Fjarðarpósturinn - 22.05.1997, Blaðsíða 10

10 Hafnfirskt - Ja takk!
Ur sögu Hafnarfjarðarhafnar
Það er engin tilviljun að Hafnar-
fjörður verður snemma mikilvæg
verslunarhöfn. Eins og nafnið bend-
ir til var Hafnarfjörður ákjósanleg
höfn frá náttúrunnar hendi. Inn-
siglingin er filtölulega auðveld og
hrein og áður fyrr hefur skipalægið
þótt öruggt.
Heimildir skortir mjög um Hafnar-
fjörð fyrstu aldir Islandsbyggðar en
það er athyglisvert að í elstu skráðu
heimildum frá um 1400 er þegar
verslunarstaður erlendra kaupmanna
við Háagranda sem ber nafnið Fornu-
búðir. Nýbyggingar hefðu vart hlotið
slíkt heiti. Á þessum tíma hafa Eng-
lendingar þegar hafið fiskveiðar við
ísland með aðsetur og bækistöðvar í
Hafnarfirði.
Þegar kemur fram á 15. öldina
hófust átök um verslunina og hafnar-
aðstöðuna á milli enskra og þýskra
kaupmanna og eru óljósar sagnir um
þann ófrið og jafnvel verulegt mann-
fall af þeim sökum. Fór svo að Þjóð-
verjar hröktu Englendinga á brott og
héldu Hansakaupmenn sem voru frá
Hamborg versluninni alla 16. öldina
eða þar til einokunartímabilið hófst
með tilskipun Danakonungs árið
1602.
Umsvif Þjóðverja hafa verið mikil
og þeir jafnvel fjölmennir því þess er
meðal annars getið að þeir reistu
kirkju í Hafnarfirði fyrir siðaskiptin
1550 og það hefur því verið fyrsta
lútherska kirkjan i landinu. Mikilvægi
Hafnarfjarðar er því augljóst. Eftir-
sóttasta verslunarvaran til útflutnings
var skreið. Sú verslun var hvergi um-
svifameiri á landinu en í Hafnarfjarð-
arhöfn.
Skúli fógeti Magnússon reynir að
brjóta á bak aftur erlenda verslunar-
kúgun með byggingu Innréttinganna í
Reykjavík árið 1753. Það er hins veg-
ar athyglisvert að hann hóf sinn útveg
frá Hafnarfjarðarhöfn. Mikilvægi ör-
uggrar hafnar er honum augljóst. Ekki
er nokkur vafi að fiskiskip hans hafa
verið eins konar kútterar sem í göml-
um gögnum eru nefndir fiskiduggur.
Ekki varð þó útgerð Skúla fógeta
langlíf í Hafnarfirði og hann flutti út-
gerð sína til Reykjavíkur. Margir vilja
álíta að samgöngurnar á landi yfir
úfin hraun hafi valdið því að sigling-
arnar flytjast smám saman til Reykja-
víkur í talsverðum mæli.
HAFNFIRSKT
já takk!
íbúar Hafnarljarðar guldu mikið af-
hroð í Stóru bólu 1708 sem og aðrir
landsmenn. Þriðjungur þjóðarinnar
lést í þeirri drepsótt. Áhrifa móðu-
harðindanna gætti einnig síðar á öld-
inni. Það var myrkasta skeið þeirrar
aldar sem Bjarni Sigurðsson Sívertsen
haslar sér völl í verslun og útgerð í
Hafnarfirði. Hann sest þar að 1793.
Bjarni markaði djúp spor i athafna-
sögu bæjarins og hefur með réttu ver-
ið nefndur faðir Hafnarfjarðar. Versl-
unin hafði að nafninu til verið gefin
frjáls þó að innlendir menn hefðu haft
lítið bolmagn til að nýta sér það frelsi.
Framtakssemi Bjarna var ótrúleg því
að hann lét ekki verslun og útgerð ein-
ungis duga heldur hóf hann talsverð-
ar skipasmíðar. Þilskipin urðu að
veruleika. Ekki er nokkur vafi á
þvi að Bjarni sér í réttu ljósi mögu-
leika góðrar hafnar frá náttúrunnar
hendi. Það má því ætla að umsvif
Bjarna Sívertsen í Hafnarfirði hafi
ekki verið algjör tilviljun.
Þilskipin gerðu mönnum kleift að
sækja lengra þegar fiskur gaf sig ekki
á grunnmiðum. En þróunin í þilskipa-
útgerðinni var hæg. Vafalaust má um
kenna almennri fátækt. Það er ekki
fyrr en með útgerð togaranna í byrjun
þessarar aldar sem umsvif og atvinnu-
möguleikar við skipin og aflann bæta
hag og afkomu fjölda fólks.
Fyrsti togari íslendinga, Coot, var
keypturtil Hafnarfjarðar 1905. Utgerð
hans varð þó ekki langvinn því að
hann strandaði við Keilisnes árið
1908. En bjartsýni og framtak tók að
eflast.
Formleg stofnun Hafnar-
fjarðarhafnar
I framhaldi af stofnun Hafnarfjarðar
sem sjálfstæðs sveitarfélags varð
stofnun hafnarinnar að veruleika með
reglugerð sem gefin var út 8. desem-
ber 1908 og tók gildi 1. janúar 1909.
Hagstæð hafnarskilyrði urðu til þess
að ásókn erlendra útgerðaraðila varð
talsverð á þessum árum. Norðmenn
og Hollendingar hófu línuveiðar frá
Hafnarfirði í byrjun aldarinnar og
Englendingar hófu mikla togaraútgerð
frá Hafnarfirði. Tveir nýir togarar
voru keyptir til bæjarins 1915.
Jafnframt útgerð erlendra aðila
settu innlendir menn svip sinn á at-
vinnulífið. Þá bar hæst Ágúst
Flygenring og Einar Þorgilsson. Fleiri
innlenda aðila mætti nefna. En útgerð
varð fyrir áföllum og erfið atvinnu-
leysistímabil riðu yfir inn á milli. En
samt voru það umsvifin við höfnina
sem urðu til þess að íbúafjöldinn tvö-
faldaðist á örfáum árum.
í 88 ára sögu hafnarinnar hafa orðið
stórstígar framfarir. Hin góðu skilyrði
náttúrulegrar hafnar sem dugað höfðu
minni skipum svaraði ekki þörfum
stærri gufuskipa og auknum umsvif-
um. Til að svara kröfum tímans varð
að byggja hafskipabryggju. Það er at-
hyglisvert að hafskipabryggja er fyrr
byggð í Hafnarfirði en í Reykjavík.
Þó var Reykjavík þegar orðin urn-
svifameiri verslunarhöfn.
Fyrsta hafskipabryggjan var vígð
16. febrúar 1913 en þar hafði þá þegar
lagst að gufuskipið Sterling árið áður.
Þess má einnig geta að flaggskipið
Gullfoss lagðist að bryggju i Hafnar-
firði þegar hann kom nýr til landsins
15. apríl 1915 því að hann gat ekki
lagst að bryggju í Reykjavík.
Vígsla hafskipabryggjunnar var
fyrsti stóri áfanginn í þróun hafnar-
innar frá því að hún er formlega stofn-
uð. Aðrir áfangar eru bygging hafnar-
garðanna á árunum 1941-1953. Þriðji
áfanginn er bygging Straumsvíkur-
hafnar á árunum 1967-1969.
Saga hafnarinnar er að sjálfsögðu
samofin sögu byggðarlagsins. Um-
svifin í höfninni voru kveikjan að af-
komu fólks hverju sinni. Enn skiptir
höfnin höfuðmáli í þróun bæjarlífsins.
Án hennar væri bærinn ekki svipur
hjá sjón þó atvinnuvegirnir séu fjöl-
breyttari en áður var.
Á fyrri helmingi aldarinnar spunn-
ust oft heitar umræður um fram-
kvæmdir við höfnina. Hvert skref
framkvæmda var vegið og metið og
kosningabaráttan snérist oft á tíðum
um þarfir hafnarinnar. Eftir á að
hyggja er þetta ekki nema eðlilegt því
svo miklu máli skipti höfnin fyrir af-
komu alls þorra fólks.
Frá vígslu hafskipabryggjunrtar í Hafnarfirði árið 1913.
Frá gömlu bryggjunni
• HAFNARDAGUR