Læknablaðið - 15.11.1985, Blaðsíða 5

LÆKNABLAÐIÐ 1985; 71: 287-90
287
Þ. Herbert Eiríksson, Jón G. Stefánsson
VITNESKA GEÐKLOFASJÚKLINGA UM EIGIN
LYFJAMEÐFERÐ OG AFSTAÐA ÞEIRRA TIL HENNAR
INNGANGUR
Læknum hefur lengi verið ljóst, að ekki er
alltaf farið að þeirra ráðum. Á það ekki hvað
síst við um fyrirmæli og ráðleggingar varð-
andi lyfjatöku (1). Jafnvel á sjúkrahúsum,
þar sem sj úklingum eru skömmtuð ly fin og litið
er eftir að þeir taki þau, bregst það að lyfjatak-
an sé eins og læknirinn ráðgerir. Ein ástæða
þessa gæti verið, að ekki sé samkomulag um
meðferðina milli læknis og sjúklings. Lækn-
irinn gerir sér þá e.t.v. ekki ljóst, að um
ósamkomulag sé að ræða eða telur, að þrátt
fyrir það að sjúklingurinn sé ekki fyllilega
sammála meðferðinni, þá bæði eigi hann og
muni fara að læknisráði. Sjúklingurinn áhinn
bóginn, grípur til þess, að breyta lyfjatök-
unni, þótt ekki sé samkomulag um það við
lækninn. Önnur ástæða fyrir misbresti af
þessu tagi, gæti verið andlegur veikleiki, sem
yrði þess valdandi, að ekki yrði af fram-
kvæmdinni þegar til ætti að taka, þrátt fyrir
góð áform.
Ekki hefur verið hægt að tengja þetta
vandamál fremur einum sjúkdómi en öðrum,
en þó sýnist Ijóst vera að fólk með geðsjúk-
dóma fer enn síður eftir læknisráði en aðrir
sjúklingar. Sérlega hafa margir geðklofa-
sjúklingar reynst tregir til að fara að ráðum
um lyfjatöku, sem oftast er nauðsynlegur
þáttur í meðferð þeirra (2). Það er því mikils
um vert að ná góðu samkomulagi við þessa
sjúklinga um lyfjatökuna og fylgja því eftir að
af henni verði, til þess að tryggja sem bestan
árangur.
Hvort sjúklingur samþykkir að taka lyf, er
undir ýmsu komið. Því sterkari trú sem hann
hefur á lækninum þ.e. að læknirinn viti hvað
er að, hafi þekkingu til að beita bestu meðferð
og vilji gera það besta fyrir sjúklinginn, því
liklegra verður að telja að sjúklingurinn
samþykki meðferðina. Einnig er líklegt að
skilji sjúklingurinn veikindi sín og áhrif
Frá geðdeild Landspítalans. Barst 20/05/1985. Samþykkt i
breyttu formi og sent í prentsmiðju 27/08/1985.
viðkomandi lyfja, og geti gert sér vitræna
grein fyrir gagnsemi lyfjameðferðarinnar,
verði hann henni fremur samþykkur. Fræðsla
um sjúkdóm og lyfjameðferð við honum
hefur t.d. bætt meðferðarheldni sjúklinga
með of háan blóðþrýsting meðan fræðslunni
var viðhaldið (3). Þegar lyfjameðferð er
haldið áfram í lengri tíma þarf að viðhalda og
styrkja samkomulag sjúklings og læknis um
meðferðina. Sjúklingurinn þarf jafnframt að
kunna skil á nöfnum og skömmtum þeirra
lyfja sem hann notar, svo að lyfjataka hans á
eigin vegum fari ekki í handaskolum.
Athugun sú er hér verður greint frá beinist að
tuttugu og níu sjúklingum með geðklofa,
vitneskju þeirra um lyfin sem þeir nota og
afstöðu þeirra til lyfjameðferðarinnar.
EFNIVIÐUR OG AÐFERÐ
Sjúklingar með geðklofa, sem vistaðir voru á
fjórum móttökudeildum og einni endurhæf-
ingardeild geðdeildar Landspítalans í febrúar
1984, voru spurðir um það, hvaða lyf þeir
notuðu og hvaða skammta af þeim. Þá voru
þeir beðnir að nefna hvert væri aðallyfið í
meðferð þeirra og síðan voru þeir spurðir um
það sérstaklega. Ef sjúklingur vildi ekki nefna
aðallyf, valdi spyrjandi það lyf sem hann taldi
skipta mestu máli í meðferðinni og spurði um
það á sama hátt og ella. Einnig var spurt um
ástæðu fyrir Iyfjatökunni og með hvaða hætti
lyfið verkaði. Svör við þessum síðasttöldu
spurningum voru greind niður á eftirfarandi
hátt: a) hugmynd um ákveðinn verkunar-
máta, t.d. dregur úr leiðni milli tauga, víkkar
út öndurnarvegi, brýtur niður hvítu blóðkorn-
in, b) tengt ákveðnum sjúkdómi, t.d. heldur
niðri geðklofa, vegna krabbameins, c) tengt
einkennum, t.d. dregur úr röddum, minnkar
geðsveiflur, slær á verk, d) almenn skýring,
t.d. vegna tauganna, við slappleika, til að
halda manni lifandi.
Þá var spurt hvort lyfið hefði aukaverkanir