Læknablaðið - 15.03.1982, Síða 15

LÆKNABLADIÐ
73
sæmilega, ef sjúkrasaga er stutt. Hættara er
við falskneikvæðri svörun því lengra, sem
líður frá byrjun sjúkdómsins (9).
Minna skal á, að mikilvægt er að fá rétta
greiningu, jafnvel þótt seint sé, vegna hins
eistans og hugsanlegrar festingar á því.
Helstu sjúkdómar, sem til greina koma við
mismunagreiningu eru: 1) epididymitis acuta,
2) orchitis, 3) torsio appendicis testis eða epi-
didymis, 4) haematoma testis, 5) oedema idio-
patica scrotalis, 6) hydrocele acuta, 7) tumor
testis, (9). Af pessum sjúkdómum er bráð bólga
í eistalyppu mikilvægust, bæði vegna pess, hve
algeng hún er og sérstaklega vegna pess, hve
meðferðin er gjörólík. Annars vegar bráð
skurðaðgerð og hins vegar lyfjameðferð. Hjá
ungbörnum getur torsio testis líkst inn-
klemmdu nárakviðsliti (8).
Allir vita, að sjúklingar með bráða bólgu í
eistalyppu hafa mörg svipuð eða sömu einkenni
og talin eru hér að framan, sem einkenni um
torsio testis, s.s. verk og bólgu í eista, roða og
prota í scrotal húð, eymsli við preifingu á eista
o.s.frv. Aldursdreifingin er nokkuð svipuð,
nema hvað epididymitissjúklingarnir eru tals-
vert eldri en sjúklingarnir með torsio testis. Af
263 sjúklingum með bráða bólgu í eistalyppu
voru um 12% yngri en 20 ára, 40% á
aldrinum frá 20-29 ára og 48 % eldri en 30 ára
(7). Aftur á móti var 81 % af sjúklingum með
torsio testis yngri en 20 ára (3). Bólga í
eistalyppu mun pó ekki vera eins sjaldgæf hjá
börnum og oft hefur verið talið (16).
Augljóst er pví, að greiningin er oft ómögu-
leg, nema með hjálp hápróaðrar rannsóknar-
aðferðar, s.s. (99m Tc) og/eða könnunarskurði,
enda er algengt, að sjúklingar með torsio
testis séu ranglega greindir og álitnir hafa
epididymitis acuta (6). Alla bráða sjúkdóma í
scrotum mun pví vera rétt að fara með sem
torsio testis, par til annað verður sannað (9).
UMRÆÐA
Barker og Raper (2) rituðu yfirlitsgrein um 500
sjúklinga með torsio testis. Komust peir að
pví, að einungis 10% af snúnum eistum hafði
verið bjargað til langframa. í 80 % tilvika var
strax gerð orchiectomia og í 10% tilfella
rýrnaði eistað, pegar frá leið. Síðan hefur
árangur aðgerða stöðugt farið batnandi, trú-
lega vegna aukinnar árvekni lækna og bættar
greiningartækni (3, 4).
Cass et al. (7) hafa enn bætt árangur
verulega með pví að taka nær alla unga menn,
yngri en 40 ára, með bráðan, einhliða sjúkdóm
í scrotum til tafarlausrar könnunaraðgerðar.
Hafa peir pannig bjargað um 90% eistna
strax og til langframa 73 %. Þetta hefur pó
haft í för með sér, að um tvöfalt fleiri
sjúklingar með bráða bólgu í eistalyppu gang-
ast undir skurðagerð en sjúklingar með torsio
testis. Macnicol (8) sýndi, að 33 % af þeim
eistum, sem tókst að bjarga frá byrjun, höfðu
rýrnað að meira eða minna leyti eftir tvö ár.
Kemur þetta heim við aðrar niðurstöður (3, 5).
Krarup (3) athugaði 48 sjúklinga, sem höfðu
verið meðhöndlaðir vegna torsio testis frá 4
mánuðum til 13 árum áður. Verulegur hluti
pessara sjúklinga, eða 68 %, hafði eistarýrnun
borið saman við hitt eistað.
í 19 sjúklingum hafði verið gerð fyrirbyggj-
andi festing á hinu eistanu og höfðu þeir lítil
sem engin ópægindi eftir pað. Aftur á móti
fengu 30 % peirra sjúklinga, par sem festing
var ekki gerð jafnframt á hinu eistanu, meiri
eða minni einkenni frá pví síðar. Hjá mörgum
þeirra purfti að gera aðgerð vegna ópægind-
anna síðar. Stór hluti sjúklinganna hafði óeðli-
legt sæðispróf og hjá peim má vænta ófrjó-
semi. Lætur Krarup að pví iiggja, að sjúklingar
meðhöndlaðir vegna torsio testis, hafi jafn-
framt meðfæddan galla á báðum eistum, með
minnkaðri spermatogenesis og ófrjósemi.
Gæti petta átt við priðja sjúklinginn hér að
framan.
Bartsch et al. (5) athuguðu sjúklinga, sem
áður höfðu verið meðhöndlaðir vegna torsio
testis, sérstaklega m.t.t. starfsemi eistnanna.
Eistarýrnun var áberandi, ef torsio hal'ði staðið
í >8 tíma. Oligospermia fannst hjá 50%
sjúklinganna, jafnvel pótt aðgerð hefði verið
gerð innan 4 klst.
Burton (6) gerði tilraun með hunda, par sem
bundið var fyrir blóðrás til eistans. Komst
hann að því, að sæðisfrumur sködduðust eftir
tveggja tíma blóðleysi og dóu eftir 6 klst.
Leydigfrumur dóu eftir 10 klst. og síðan varð
drep í eistanu. Er petta mjög svipuð niður-
staða og Smith (17) komst að 1955 með
hundatilraunum.
Sjúklingarnir nr. 1 og 2 misstu eista, enda
höfðu báðir haft einkenni í marga sólarhringa.
í þriðja tilfellinu hafði torsio varað í um 10
daga. Eistað dæmdist hins vegar lífvænlegt
þrátt fyrir greinilega torsio (sjá mynd 1), og
hef ég ekki getað fundið annað dæmi pess
eftir svo langan tíma. Við smásjárskoðun kom
í ljós minnkuð spermatogenesis. Erfitt er að