Læknablaðið - 15.03.1986, Blaðsíða 7

LÆKNABLAÐIÐ
57
Aðalbeiðnin er oft um flutning á sjúklingi á
geðdeild. Á deildum þar sem sjúklingar liggja
í Iangan tíma, eins og t.d. endurhæfingar-
deild, sækjast læknar og starfslið eftir mati á
öllum þáttum, ekki síst hvaða áhrif sjúklingur
hefur á starfsfólkið. Þar er Iögð áhersla á að
um Iangvarandi vandamál sé að ræða.
Sjúklingi er hjálpað að laga sig að einkennum,
en síður einblínt á lækningu. Sú staðreynd að
sjúklingi er vísað til geðlæknis fer ekki alltaf
eftir því hve geðtruflanirnar eru alvarlegar,
heldur eftir þáttum eins og »óskýrðum líkam-
legum einkennum«, »truflandi hegðun
sjúklings« og »þekkingu og viðhorfi læknis«
(10). Oft eru aðrir Iæknar tregir til að kalla til
geðlækni. Þeir telja oft að ekki sé um
geðtruflun að ræða, finnst að geðlæknir geti
ekki hjálpað og eru stundum hræddir um að
móðga sjúklinginn (11).
Aðrar athuganir hafa sýnt, að beðið er um
álitgeðlæknis fyrir 1-13% sjúklinga almennra
sjúkrahúsa (4) eða að meðaltali fyrir 4%
sjúklinga (12). Hér er beðið um álit fyrir 1,6%
sjúklinga. Er þetta þvi í lægra lagi miðað við
sum erlend sjúkrahús.
í athugun þessari kemur í Ijós, að mismun-
andi form af þunglyndi er algengasti geðræni
sjúkdómurinn sem greindur er, eða um 37%.
Það þarf í sjálfu sér ekki að koma á óvart. í
athugunum, svipuðum þessari, hefur verið
sýnt fram á, að þunglyndi er greint hjá 23-
58% þeirra sem geðlæknar eru kvaddir til að
sjá á almennum deildum sjúkrahúsa, meðal-
tal í kringum 40% (12). Reyndar er stundum
erfitt að greina þunglyndiseinkenni frá al-
mennum einkennum við ýmsa alvarlega
líkamlega sjúkdóma. Oft verður þetta til þess
að þessir sjúklingar eru rannsakaðir ítarlega á
almennum deildum og þegar geðlæknir er
kallaður til, þá eru önnur þunglyndiseinkenni
orðin augljós. Sýnt hefur verið fram á að 20-
25% sjúklinga á lyfjadeildum hafa þunglynd-
iseinkenni (13), en það verður að taka með því
fororði sem rætt er um hér að framan.
Þunglyndi í vægu formi greinist hér hjá 60%
þunglyndissjúklinga, en 40% þeirra hafa
alvarlegra þunglyndi. Þunglyndi er mun al-
gengara hjá konum ér körlum í þessum hópi
eða u.þ.b. 2,4 sinnum algengara. Aðrir hafa
sýnt fram á svipað hlutfall (5).
í þessari athugun er hlutfall þeirra sem
greinast með vefrænar geðtruflanir um 23%.
Það er nokkuð hærra en sumir aðrir hafa sýnt
fram á (12), en hafa ber í huga, að á
Landspítala er sérstök öldrunarlækninga-
deild, sem geðlæknar voru hlutfallslega oft
kallaðir til. í öðrum athugunum eru sérstakar
öldrunarlækningadeildir ekki til staðar og er
þá hlutfall vefrænna geðtruflana um 15%,
sem er svipað og hér ef öldrunarlækninga-
deild er sleppt úr. Víða erlendis hefur verið
sýnt fram á að geðlæknar eru siður kallaðir til
sjúklinga eldri en 60 ára, en þeirra sem yngri
eru (14). Öldrunarlækningadeild Landspítala
kallar þó hlutfallslega oftar á geðlækna en
aðrar deildir.
Margir læknar telja að geðlæknar hafi lítið
fram að færa við vefrænar geðtruflanir. Hitt
er ljóst að nákvæm saga og skoðun getur
greint hvað er að baki, óráð eða eitthvert form
elliglapa. Sú mismunagreining er mikilvæg.
Nauðsynlegt er, og stundum lífsnauðsynlegt,
að greina orsakir óráðs, en þær geta verið
margs konar. Þunglyndi er líka mismuna-
greining sem hafa þarf i huga. Geðlæknir ætti
því að vera kallaður til, ef um skyndilega
breytingu er að ræða á geðrænu ástandi
sjúklings og einnig ætti geðlæknir að meta
ástand þeirra sem taldir eru hafa elliglöp, og
gefa ráð um meðferð og aðhlynningu.
Um aðra sjúkdómaflokka sem greindir eru,
má fara fljótt yfir sögu. Eins og áður segir, eru
áfengisvandamál sjálfsagt vangreind hjá
sjúklingum á almennum sjúkrahúsum og
viðnám lækna töluvert við því að kalla til
geðlækni. Geðlæknar voru hlutfallslega mun
oftar kvaddir til kvenna en karla með áfengis-
vandamál. Að vísu er hér ekki um marga
einstaklinga að ræða, en kemur á óvart þar
sem áfengisvandamál eru talin mun algengari
hjá körlum en konum. Kvíði er aðaleinkennið
hjá innan við 7% sjúklinga, en aðrar
sjúkdómsgreiningar eru sjaldgæfar.
Athygli vekur hve stór hluti sjúklinga fær
enga greiningu, eða u.þ.b. 8%. Aðrir hafa
komist að svipuðum niðurstöðum (12). Oft er
hér um að ræða sjúklinga, sem áður hafa átt
við að stríða vandamál af geðrænum toga, en
eru svo einkennalausir þegar geðlæknir sér þá.
Einnig er hugsanlegt að geðlæknar vanmeti
stundum geðræn einkenni sem aðrir læknar
greina.
Konur eru mun fleiri en karlar (1,7:1). Mest
af þessum mun skýrist af því að þunglyndi
greinist mun oftar hjá konum en körlum.
í könnun þessari var reynt að gera sér grein
fyrir því að hve miklu leyti geðrænar ástæður
lægju til grundvallar því að þessi sjúklinga-