændum frá þessum fyrirhugaða innflutningi á landbúnaðarverkafólki og ósk- aði jafnframt eftir að þeir létu vita af ef þeir óskuðu eftir þýsku verkafólki. Í seinni tíma umfjöllun um þýska landbúnaðarverkafólkið hefur það ranghermi komið fram að þessi ráðstöfun Búnaðarfélagsins hafi verið nokkurs konar tilraun til hjónabandsmiðlunar fyrir ein- hleypa íslenska bændur. Samlöguðust þjóðinni vel Esjan kom á ytri höfnina í Reykja- vík um kl. 15:30 þann 8. júní. Um kl. 18 fóru fulltrúar Útlend inga- eftir litsins, tollþjónar, læknar, full- trúar Búnaðarfélagsins og atvinnu- málaráðuneytisins um borð ásamt nokkrum túlkum. Fréttamönnum var fyrst meinað að fara um borð og olli það töluverðri óánægju þeirra. Flutt var ávarp á þýsku þar sem fólkið var boðið velkomið og því skýrt frá dagskrá næsta sólar- hrings. Fram fór vegabréfa- og toll- skoðun um borð, sem og augn- læknisskoðun. Ekki var fólkinu hleypt frá borði fyrr en um kl. 4 um nóttina. Var þá ekið mað það suður á „Flugvallarhótelið“, sem voru nokkrir braggar í Nauthólsvíkinni innréttaðir sem hótel. Næsta dag fór allt fólkið í gegnumlýsingu og blóðrannsókn. Síðan fengu allir afhentar 50 krónur í vasapeninga, smáritið Leiðbeiningar fyrir þýskt verkafólk á Íslandi (Winke für deutsche Arbeiter in Island),“ svo og eintak af Málabókinni. Að lokn- um hádegisverði gat fólkið farið í bæinn til að skoða sig um. Mjög bar á því að bæjarbúar þyrptust að Þjóðverjunum fyrir forvitnissakir. Af 146 einstaklingum sem settust hér að voru 114 konur (af 238 konum í heild) og 32 karlar (af 76). Í hundraðstölum reiknað settust 48% kvennanna hér að en 42% karlanna. Í lokaorðum Péturs kemst hann að þeirri niðurstöðu að taka megi undir niðurstöðu Búnaðarfélagsins að tilraun til að ráða bót á vinnuaflsskorti landbún- aðarins hafi mistekist því að fæst af fólkinu settist hér að til lang- frama þó að sumir hafi gert það. Heimildir eru fyrir því að fólkið sem settist hér að hafi undantekn- ingarlaust orðið hinir bestu þegnar þessa lands og samlagast íslensku þjóðinni vel. ehg Nína Rós Ísberg, mannfræð- ingur, kláraði nýlega doktors rit- gerð í mannfræði við University of London en hún fjall ar um þýsk ar konur sem komu hingað til lands um 1949 og settust hér að. Hluti þeirra er úr Bún aðar- félags hópnum og kannar Nína Rós í ritgerð sinni reynslu þeirra kvenna. „Ritgerð mín fjallar um þýskar konur sem komu á þessum tíma, úr Búnaðarfélagshópnum og á vegum annarra. Ég skoða þær konur sem urðu eftir, giftust og stofnuðu heimili og reynslu þeirra af því að setjast að á Íslandi sem erlendar konur,“ útskýrir Nína Rós og segir jafnframt: „Ég byggi á minningum kvenn- anna um reynslu þeirra og ber einn- ig saman við reynslu yngri kvenna sem hafa flutt til landsins á síðustu árum. Það kemur í ljós töluverður þrýstingur á þessar konur að verða íslenskar, bæði frá ríkisvaldinu og nánasta umhverfi, fjölskyldum þeirra og nágrönnum sem var bæði meðvitaður og ómeðvitaður. Það eru margar aðferðir við að gera þær íslenskar og taka þær inn í íslenskt samfélag. Hluti af því er að láta þær hverfa, að gera sögu þeirra ekki að hluta af íslenskri sögu og það er sérstakt að sjá að þær hafa verið eins og ein þeirra sagði „týndar og gleymdar“, á þær er helst minnst í neðanmálsgreinum. Það segir sitt um hugmyndir okkar Íslendinga um aðlögun og innflytjendur og ekki síst erlendar konur.“ ehg Minningarsamkoma laug- ardaginn 21. nóvember – breytt dagsetning Það skal áréttað að minningarsamkoman um þýska verkafólkið verð- ur haldin laugardaginn 21. nóvember á Hótel Sögu og hefst klukkan 14:00 en ekki laugardaginn 14. nóvember eins og misritaðist í síðasta Bændablaði. Af þessu tilefni vill Christiane Leonor Bahner, stjórn- arformaður Þýsk-íslenska vinafélagsins á Suðurlandi, benda á að mik- ilvægt er að hafa í huga að þeir sem komu á þessum tíma hafi ekki allir ferðast með Esjunni hingað til lands því þó nokkrir komu áður eða seinna eða á eigin vegum. Einnig voru nokkrir sem komu á svipuðum tíma til þess að vinna á heimilum eða spítölum og ekki í landbúnaði. Þessu fólki er líka boðið að koma á samkomuna og vonast aðstandend- ur hennar til að sem flestir sjái sér fært að mæta. ehg Minningar kvenna sem settust hér að 60 ár frá komu þýsks landbúnaðarverkafólks Til sölu hestakerra. Fyrir tvo hesta,                    !"#                

x

Bændablaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Bændablaðið
https://timarit.is/publication/906

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.