Bændablaðið - 21.03.2013, Qupperneq 4

Bændablaðið | Fimmtudagur 21. mars 20134
Fréttir
Leiðrétting
Kálfar fæðast dauðir í 14 prósentum tilfella
Samkvæmt skýrsluhaldi í
nautgriparækt fæddust 14 prósent
allra kálfa frá árinu 2004 og fram
á mitt ár 2012 dauð. Hlutfallið
er enn hærra sé eingöngu horft
til fyrsta kálfs kvígna, eða 21,6
prósent, á meðan hlutfallið er 10,8
prósent hjá eldri kúm. Á þessum
átta og hálfu ári fæddust 32.105
kálfar dauðir. Það er geysilega
hátt hlutfall og til mikils að vinna
ef draga mætti úr dauðfæddum
kálfum.
Þetta er eitt af því sem kom
fram í erindi Grétars Hrafns
Harðarsonar á Vísindaþingi land-
búnaðarins – Landsýn, í erindi sem
bar yfirskriftina Kálfadauði II –
niðurstöður framhaldsrannsóknar. Í
erindinu kom einnig fram að alls eru
37,5 prósent allra kálfa sem fæðast
á landinu undan heimanautum.
Verulegur meirihluti kvíga fær fang
með heimanautum, eða 70,4 prósent.
Ekki síður er sláandi niðurstaða að
24 prósentum eldri kúa er haldið við
heimanaut. Að mati Grétars er þetta
alvarlegt varðandi ræktunarstarfsemi
íslenska kúakynsins. Hins vegar
er ekki að sjá neinn meginmun
á kálfadauða eftir því hvort kýr
eru sæddar eða þeim haldið við
heimanaut.
Alþjóðlegur samanburður
óhagstæður
Í alþjóðlegum samanburði standa
íslenskir kúabændur líka höllum
fæti varðandi samanburð á dauð-
fæddum kálfum. Áberandi hæst
hlutfall kvíga ber dauðum kálfum
hér á landi en Holstein-Friesen kynið
í Bandaríkjunum kemur næst með
12,1 prósent dauðra kálfa. Munurinn
er minna áberandi með eldri kýr en
er þó til staðar.
Á árunum 2006-2008 var unnið
að stóru rannsóknarverkefni sem
náði til almennrar þekkingaröflunar
um þætti sem hugsanlega gætu skýrt
orsakir hárrar tíðni dauðfæddra kálfa
og/eða veitt innsýn í lífeðlisfræðilega
röskun sem valdið getur því að
kálfurinn deyr við burð. Í framhaldi
af niðurstöðum þess verkefnis
var ráðist í verkefnið sem var til
umfjöllunar í erindi Grétars Hrafns
á þinginu. Meginmarkmið þess var
að skoða þroska kvígna sem báru
dauðum kálfum og var hann borinn
saman við þroska kvígna sem báru
eðlilega, enda var þetta eitt af þeim
atriðum sem fyrri rannsókn gaf tilefni
til að rannsaka betur. Jafnframt var
markmið verkefnisins að efla tengsl
við erlenda sérfræðinga á þessu
sviði, en kálfadauði er alþjóðlegt
vandamál.
Valin voru 38 kúabú í Árnes-
og Rangárvallasýslum og kvígur
metnar sem ýmist voru nýlega
bornar eða áttu stutt í burð. Fjórar
breytur fengust við þessa skoðun;
holdastig, brjóstmál, breidd milli
mjaðmarhorna og aldur við burð.
Alls voru skoðaðar 479 kvígur og
reyndust dauðfæddir kálfar vera
131, eða um 27 prósent. Hvorki var
munur á stærð og þroska kvígna né
á aldri við burð hjá kvígum sem báru
dauðum kálfum og hinum sem báru
lifandi kálfum.
Ljóst virðist vera að umhverfis-
áhrif og arfgerðaráhrif hafi bæði
mikið að segja. Nýlegar rannsóknir í
Hollandi sýna að aukning kálfadauða
sé af völdum umhverfisáhrifa að hálfu
og ætternisáhrifa að hálfu. Ljóst er
að inngrip í burð, burðarhjálp, eykur
tíðni kálfadauða. Þetta er athyglisvert
í ljósi þess að burðarhjálp er veitt
í um helmingi burða hjá kvígum,
enda þótt burðarvandamál hafi ekki
sérstaklega verið greind nema í 28
prósentum tilfella. Þá virðist ljóst að
mismunandi áhætta er á kálfadauða
tengd við feður kúnna. /fr
Í síðasta Bændablaði birtist tafla
með yfirliti um áburðartegundir
á markaði.
Í upplýsingum um verð og
skilmála Áburðarverksmiðjunnar
voru villur. Hið rétta er að
Áburðarverksmiðjan býður
viðskiptavinum 6 prósenta
staðgreiðsluafslátt og uppgefið
verð er ekki háð gengi.
Tollar og íslenskur landbúnaður
– Hver er ástæðan fyrir því að tollur er lagður á erlendar búvörur?
» Stjórnvöld leggja tolla á innfluttar búvörur sem eru sambærilegar þeim
sem framleiddar eru hér á landi. Einkum er um að ræða mjólkurvörur,
kjötvörur og blóm. Einnig nýtur útiræktað grænmeti eins og gul rætur,
gulrófur og kartöflur tollverndar þegar íslenska framleiðslan annar
eftir spurn. Þegar íslenskar vörur eru ekki til eru erlendu vörurnar fluttar
til landsins án tolla. Einnig er lagður magntollur á sveppi en gúrkur,
tómatar, salöt og paprikur, sem flutt eru inn allt árið, eru án tolla.
» Aðeins 10% af landbúnaðarframleiðslu heimsins eru seld á milli ríkja.
Hin 90% eru til neyslu og vinnslu á heimamarkaði.
» Reynsla annarra þjóða af því að opna fyrir innflutning og á sama tíma
að draga úr hvatningu til innlendra framleiðenda er að slíkt hefur leitt
til mikilla verðhækkana á mat.
» Langflestar landbúnaðarvörur eru fluttar inn án tolla. Þetta á til dæmis
við um allt hveiti og kornvörur, pasta, hrísgrjón, sykur, matarolíur, ávexti
og grænmeti.
Í fyrrasumar gáfu Bændasamtökin
út fræðslubækling um tolla og
íslenskan landbúnað. Markmiðið
með útgáfunni var að fara með
skipulögðum hætti yfir tolla-
umhverfi íslensks landbúnaðar
og landbúnaðarstefnu stjórnvalda.
Tollamálin eru sífellt á dagskrá,
en fyrir nokkru boðuðu Samtök
verslunar og þjónustu tillögur sem
miða að auknum innflutningi á
búvörum. Bændasamtökin hafa
um árabil bent á að Ísland er
ekki frábrugðið öðrum þjóðum
sem slá skjaldborg um innlenda
búvöruframleiðslu með tollvernd.
Rökin eru einkum þau að hagsmunir
neytenda séu ekki fólgnir í því að
veikja innlenda matvælaframleiðslu
með auknum innflutningi á mat sem
hægt er að framleiða á Íslandi. Það
kosti mikinn gjaldeyri og veikir
atvinnulíf, sérstaklega í hinum
dreifðu byggðum.
Í fræðslubæklingnum er dregin
upp mynd af alþjóðasamningum um
viðskipti með landbúnaðarvörur,
svo sem við Evrópusambandið og
Alþjóðaviðskiptastofnunina. Sýnt er
fram á samhengi launa og verðlags
20 landa og sýndur samanburður
á útgjöldum til matvörukaupa
milli nokkurra Evrópulanda.
Einnig er þeirri spurningu velt
upp hvað myndi gerast hérlendis
ef tollar væru afnumdir og bent á
mikilvægi hugtakanna fæðu- og
matvælaöryggis í því sambandi að
vernda innlenda matvælaframleiðslu.
Bæklingurinn er fáanlegur hjá
Bændasamtökunum og á vefsíðu
samtakanna á bondi.is
Ítölunefnd heimilar væga
beit á Almenningum
Nefnd sem skipuð var á liðnu
sumri til að meta beitarþol
afréttarlandsins Almenninga í
Rangárþingi eystra hefur skilað
úrskurði sínum. Nefndin klofnaði
í afstöðu sinni, en meirihluti hennar
úrskurðaði að heimila væga beit á
afréttinum. Minnihlutinn vildi að
afrétturinn yrði friðaður fyrir beit.
Mikill styr stóð síðastliðið
vor vegna fyrirætlana bænda um
upprekstur á Almenninga eftir langt
hlé. Árið 2007 staðfesti Hæstiréttur
úrskurð Óbyggðanefndar um að
Almenningar væru þjóðlenda en
bændur ættu þar áfram heimild til
afréttanota. Bændur á svæðinu boðuðu
árið 2009 að þeir hygðust hefja
upprekstur á svæðið en það frestaðist,
fyrst vegna gossins í Eyjafjallajökli
en síðar vegna beiðni Landgræðslu
ríkisins. Á síðasta ári ráku nokkrir
bændur svo fé á Almenninga, sem
olli töluverðum deilum. Í framhaldi af
því var umrædd nefnd svo skipuð sem
ætlað var að finna svokallaða ítölu
fyrir svæðið, þ.e. hversu mikla beit
afrétturinn þyldi.
Ítölunefndina skipuðu dr.
Guðni Þorvaldsson, tilnefndur af
sýslumanni Rangárvallasýslu,dr.
Ólafur R. Dýrmundsson, tilnefndur
af Bændasamtökum Íslands, og
Sveinn Runólfsson, tilnefndur af
Landgræðslu ríkisins. Nú hefur
nefndin, sem áður segir, lokið
störfum og skilað úrskurði. Nefndin
klofnaði í afstöðu sinni á þann hátt
að meirihlutinn sem Guðni og Ólafur
mynduðu úrskurðaði um væga beit
á Almenningum, 50 tvílembdar ær,
með ákveðnum skilyrðum. Sveinn
skilaði hins vegar séráliti sem felur
í sér algera beitarfriðun afréttarins.
Nefndin var skipuð samkvæmt heimild
í afréttarlögum og er úrskurður hennar
bindandi, þó að heimilt sé að kæra
hann til yfirmatsnefndar. Að sögn
Landgræðslustjóra má búast við að
slík kæra verði lögð fram. /fr
Nokkur atriði um tollvernd
Vísindaþing landbúnaðarins:
Mikil ánægja með Landsýn
Landsýn – vísindaþing land-
búnaðarins fór fram föstudaginn 8.
mars síðastliðinn á Hvanneyri. Yfir
130 manns tóku þátt í þinginu og
þótti það heppnast afar vel. Fjórar
málstofur voru á dagskrá þingsins
og voru flutt 33 erindi. Málstofurnar
fjórar höfðu yfirskriftirnar Áhrif
loftslagsbreytinga á umhverfi,
lífríki og ræktun; Fóður og
fé; Ástand og nýting afrétta
og Sjálfbær ferðaþjónusta og
heimaframleiðsla matvæla. Þá voru
kynnt 20 veggspjöld sem innihéldu
fræðsluefni um aðskiljanlegustu
hluti.
Blásið var til kosninga um bestu
veggspjöldin og hlutu eftirfarandi
veggspjöld viðurkenningar:
Endurheimt staðargróðurs
í aflögðum slóðum eftir Önnu
Sigríði Valdimarsdóttir, Kristínu
Svavarsdóttur og Ásu L. Aradóttur
var valið besta veggspjaldið,
með tilliti til upplýsingagildis og
framsetningar.
Íslenska jarðarberið – svip-
og arfgerðir eftir Hrannar Smára
Hilmarsson, Magnus Göransson og
Jón Hallstein Hallsson var valið sem
það veggspjald sem var áhugaverðast
eða með bestu framsetninguna.
Fræðsluefni fyrir fjárbændur
eftir Ragnhildi Sigurðardóttur var
valið frumlegasta veggspjaldið.
Að Landsýn standa Háskólinn
á Hólum, Landbúnaðarháskóli
Íslands, Landgræðsla ríkisins, Matís,
Matvælastofnun, Skógrækt ríkisins
og Veiðimálastofnun.
Sjá frekari umfjöllun um erindi
þingsins á bls. 24 og 26. /fr
Mynd / fr
Mynd / fr