Læknablaðið - 15.10.1982, Blaðsíða 16

234
LÆK.NABLADIÐ
fólks (8). Lýst hefur verið mörgun tilvikum þar
sem dýr hafa smitað menn og þekkt er
mengun matvæla (9). Bakterían hefur ræktast
frá árvatni og sjó (10).
Ekki getur talist líklegt að mengun vatns-
bóla á Vesturlöndum valdi oft Campylobacter
sýkingum í mönnum milliliðalaust. Hins vegar
er hugsanlegt, að mengun yfirborðsvatns valdi
sýkingum í mönnum óbeint með því að sýkja
húsdýr, sem síðan smita menn. Niðurstöður
þessarar rannsóknar benda til þess að vatns-
bólið mengist einkum í hlýindum og fyrst í
miklum rigningum. Þetta gæti skýrt hvers
vegna sjúkdómurinn er mun algengari á sumr-
um en vetrum.
Sýkingar af völdum Salmonella eru land-
lægar hér á landi eins og fyrr segir og bendir
margt til þess að hluta sýkinganna megi rekja
til innlendrar hringrásar sýklanna. Drykkjar-
vatn getur hugsanlega verið bein smitleið fyrir
Salmonella og aðra sýkla. Fuglar og önnur
dýr, t.d. sauðfé, sem komast að vatnsbólum
eða upptökusvæðum vatnsbóla geta mengað
þau með saur sínum. Benda má á, að nýlega
hefur verið sýnt fram á að um 15-20 % máva á
Suðvesturlandi bera Salmonella sýkla í saur
(6). Telja verður að yfirborðsvatn, einkum í
vætutíð, geti verið varhugavert vegna mengun-
arhættu. Athuganir, sem gerðar hafa verið á
undanförnum árum, benda til þess að ástand
vatnsbóla sé víða mjög slæmt hér á landi (2).
Aðferðir, sem notaðar eru til þess að finna
sjúkdómsvaldandi þarmabakteríur í drykkjar-
vatni eru ekki ýkja næmar og er ekki treyst-
andi til þess að finna mengun nema hún sé
veruleg. f>ví eru gæði drykkjarvatns yfirleitt
metin með því að ákvarða fjölda þarmabak-
tería og ef fjöldi þeirra fer yfir tiltekið magn
eru taldar líkur á því, að sjúkdómsvaldandi
bakteríur geti fylgt með og vatn er þá talið
óneysluhæft.
í þessari rannsókn var beitt ýtarlegri aðferð-
um en venjulega er gert og verður að telja að
mengun að þessu marki sé yfirleitt ekki
hættuleg fullorðnu fólki nema sérstakar að-
stæður skapist.
Þess má geta, að á þeim 18 mánuðum, sem
liðnir eru síðan farið var að huga að Campylo-
bacter hér á landi, hafa aðeins greinst 2 tilfelli
af Campylobacter á Akranesi og var annað
þeirra útlendingur, sem var nýkominn til
landsins. Árið 1980 komu fram 2 tilfelli af
Salmonella á Akranesi, og 1981 fundust einnig
2 tilfelli. Þessir sjúklingar vortu sýktir af
öðrum Salmonella tegundum en fundust í
vatnsbólinu.
Pær bakteríur, sem hér um ræðir, geta hins
vegar verið hættulegar jafnvel í litlu magni,
ungum börnum, gömlu fólki og sjúklingum,
sem á einhvern hátt hafa skertar sýkingavarn-
ir. f>ær geta einnig orðið öllum hættulegar ef
þær berast í matvæli þar sem þeim getur
fjölgað.
Hvetja ber héraðslækna og aðra þá, sem
fara með heilbrigðiseftirlit til að fylgjast með
mengun vatnsbóla af völdum yfirborðsvatns
og vara neytendur við að nota ósoðið vatn ef
mengun verður of mikil. Fyrst og fremst ber
þó að stefna að umbótum á vatnsveitum hér á
landi þannig að annað hvort sé notað gott
borholuvatn og/eða að vatn sé meðhöndlað
með klór eða á annan hátt gerilsneytt. Pað
verður að teljast algjör óhæfa, ef þarmasýklar
eru í neysluvatni enda teljast það grundvallar-
mannréttindi samkvæmt yfirlýsingu Samein-
uðu þjóðanna, að eiga kost á ómenguðu
neysluvatni.
SUMMARY
The town Akranes has a water-supply which recei-
ves two thirds of its water from a river that comes
from a valley in the mountain Akrafjall. The valley is
a major nesting ground for gulls and grassland for
sheep. The watersupply is known to be heavily
contaminated at times, with fecal bacteria.
In the present study attempts were made to
isolate C. jejuni and Salmonella from the water-
supply. Weekly samples were taken in two periods.
The former was from the 14th of October to the 2nd
of December 1980 and the latter from the 26th of
August to the 8th of September 1981. In 1980
neither Campylobacter nor Salmonella were isolat-
ed. In 1981 C. jenuni was grown out of all but one
sample that were taken, from the water above the
water-supply’s sand filter, during two consecutive
weeks. Salmonella saint-paul was found in 2 samples
from the sandfilter in the latter of those two weeks
and S. saint-paul and S. typhimurium were grown
from 1 sample each, the week after that. The
temperature was considerably higher and the preci-
pitation much more during the study period in 1981
than in 1980.
HEIMILDIR
1) Steingrímsson, Ó., Kolbeinsson, A. Campylo-
bacter jejuni. Algeng orsök niðurgangs á ís-
landi? Læknablaðið 67: 73-76, 1981.