Fréttablaðið - 18.08.2012, Qupperneq 10

10 18. ágúst 2012 LAUGARDAGUR
greinar@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRI: Ólafur Þ. Stephensen olafur@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að
fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í
gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Atli Fannar Bjarkason (dægurmál) atlifannar@frettabladid.is
HELGAREFNI: Sigríður Björg Tómasdóttir, ritstjórnarfulltrúi, sigridur@frettabladid.is MENNING: Bergsteinn Sigurðsson bergsteinn@frettabladid.is FÓLK OG SÉRBLÖÐ: Elín Albertsdóttir elin@365.is og Vera Einarsdóttir vera@365.is
ÍÞRÓTTIR: Sigurður Elvar Þórólfsson seth@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
SPOTTIÐ
AF KÖGUNARHÓLI ÞORSTEINS PÁLSSONAR
Þórður Snær
Júlíusson
thordur@frettabladid.is
SKOÐUN
H
ermann Guðmundsson, fyrrverandi forstjóri olíurisans
N1, kastaði blautri tusku framan í íslenska neytendur í
viðtali við Viðskiptablaðið síðastliðinn fimmtudag. Þar
er haft eftir Hermanni að eldsneytisverð verði alltaf
eins hátt og markaðurinn leyfi vegna þess að „menn
vilja hafa þessa arðsemi“ í geiranum. Hann bætti við að „jafnvel þótt
stjórnendur N1 hafi gert sér grein fyrir því að félagið hefði burði til
þess að lækka verðið þá bar okkur
líka skylda til þess að virða ákveð-
ið ástand sem var á markaðnum,
þ.e. að félögin voru misvel sett“.
Hermann rökstyður líka skort á
eðlilegri samkeppni með því að
markaðsráðandi staða stóru olíu-
félaganna geri það að verkum að
þau megi helst ekki keppa! „Það
þarf að ganga varlega um þennan garð og af einhverri virðingu,“
segir Hermann.
En virðing fyrir of mikilli skuldsetningu samkeppnisaðila og vilji
til að „hafa þessa arðsemi“ eru ekki boðleg rök fyrir því að hlunnfara
neytendur. Hermann sendi reyndar frá sér yfirlýsingu stuttu eftir að
viðtalið birtist þar sem hann sagðist hafa verið að skírskota til tímans
eftir hrun, þegar enn átti eftir að þurrka út skuldahala olíufélaga
með töfrasprota fjárhagslegrar endurskipulagningar til að gera þau
rekstrarhæf. Engu máli skiptir hins vegar hvaða tímabil hann á við.
Viðmótið og viljinn er engu að síður jafn ógeðfellt.
Það er heldur ekki eins og olíufélögin séu á flæðiskeri stödd. Í
maí síðastliðnum greindi Fréttablaðið frá því að fjórir stærstu elds-
neytissalar landsins hefðu selt vörur fyrir samtals 18,3 milljörðum
króna meira á árinu 2011 en þeir gerðu árið á undan. Heildarvelta
N1, Olís, Skeljungs og Atlantsolíu í fyrra var 125,6 milljarðar króna.
Tvö félaganna hafa birt uppgjör fyrir árið 2011. N1 hagnaðist um 4,5
milljarða króna og Skeljungur um 629 milljónir króna.
Íslendingar þekkja olíusamráð vel, enda gerðust þrjú stærstu olíu-
félög landsins sek um víðtæk brot á því sviði á árunum 1993 til ársins
2001. Vegna þessa hafa þau greitt skaðabætur til fjölmargra aðila.
1,5 milljarða króna sekt, sem samkeppnisyfirvöld lögðu á þau, var
reyndar felld niður í mars síðastliðnum vegna þess að annmarkar
höfðu verið á meðferð málsins á stjórnsýslustigi. Sakamál sem höfðað
var gegn forstjórum félaganna þriggja fékk auk þess ekki efnislega
meðferð vegna þess að fyrirkomulag í lögum um meðferð svona mála
var ekki nógu skýrt. Þeir voru því ekki dæmdir fyrir hlutdeild sína
í brotum sem fyrirtækin sem þeir stýrðu frömdu, eins og Hæsti-
réttur hefur margstaðfest með dómum. Ekki er hins vegar efast um
að brotið var gegn neytendum, fyrirtækjum og opinberum stofnunum
sem voru í viðskiptum við olíufélögin.
Lögmaður Samkeppniseftirlitsins sagði enda fyrir dómi í mars
síðastliðnum að „um er að ræða langviðamesta og alvarlegasta brot
gegn samkeppnislöggjöfinni sem hefur verið upplýst hér á landi“.
Og nú, miðað við orð Hermanns, virðist lítið hafa breyst. Í landi
eins og Íslandi, sem er dreifbýlt og án boðlegra almenningssam-
gangna, neyðast neytendur hins vegar til að versla við þessi félög.
Og sætta sig við að eldsneytiskaup verða sífellt stærra hlutfall af
heildarútgjöldum heimila. Á sama tíma og menn í bransanum „vilja
þessa arðsemi“ og umgangast hver annan „af einhverri virðingu“. Sú
virðing nær ekki til neytenda.
Olíufélögin vilja græða mikið af peningum:
Óvirðing
Hægara pælt en kýlt er skáldsaga eftir Magneu J. Matthíasdóttur. Nú, meir en þrjátíu árum
eftir útkomu bókarinnar, er ein-
faldasta ráðið til að lýsa heimi
íslenskra stjórnmála að snúa heiti
hennar við. Engu er nefnilega lík-
ara en þar sé hægara kýlt en pælt.
Fyrir nokkrum vikum sam-
þykktu ráðherrar VG, þar sem
þeir sátu við ríkisstjórnarborðið
í Stjórnarráðshúsinu, samnings-
markmið Íslands í peningamál-
um fyrir viðræðurnar við Evrópu-
sambandið. Þar er því lýst yfir að
Ísland stefni að upptöku evru svo
fljótt sem aðstæður leyfa. Þessari
skýru stefnu-
yfirlýsingu er
beint til tuttugu
og sjö aðildar-
ríkja sambands-
ins. Um hana
var fyrirvara-
laus eining í rík-
isstjórn.
Eftir þing-
ræðisreglunni
bera allir þing-
menn stjórnarflokkanna pólitíska
ábyrgð á þessari ákvörðun.
Um síðustu helgi stóðu ráðherrar
VG utan veggja Stjórnarráðsins og
lýstu því yfir að rétt væri að endur-
meta umsókn Íslands vegna óróa í
peningamálum á evrusvæðinu. Um
leið ítrekuðu þeir andstöðu sína við
aðild og upptöku evru. Þetta lýsti
grundvallarágreiningi stjórnar-
flokkanna í sama máli.
Annað hvort eru ráðherrar VG
að segja ósatt sitjandi innan veggja
Stjórnarráðsins eða standandi utan
þeirra. Útilokað er að færa gild rök
að því að þeir segi satt í báðum til-
vikum. Verkurinn er hins vegar
sá að enginn veit hvor afstaðan
er sönn. Þessi óvissa um sann-
sögli er annars vegar trúnaðar-
vandi sem VG á við kjósendur sína.
Hins vegar er hún trúnaðarvandi
Íslands gagnvart ríkjum Evrópu-
sambandsins og kemur öllum við.
Hægara kýlt en pælt
ÞORSTEINN
PÁLSSON
Forsætisráðherra brást við þessu síðasta útspili ráðherra VG á þann veg að um þetta þyrfti ekki
að tala því að þeir væru bundnir
við það sem skrifað stendur í sátt-
mála flokkanna. Þetta er í sjálfu
sér rökrétt svar en þýðir samt að
forsætisráðherra þykir hægara
að kýla andófið út af borðinu en
að pæla í stöðu málsins með sam-
starfsflokknum og þjóðinni.
Morgunblaðið er í pólitískri
forystu gegn aðildinni. Því þótti
hægara að nota þessa óeiningu
sem átyllu fyrir þeim boðskap að
kýla ætti umsóknina út af borðinu
fremur en að pæla í dýpri rökum
sem lúta að framtíðarhagsmunum
landsins. Því má segja að alvöru
hugmyndafræðilega leiðsögn
skorti bæði með og á móti aðild.
Vegna sérstakra aðstæðna var á
sínum tíma breið samstaða um að
kýla á ákvörðun um aðild að Atl-
antshafsbandalaginu. Röksemda-
færslan gagnvart þjóðinni kom
að mestu eftir á. Ákvörðunin var
eigi að síður reist á traustri hug-
myndafræði sem enn heldur gildi
sínu og er raunar helsta ástæðan
fyrir nánara Evrópusamstarfi.
Þegar kom að inngöngu Íslands
í Fríverslunarsamtökin höfðu pæl-
ingar átt sér stað í langan tíma og
rökræða við þjóðina. Sama var
uppi á teningnum þegar ákvörð-
un var tekin um aðild að Evr-
ópska efnahagssvæðinu. Evr-
ópusambandsumsóknin verður
heldur ekki kýld ofan í þjóðina.
Allan samningstímann þarf að
pæla í hugmyndafræðinni með
fólkinu í landinu, rökræða þróun
mála í Evrópu og setja í samhengi
við íslenska hagsmuni og skýra
innbyrðis ágreining þeirra sem
mynda ríkisstjórnina því hann
hefur áhrif bæði inn á við og út
á við. Þetta er hlutverk forsætis-
ráðherra.
Hægara pælt en kýlt
Í þessu samhengi er einnig athyglisvert að forsætisráð-herra hefur heldur ekki gert nokkra tilraun til að ná sam-
stöðu um þá breytingu á stjórn-
arskrá sem nauðsynleg er svo að
ljúka megi samningum. Það vantar
enn þær stjórnskipulegu leikregl-
ur sem fara á eftir við afgreiðslu
málsins. Þar eru ýmis álitamál
uppi. Engin efnisleg umræða hefur
farið fram um þau.
Eigi að vinna aðildarmálinu fylgi
er nauðsynlegt að byggja brýr yfir
til atvinnulífsins. Forsætisráð-
herra hefur hins vegar lagt meg-
ináherslu á að kýla höfuðatvinnu-
grein þjóðarinnar og virðist hafa
tapað þeirri öflugu samstöðu sem
var með verkalýðshreyfingunni
um málið. Í aðdraganda síðustu
kosninga kýldi forsætisráðherra
Framsóknarflokkinn frá sér sem
þó varði stjórnina á þeim tíma og
studdi aðild.
Allir vita að tvíhliða fríversl-
unarsamningur við Kína er ósam-
rýmanlegur Evrópusambandsað-
ild. Þegar forsætisráðherra Kína
kom í opinbera heimsókn nýlega
lagði forsætisráðherra ofurkapp á
að slíkur samningur yrði undirrit-
aður áður en botn fæst í Evrópu-
viðræðurnar. Hvaða skilaboð voru
send með því?
Hvers konar pælingar liggja að
baki þeirri afstöðu sem þessi dæmi
sýna? Trúir forsætisráðherra að
ekki þurfi að samhæfa aðgerðir
ríkisstjórnarinnar á öllum sviðum
til að vinna svo stóru máli fylgi,
sem aðild að Evrópusambandinu
er, og ljúka því? Hefur hann aldrei
hugleitt hvað þarf til að fá þjóðina
með?
Hvers kyns pælingar?
Getum bætt við nemendum
á lyfjatæknabraut og
heilbrigðisritarabraut
Nokkur pláss eru enn laus á heilbrigðisritara- og
lyfjatæknabraut Fjölbrautaskólans við Ármúla.
Nánari upplýsingar veita:
Bryndís Þóra Þórsdóttir kennslustjóri lyfjatæknabrautar,
netfang: binna@fa.is og
Kristrún Sigurðardóttir kennslustjóri heilbrigðisritara-
brautar, netfang: run@fa.is