Læknablaðið - 15.05.1980, Blaðsíða 31

LÆKNABLAÐID
119
iðnaði og hafa sýnt blýmagn í blóði yfir
hættumörkum. Bráð cadmiumeitrun getur
valdið bólgubreytingum í lungum og dauða af
völdum lungnabjúgs. Við langvarandi cad-
miumeitrun koma fyrst og fremst fram em-
physema og nýrnabilun. Slíkum eitrunum hefir
verið lýst í sambandi við rafsuðu.
Um málninguna á málminum, (sbr, töflu 1),
má segja svipað og um málminn sjálfan. Þarna
er oft um að ræða blý eða zink, en nú orðið
mun zink miklu algengara, t.d. á galvaniseruðu
járni. Plasthúð er stundum notuð á málma og
við logsuðu getur myndast fosgen (COCl2), en
pað efni mun betur pekkt undir nafninu
eiturgas, en pað var einmitt fosgen, sem notað
var í fyrri heimstyrjöldinni. Mér vitanlega
hefir ekki verið lýst fosgeneitrun í sambandi
við rafsuðu, en fosgen getur einnig myndast úr
trichlorethylene við rafsuðu í andrúmslofti.
Eg get verið stuttorður um hita, tíma,
loftræstingu og loftrými, (sbr. töflu 1). Það
segir sig sjálft, að pví meiri sem hitinn er, peim
mun meiri er hættan og sé loftræsting og
loftrými ófullnægjandi, er að sjálfsögðu hætt-
ara við eituráhrifum og augljóst er að tíma-
lengdin skiptir meginmáli.
Þá kem ég að síðasta atriðinu á töflu 1, en
pað eru lofttegundir í andrúmslofti.
Er pess fyrst að geta, að við hitann frá
Tafla 3. Áhrif nokkurra ertandi lofttegunda á tiltekin
líffæri.
Áhrif lofttegundanna á
Barka- Barka, Lungna-
Augu Nef kýli Berkjur blöðrur
Formaldehyd . +++ +++ ++ + (+)
Ammoníak Brennisteins- ++ ++ +++ +++ +
dioxid + ++ +++ +++ ++
Köfnunar- efnisoxid ... Fosgen Ozon (+) + + ++ +++
Tafla 4. Brád einkenni vid mismunandi magn ozons í
andrúmslofti.
Magn Einkenni
0.05 ppm (Ozonlykt)
0.1 ppm Erting í hálsi
0.1-1.0 ppm Hósti, urgurog verkur í brjósti,
andþyngsli
1.0-3.0 ppm Aukning ofangreindra einkenna
Yfir 3.0 ppm Sömu einkenni aukin, við bætist:
Hryglandi öndun
rafsuðunni ildast köfnunarefni í köfnunarefnis-
oxid, p.e.a.s. NO og N02. Báðar pessar loftteg-
undir eru ertandi fyrir öndunarfærin og geta,
pegar pær eru í miklu magni í andrúmsloftinu,
valdið lungnabólgu og lungnabjúg. Lungna-
bjúg hefir mér vitanlega ekki verið lýst af
völdum pessara efna í sambandi við rafsuðu,
en hins vegar er hætta á slíku í sambandi við
logsuðu, enda nota menn par ekki neinn
lofthjúp til verndar kringum ljósbogann og er
pví aukin myndun NO og N02 við pessi
skilyrði. Þessar lofttegundir eru orsakavaldar í
svonefndum silofiller’s disease og petta voru
aðalskaðvaldarnir í hinni frægu Lundúnapoku.
Sjaldgæft mun, eins og áður er getið, að
verulegt magn köfnunarefnisoxida myndist við
rafsuðu, en slíkt getur pó gerst ef ekki er
komið í veg fyrir ildingu og eitrunum og
jafnvel dauðsföllum af pessum völdum hefir
verið lýst.
Að magni til gengur súrefni næst á eftir
köfnunarefni í andrúmsloftinu. Við útfjólubláa
geislun, sem er samfara rafsuðunni, klofna
súrefnissameindirnar i frumeindir sínar og
síðan bindast prjár frumeindir saman í ozon-
sameind, 03. Undanfarin ár hefir áhugi manna
beinzt mjög að ozonmyndun við rafsuðu og
par sem berkjubólga er tíð hjá rafsuðumönn-
um hafa sumir höfundar viljað kenna áhrifum
ozons um pessa auknu tíðni. Hins vegar ber að
hafa í huga, að mjög mörg ertandi efni koma
fram við rafsuðu og pví um flókið orsakasam-
band að ræða. Nafnið ozon er dregið af gríska
orðinu ozen, sem pýðir að lykta og ozon hefir
sterka lykt og er blátt að lit.
Á töflu 3 eru sýnd áhrif nokkurra ertandi
lofttegunda og par á meðal áhrif ozons,
köfnunarefnisoxida og fosgens. Kemur par
fram, að eitrun af völdum pessara priggja efna
er mun lúmskari, en peirra, sem valda strax
hósta, vegna bráðrar ertingar í efri hluta
öndunarfæranna.
Áhrif ozons á menn eru vel pekkt og eru
pau að mestu í samræmi við niðurstöður fjölda
dýratilrauna, sem gerðar hafa verið.
Á töflu 4 eru skráð bráð einkenni, sem
fram koma við mismunandi magn ozons í
andrúmslofti. Sumir menn finna reyndar ozon-
lykt, pó að magnið sé mjög lítið eða allt niður í
0.05 hluta í milljón, en lyktin er óáreiðanlegur
mælikvarði, par sem menn venjast henni fljótt.
Við 0.1 ppm kemur erting í hálsi og á bilinu
O.l-l.O ppm kemur hósti, urgur í brjósti og
verkir fyrir brjósti, auk mæði.