Bændablaðið - 19.09.2013, Blaðsíða 33

33Bændablaðið | Fimmtudagur 19. september 2013
Bækur
Hemmi Gunn í viðtali sem Hallgrímur Sveinsson tók við hann á ættarslóðum:
Var gjörsamlega meðvitundarlaus eftir fyrsta kossinn í Haukadal
Eitt sinn sagði húsfreyja nokkur að
í íslenskum sveitum væri stærsta
barnaheimili í heimi. Síðan þessi
orð féllu er all nokkurt vatn til
sjávar runnið. Nú heyrir það til
undantekninga að börn og unglingar
séu send í sveit á Íslandi. Varla var
gefin út sú ævisaga fólks á 20. öldinni
að þar kæmi ekki fram þakklátssemi
þeirra sem fengu að dveljast á góðu
sveitaheimili á sumrum. Hitt var
auðvitað einnig til að mönnum líkaði
ekki sveitadvölin, en það heyrði
bara til undantekninga.
Einn þeirra sem telur sig hafa
orðið mikillar gæfu aðnjótandi af því
að kynnast sveitinni, er æringinn,
fjölmiðla-, íþrótta- og alvörumaðurinn
Hemmi Gunn, sem er Dýrfirðingur í
bak og fyrir. Við tókum hann tali um
þessa reynslu hans og fleira.
– Jæja, Hemmi minn. Þú varst
einn af þessum lukkunnar pamfílum í
gamla daga, ekki satt? Hvernig gastu
slitið þig frá boltanum í Reykjavík?
– Það var erfitt. En ég var ekkert
sendur í sveit. Ég bjó á Bárugötunni,
Mekka KR hverfisins í Vesturbænum
og fæddist þar. Afi var skipstjóri,
ættaður frá Höfn hér í Dýrafirði, bróðir
Kristjáns Guðmundssonar sem bjó á
Arnarnúpi. Afi byggði mikið stórhýsi
á Bárugötunni og þar ólst ég upp.
Ég gat bara hlaupið
Svo er frá því að segja, að þá voru að
slá sér upp Valdimar Þórarinsson, sá
mikli höfðingi, ættaður úr Keldudal
sem var þá að vinna á skurðgröfu í
Reykjavík og Unnur Hjörleifsdóttir,
ættuð af Snæfellsnesi og hún leigði
skáhallt á móti okkur á Bárugötunni.
Svo ákváðu þau að hefja búskap hér
fyrir vestan og keyptu Húsatún í
Haukadal, af frænku minni reyndar.
Unni þekkti ég ekki neitt, en hún
tók hins vegar eftir því að mér var
alveg fyrirmunað að geta gengið á
þeim árum, var þó orðinn 6-7 ára.
Ég gat bara hlaupið. Þetta er reyndar
orðið öfugt í dag! En hvað um það.
Þarna þóttist hún sko sjá alveg ekta
smaladreng. Pjakkurinn væri góður í
ærnar í Haukadal.
Unnur bauð foreldrum mínum að
taka mig vestur, en treystu sér ekki til
að taka mig fyrsta búskaparsumarið af
því þau töldu að ég myndi drekka svo
mikla mjólk, þannig að þau voru strák-
laus þarna fyrsta sumarið. Svo fór ég
til þeirra sumarið eftir með sjóflugvél
og lenti á úfnum Dýrafirði. Það var
ekki eins lygnt eins og í dag. Ég býst
við að það ferðalag hafi minnt um
margt á Vesturfarana. Ég var með stórt
koffort sem ég hafði fengið í arf frá
afa mínum úr Hjarðardal, Hermanni
Hermannssyni, bróður Guðmundar
sem þar var lengst af við búskap. Ég
kom í Haukadalinn og skemmst er
frá því að segja að mér fannst ég hafa
verið þarna oft áður, svo vel þekkti
ég hverja einustu þúfu, hæð og hóla í
landslaginu. Það er alveg ljóst að ég
hef verið þar áður, hvenær svo sem
það hefur verið. Þarna leið mér sem
sagt mjög vel. Ég var fyrsti strákurinn
þarna í sveit hjá þeim hjónum ásamt
strák frá Ísafirði sem er nú látinn.
Þarna var mikið fjölmenni á þeim
árum, búið á fimm bæjum og mikið
líf í dalnum. Þetta iðaði allt saman.
Það var hvað mest fjörið í Miðbæ,
þar sem barnafjöldi var mikill. Þeir
sem ég hafði mest samskipti við þar
voru Einar, svo Siggi hreppstjóri og
Stjáni sem var svona litli púkinn í
hópnum, en fékk samt að vera með
út af sinni miklu baráttugleði. Svo
voru strákar í Höllinni, Sæbóli og
Vésteinsholti og svo var alltaf töluvert
um sveitastráka á Húsatúni hjá Unni
og Valda. Það var mjög veðursælt á
þessum árum og kannski hef ég haft
áhrif á hópinn hvað það snerti að við
færum í íþróttaleiki og strax farið
að setja upp einhverskonar mót. En
Guðfaðir okkar var Valdimar bóndi
á Húsatúni því hann leyfði okkur að
vera á grasspildunum sem hann var að
rækta upp. Það hefðu ekki allir bændur
samþykkt það.
Fyrsti kossinn
– Var ekki eitthvað af fallegum
stelpum þarna í dalnum?
– Jú, jú að sjálfsögðu. Það voru
fallegar stelpur í Höllinni svo eftir var
tekið. Þar kviknaði til dæmis fyrsti
ástarblossinn hjá mér. Það var stelpa
sem þar var í sveit.
– Hvað hét hún?
– Hún hét Margrét. Leiðir okkar
lágu síðar saman hjá Útvarpinu. Hún
hefur unnið þar nánast allt sitt líf. Hún
var ári eldri en ég. Þetta var alveg
skelfing að vera svona ástfanginn
og þora ekkert að gera! Það minnti
um margt á afa minn, Hermann, sem
vann við að slá sefið í Haukadal
upp úr aldamótunum 1900, með
sitt gulllitaða hár, eins og Gunnar
á Hlíðarenda og þeir kappar. Hann
stóð í Seftjörninni og sló og horfði á
allar heimasæturnar en þorði ekkert
að gera af því hann átti engan pening!
Ég var alveg máttvana frammi fyrir
þessari miklu fegurð í Möggu 10 ára.
Ég þorði náttúrlega aldrei að tjá henni
ást mína. Svo var það sem gerði illt
verra, að undir lokin, skömmu áður
en við fórum suður, þá smellti hún á
mig kossi! Alveg á nákvæmlega sama
hátt og amma mín hafði smellt kossi á
Hermann afa minn, þá kostgangara í
Reykjavík, að læra. Þá brast stífla hjá
honum og þau urðu síðar hjón. Hún
var úr Garðinum.
Ég var gjörsamlega meðvitundar-
laus eftir þennan koss og gerði allt
sem í mínu valdi stóð til að finna út
hvar hún byggi í Reykjavík og hafði
upp á því. Hún bjó á Laugavegi. Ég
var kominn með símanúmerið og allt
hvað eina, en þorði aldrei að hringja
og var ekki mönnum sinnandi allan
veturinn, en beið spenntur eftir að
komast í sveitina til að hitta hana
og láta þá af þessari feimni minni.
Þá brá svo við að ég varð sennilega
fyrir mesta áfalli mínu á lífsleiðinni. Í
fyrsta lagi var það tík sem hét Lubba,
eins og Lubba á Húsatúni í dag og
ég hafði bundið miklum tryggða-
böndum við. Hún hafði hlaupið fyrir
bíl tveimur dögum áður en ég kom í
sveitina það vorið. Og svo gerðist það
hrikalega: Frú Margrét kom alls ekki
í sveitina! Ég var niðurbrotinn maður
fyrsta mánuðinn.
Landsleikur í Svalvogum
Þá var að bæta þetta upp einhvern-
veginn og ég reyndi að koma kynn-
um mínum af íþróttunum til stráka-
hópsins. Það gekk mjög vel og við
vorum endalaust í fótbolta og síðan
í frjálsum íþróttum inn á grundinni á
þúfunum þar sem Ungmennafélagið
Gísli Súrsson, sem stofnað var eftir
stríðið, hafði haft aðstöðu sína, meira
að segja var þarna langstökksgryfja
og kúluvarpshringur. Þarna stofn-
uðum við til okkar Haukadalsmóta.
Við vildum gjarnan etja kappi við
Þingeyringa, en skorti kjark þó við
teldum okkur eiga fullt erindi í þá. En
við byrjuðum samt á landsleikjum.
Þegar við töldum okkur vera orðna
nógu sterka, skoruðum við á alla
bæina frá Haukadal og út í Svalvoga
í landsleik í knattspyrnu. Það var
semsagt landsliðið á móti úrvalsliðinu.
Þá var fullt af krökkum þar á bæjunum.
Við gengum alla leið út í Keldudal og
áðum þar eins og sagt er. Fengum þar
mjólkursopa hjá Ella og Jönu. Síðan
var haldið áfram og gengið alla leið út
í Svalvoga. Þá var vegurinn hans Ella
Kjaran ekki kominn, þannig að við
þurftum að sæta sjávarföllum og allt
eftir því. Við kölluðum ekki allt ömmu
okkar, landsliðsmennirnir í Haukadal
í þá daga og úrvalsliðsmennirnir á
bæjunum í kring!
Landsleikurinn fór fram á þýfðu
túninu í Svalvogum og við sigruðum
auðvitað! Fengum svo að leik loknum
eina jólakökusneið og volga mjólk
með rjómakekkjum sem ekki allir
voru vanir. Svo var bara gengið til
baka og komið heim síðla kvölds.
Svo komu úrvalsliðsmennirnir inn í
Haukadal síðar um sumarið, því það
var leikið heima og heiman. Þetta var
alvörukeppni.
Gunnar Huseby og nýja
kasttæknin
Það var svo mikill íþróttaáhuginn,
að við vildum ekki bara etja kappi
við Þingeyringa í frjálsum heldur
vildum við einnig reyna að komast
á héraðsmótin á Núpi. Við töldum
okkur eiga fullt erindi þangað. Fyrir
þriðja sumarið mitt í Haukadal, hafði
ég séð Gunnar Huseby kasta kúlu út
á Melavelli, svo ég kom með alveg
nýja kasttækni með mér Haukadalinn,
þó ég væri nú sjálfur ekki alveg með
hana á hreinu!
Þarna á frjálsíþróttavellinum á
grundinni í Haukadal fundum við
heljarmikið grjót og hófst nú sýning
Hermanns á nýjustu tækni í kúlu-
varpi. Ég hrifsaði stóra steininn,
tók mjög góðan snúning og kastaði
grjótinu beint í höfuðið á Jóhanni
Hafstein, Habba sem kallaður var,
sonur Jóhanns fyrrum ráðherra, svo
sprakk fyrir og kom stór skurður og
hann hljóp grenjandi heim í Höll.
Menn höfðu á orði að hann hefði nú
lagast við þetta, en við erum miklir
mátar í dag, þannig að hann hlær bara
að þessu. Svo á þessu má sjá að við
vorum með mjög frumstæðar aðferð-
ir við þetta þarna í Haukadalnum,
en engu að síður var áhuginn alveg
ódrepandi sem áður segir.
Þegar hér var komið sögu var ég
genginn í Val og orðinn fyrirliði í 5.
flokki og svo 4. flokki. Það þótti nú
ekki heppilegt að ég væri að þvælast
í einhverja sveit vestur á fjörðum
og það endaði með því á seinna ári
mínu í fjórða flokki að þeim tókst að
plata mig til að fara ekki vestur og
útveguðu mér fína vinnu sem sendill.
Þá var ég búinn að vera í fimm sumur
hér í Haukadalnum. Og það má eigin-
lega segja að þó svo við höfum orðið
Íslandsmeistarar fyrir sunnan, þá sá
maður bara alltaf eftir því að hafa
ekki verið áfram á Húsatúni og ég
væri hér sennilega ennþá ef þessi
fótbolti hefði ekki komið til!
Dýrfirsku íþróttagenin
– Þú heldur því alltaf fram, Hermann,
að Dýrfirðingar séu með einhver
sérstök íþróttagen framyfir aðra
landsmenn! Hvaða kappar eru það
til dæmis?
– Ég held því ekkert fram. Ég
bara veit þetta! Ef ég byrja bara á
afa mínum, Hermanni, þá þótti hann
einn mesti glímukappi sem hafði
bara komið til Reykjavíkur, en hann
var svo hógvær, að það hálfa hefði
verið nóg. Svo er til dæmis hann
Siggi Þói, sem varð hreppstjóri
og síðar rafmagnssérfræðingur og
kartöflubóndi, hann hefði orðið
íþróttamaður á landsmælikvarða,
svo góður var hann og keppnismaður
mikill. En svo skildi leiðir. Ég hætti
að koma í sveitina og endaði svo á
kafi í íþróttunum og í landsliðum,
en Sigurður varð hér eftir, varð
innlyksa hér og tók að sér hreppstjórn
í staðinn!
Svo getum við haldið áfram bara
af handahófi með Haukadalinn.
Ragnar bróðir minn var mjög snjall
markmaður í handbolta, Júlíus
Jónasson frá Árholti, margfaldur
landsliðsmaður í handbolta, þarna
eru Sæbólskapparnir Pétur og
Andrés, sem stökk alskapaður út
úr Íslendingasögunum. Svo skulum
við fara út í Keldudal. Þar finnum
við fyrir einn mesta íþróttamann
Íslandssögunnar, Ólaf Stefánsson, sem
nokkrum sinnum hefur verið valinn í
heimslið, bróðir hans Jón Arnór, sem
er í Evrópuúrvali í körfubolta og bróðir
þeirra Eggert sem er í fótboltaliði
Fram. Síðan má nefna baráttujaxla
eins og Viggó Sigurðsson, sem var
náskyldur íþróttakennaranum Viggó
Nathanaelssyni frá Þingeyri. Svo
er það Matthías, aðal markahrókur
Valsliðsins í dag í fótbolta. Honum
er nánast ungað út úr Smiðjunni á
Þingeyri. Síðan gæti ég haldið áfram
alveg linnulaust. Það er bara hver
kappinn af öðrum!
Vestfirska forlagið með 2. hefti í nýjum flokki „Mannlíf og saga fyrir vestan“
Hermann Gunnarsson er aðal-
söguhetjan í nýju hefti af Mannlífi
og sögu sem Vestfirska forlagið
gefur út. Hemmi dvaldi mikið
vestur á fjörðum eins og mörgum
er kunnugt enda átti hann vinum
að mæta á ættarslóðum, með fóstru
sína í fararbroddi. Að öðru leyti er
þetta hefti stútfullt af alls konar
efni, bæði af léttara og alvarlegra
tagi. Sem sagt: Vestfirðingar í
blíðu og stríðu, lífs og liðnir.
Í þessu Mannlífshefti, sem og
í bókunum að vestan almennt, má
lesa margt um skapgerð Vestfirðinga,
bæði í blíðu og stríðu. Sem dæmi
má nefna kraft þeirra, seiglu og
áræði, að ógleymdu stoltinu og
hjálpseminni. Manngildið metið í
dugnaði. Jákvæðir og ósérhlífnir.
Handaverkin traust. Alltaf tilbúnir að
veita öðrum lið. Gárungarnir segja
að þegar Vestfirðingar hætti að geta
rifið kjaft, þá séu þeir steindauðir,
en fyrr ekki. Og komið geti fyrir
að þeir vilji bæði sleppa og halda.
Gálgahúmor og kaldlyndi nokkuð
áberandi. Að gera grín að sjálfum
sér og náunganum þykir sjálfsagt.
Auðunn hinn vestfirski færði Sveini
Danakonungi hvítabjörn að gjöf.
Þótt hann kæmi fyrst til Haraldar
konungs hins harðráða, sem átti
í stríði við Svein, lét hann ekki
bjarndýrið af hendi og komst upp
með það. Það hefur gert vestfirska
þrjóskan!
Eftirfarandi er hluti af viðtali
við Hemma Gunn í nýjasta hefti
Mannlífi og sögu að vestan:
Á léttum nótum. Hemmi með fóstru sinni Unni á Húsatúni í Haukadal í Dýrafirði ásamt tíkinni Lubbu. Milli þeirra
þriggja var sterkt samband. Mynd / Hallgrímur Sveinsson
Hemmi Gunn við fræðistörf hjá Vestfirska forlaginu á Þingeyri.