Læknablaðið - 15.01.1989, Blaðsíða 33

LÆKNABLAÐIÐ
23
þörf fyrir ljósböð og þeim því hætt, en þau höfðu
verið tekin upp árið 1940.
Reykingavarnir voru teknar upp árið 1976 með
sérstöku fræðslustarfi sem náði til 11-16 ára
nemenda (bekkja), alls 8.000 nemenda.
Árangurinn var gerður upp 1978 og hafði þá
dregið úr reykingum um fjórðung miðað við árið
1974, en fram að þeim tíma höfðu reykingar
skólabarna alltaf verið að aukast frá fyrstu
könnunum borgarlæknisembættisins 1960,
samanber grein Skúla G. Johnsen borgarlæknis í
Læknablaðinu 1979, 2. tbl. bls. 63-4.
EFTIRMÁLI
Qui bono?
Hér var hafið brautryðjendastarf til verndar lífi
og heilsu barnaskólanemenda og ekki látið þar
staðar numið heldur uppbyggingarstarfi haldið
áfram.
Áhrifin voru víðtæk, eigi aðeins fyrir
nemendurna sjálfa og heimili þeirra, heldur var
þarna og lagður grundvöllur að berklavörnum í
landinu svo og öðrum sjúkdómsvörnum, sem átti
eftir að bera ríkulegan ávöxt.
Hvers konar óþrifnaði, ófullkomnum klæðaburði
og húsnæði og óhollu mataræði var sagt stríð á
hendur. Þegar var hafist handa um það sem mest
þótti um vert, berklapróf nemenda og kennara og
matgjafir í skólum, en annað fylgdi á eftir eins og
skýrslur sanna.
Allar þessar vel heppnuðu aðgerðir gáfu þegar
jákvætt svar við spurningu Guðmundar
Hannessonar: Qui bono? Voru þær án efa
kveikjan að víðtækara forvarnarstarfi í yngri og
eldri aldursflokkum á heimilum, í skólum og á
öðrum vinnustöðum svo sem greint er frá á
blöðum þessum.
HEIMILDIR
Ársskýrslur heilbrigðis(mála)ráðs Reykjavíkur um
Heilsuverndarstöð og fleira 1955-1982.
Baldur Johnsen. Food in Iceland 1550-1850. School
diets. Nordisk Medicinhistorisk Ársbok 1972.
Baldur Johnsen. Fæðið á íslandi í gamla daga
(skólamáltíðir). Húsfreyjan 1965.
Baldur Johnsen. Handhæg aðferð til
næringarrannsókna í héruðum. Læknablaðið 1941.
Baldur Johnsen. Mataræði skólabarna í Reykjavík.
Fylgirit með heilbrigðisskýrslum 1981.
Baldur Johnsen. Miasmer eller kontagion. Nordisk
Medicinhistorisk Ársbok 1982.
Benedikt Tómasson. Heilbrigðiseftirlit í skólum og
kvillar skólabarna. Skírnir 1957: 172-205.
Benedikt Tómasson. Leiðbeiningar um skólaeftirlit.
Fylgirit með heilbrigðisskýrslum 1954, útgefið 1957.
Björn Björnsson. Árbækur Reykjavíkur 1940 og 1945.
Fundargerðir bæjarstjórnar Reykjavíkur árin
1900- 1920.
Fundargerðir heilbrigðisnefndar Reykjavíkur frá
1901- 1920.
Fundargerðir heilbrigðis- og sóttvarnarhaldsnefndar í
Reykjavík 1848-1885.
Fundargerðir skólanefndar Barnaskóla Reykjavíkur
1860-1940.
Guðmundur Hannesson. Heilsufarsbækur 1910-1916
vegna skólaskoðana í Reykjavík. Handrit.
Guðmundur Hannesson. Leiðbeiningar um skólaeftirlit
í Reykjavík. Læknablaðið 1917; 3: 145-50.
Gunnlaugur Einarsson skólalæknir. Skýrsla
skólalæknis um Barnaskólann i Reykjavík 1924-1927.
Heilbrigðisskýrslur landlæknisembættisins 1911-1979.
Heilsufarsspjöld (bækur) fyrir Barnaskóla Reykjavíkur
1911-1917. Hannað af Guðmundi Hannessyni.
Handrit.
Jón Helgason. Reykjavík. Reykjavík 1937.
Norman Wilson. Municipal Health Services and Great
Britain. London 1946.
Töflur um hæð og þyngd skólabarna í Reykjavík.
Fylgirit með heilbrigðisskýrslum 1963. 1964-1965.
Skúli G. Johnsen. Árangur reykingavarna. Rannsókn
meðal skólanemenda. Læknablaðið 1979; 65: 63-4.
Stjórnskipuð nefnd, 1981, (Bryndís Steinþórsdóttir,
Oddur Helgason og Baldur Johnsen) til rannsókna á
aðstöðu fyrir mötuneyti í skólum o.fl. Lokaálitsgerð
með rannsóknarniðurstöðum og tillögum um
skólafæði. Handrit. Sent skólayfirvöldum o.fl. 5/7
1983.