Læknablaðið - 15.03.1981, Síða 15

LÆK.NABLAÐID
73
Ólafur Steingrímsson, Arinbjörn Kolbeinsson
CAMPYLOBACTER JEJUNI
Algeng orsök niðurgangs á íslandi?
INNGANGUR
Campylobacter jejuni, sem áður gekk undir
nafninu Vibrio fetus, hefur verið þekkt orsök
sjúkdóma í dýrum síðan 1909 (10). Lengst af
var talið að bakterían ylli eingöngu sjúkdóm-
um í dýrum, en eftir 1947 var öðru hvoru lýst
sýkingum í mönnum af hennar völdum. Ekki
var grunlaust um að hún gæti verið orsök
niðurgangs, en pað var ekki fyrr en 1973 (5) er
beitt var nýrri rannsóknatækni, að pað tókst
að rækta hana úr saur sjúklinga með niður-
gang. Skirrow kom 1977 fram með endur-
bætta ræktunartækni, sem hentar vel klinis-
kum rannsóknastofum (15), og hann sýndi
fram á að campylobacter væri jafn algeng
orsök niðurgangs í Bretlandi og salmonella.
Síðan hefur birzt fjöldi greina, sem gefa til
kynna að svo sé víða um lönd (1, 2, 5).
Campylobacter hefur lengi verið pekkt á ís-
landi, sem ein af algengari orsökum lambaláta
á vorin (13). Sumarið 1980 var byrjað að leita
að henni í saursýnum á sýkladeild R. H.,
sendum frá fólki með niðurgang og fundust
fljótlega tvö tilfelli. Hér á eftir verður pessum
tveim tilfellum lýst og gefið stutt yfirlit yfir pá
pekkingu á sjúkdómnum sem fyrir hendi er.
Vonumst við til pess að pessi grein verði
læknum hvatning til að senda sýni til ræktunar
frá sjúklingum með niðurgang.
TILFELLI 1
Rúmlega 2ja ára stúlkubarn, sem lagt var inn á
Sjúkrahús Akraness.
Hún hafði veikst 3 dögum fyrir komu, kvartað um
kviðverki en fljótlega fylgdi niðurgangur og lítils
háttar uppköst. Hún var hitalaus í fyrstu en innlagn-
ardaginn fékk hún yfir 39°C hita. Daginn fyrir
innlögn sást ferskt blóð í hægðum en síðan urðu
hægðir mjög dökkar. Rannsóknir voru eðlilegar
nema hvað vinstri hneigð var við deilitalningu og
sökk var hækkað. Ekkert blóð fannst 1 saur við
athugun tveim dögum eftir komu. Saursýni var sent
Sýkladeild Rannsóknastofu Háskólans v/Barónsstig, P.o.
Box 150 Reykjavík. Barst ritstjórn 3—11—80. Samþykkt
breytt 18-11-80.
frá heilsugæslustöð Akraness í byrjun veikinda
stúlkunnar til R. H. og ræktaðist Campylobacter
jejuni. Stúlkan hafði fengið trimethoprim/sulfame-
thoxazole við innlögn á sjúkrahús en skipt var í
erythromycin þegar niðurstöður ræktana lágu fyrir.
Hún var útskrifuð einkennalaus 3 dögum eftir komu
og við eftirgrennslan 3 mán. síðar kom í Ijós að ekki
hafði orðið vart einkenna aftur. Ræktanir eftir
meðferð voru neikvæðar.
Stúlkan hafði verið hraust frá fæðingu nema hvað
hún hefur fengið tíðar eyrnabólgur. Enginn annar á
heimilinu fékk svipuð einkenni og ekki er vitað um
neinn samgang fjölskyldunnar við dýr nema hugsan-
lega við dúfur. Fjölskyldumeðlimir höfðu ekki farið í
ferðalag til útlanda næsta ár á undan.
TILFELLI 2
Stúlkubarn, sem var eðlilegt við fæðingu og fyrstu 2
mánuði æfinnar. Þá tók að bera á tíðum hægðum og
óværð öðru hvoru, sem batnaði síðan á milli án
sérstakrar meðferðar. Móðirin leitaði lækna og var
sagt að um veiru væri að ræða, en ekki voru tekin
sýni til ræktunar. Þegar stúlkan var 1 árs gömul
kvað sérlega rammt að pessu og eina viku hafði hún
vatnsþunnan niðurgang, sem fyrir kom að var
blóðugur og fékk hún þá hita. Þá var fyrir tilstuðlan
hjúkrunarfræðings, sent sýni í ræktun á R. H. Úr því
ræktaðist Campylobacter jejuni. Stúlkunni var þá
gefinn érythromycin meðferð og varð hún fljótlega
einkennalaus. Kontrol sýni sent 3 vikum síðar var
neikvætt. U.þ.b. 2 mán. síðar grennsluðumst við fyrir
um afdrif stúlkunnar. Þá hafði nokkrum dögum fyrr
borið á óværð og hægðir voru tíðar, iinar og illa
lyktandi. Hún var hitalaus. Vegna stirðra samgangna
tókst ekki að fá sýni í ræktun fyrr en stúlkan var
aftur orðin einkennalaus og voru þau neikvæð.
Stúlkao býr í sveit, en foreldrar fást ekki við
búskap. Á heimilinu eru nokkrir hestar og hundur.
Hundurinn hafði, í nokkurn tíma, áður en stúlkan
veiktist þrifist illa og hafði orðið vart niðurgangs og
uppkasta. Foreldrar og tvær eldri systur höfðu ekki
einkenni. Fjölskyldan hafði ekki farið til útlanda
nýlega.
BAKTERÍUFRÆÐI
Eins og áður segir er Campylobacteriosis
pekkt í dýrum frá 1909. Smith rannsakaði
sjúkdóminn 1918 og hann gaf bakteríunni