Læknablaðið - 15.01.1989, Blaðsíða 41

LÆKNABLAÐIÐ
27
ÚTBREIÐSLA LEGIONELLA SPP. í UMHVERFI Á
ÍSLANDI
Ólafur Steingrimsson, Hjördís Harðardóttir, María
Sigurjónsdóttir, Sigurður B. Þorsteinsson, Sigfús
Karlsson. Sýklarannsóknadeild Landspítalans,
Lyflækningadeild Landspítalans.
Á árunum 1983 og 1984 voru gerðar umfangsmiklar
rannsóknir á orsökum lungnabólgu hjá sjúklingum á
Landspítala og Borgarspítala. í báðum rannsóknunum
var niðurstaðan sú að talsverðan fjölda
lungnasýkinganna mætti rekja til Legionella-baktería,
eða í 17,4% á Landspítalanum og 14% á
Borgarspítalanum. Af þessu tilefni var ráðist í að kanna
nánar útbreiðslu Legionella-baktería í umhverfi á
íslandi og þá einkum á sjúkrahúsunum í Reykjavík.
Rannsökuð voru vatnssýni úr hitaböðum á
rannsóknadeildum og sturtuhausum á öllum
legudeildum á Landspítalanum (101 sýni),
Borgarspítalanum (27 sýni) og Landakotsspítala (31
sýni) og fannst Legionella pneumophila, serotypa 1, í
einhverjum mæli á öllum sjúkrahúsunum. Einnig voru
rannsökuð vatnssýni í vistarverum starfsfólks á
Landspítalanum, úr rakagjöfum loftræstikerfa í
sjúkrahúsunum, handlaugakrönum á mörgum deildum,
blóðsíunarvélum og loks úr kaldavatnsinntaki
Landspítalans í ketilhúsi. Alls voru þetta 145 sýni frá 86
stöðum. Legionella fannst í 9 af 13 handlaugakrönum
og 7 af 10 sturtuhausum í vistarverum starfsfólks. Þegar
tekin voru sýni úr inntökum »jákvæðu« vaskanna fyrir
heita vatnið annars vegar og kalda vatnið hins vegar
ræktaðist Legionella úr öllum kaldavatnssýnunum 5, en
öil heitavatnssýnin 5 voru neikvæð. Af 10 rakagjöfum,
sem athugaðir voru var einn jákvæður. Sama gilti um 15
af 22 handlaugakrönum á legudeildum og 6 af 8
gervinýrnavélum. Ekki tókst að rækta Legioneila úr
kaldavatnstanki sjúkrahússins. Allir Legionella-stofnar
sem ræktuðust reyndust vera Legionella pneumophila,
af serotypu 1. Legionella fannst ekki í neinu þeirra 19
vatnssýna, sem tekin voru utan sjúkrahússins, úr
sturtuhausum í heimahúsum á stór-Reykjavikursvæðinu
og úr Tjörninni.
Vegna þess að tvö tilfelli af legionellosis greindust á
Landakotsspítala voru í desember 1987 gerðar ræktanir
frá kranavatni á gjörgæslu, hreina skoli á
skurðstofugangi, slöngum og svæfingarvélum á
skurðdeildinni og frá öndunarvélum á
gjörgæsludeildinni. Legionellapneumophila, serotypa
1, ræktaðist úr slöngu á svæfingarvél sem var tilbúin tii
notkunar. Ekki tókst að rækta Legionellur úr öðrum
sýnum. í mars 1988 var gerð tilraun til að rækta
Legionella úr rakagjöfum fyrir Landakotsspítala en
tókst ekki.
Af ofangreindum niðurstöðum er ljóst að L.
pneumophila er töluvert útbreidd í spítalaumhverfi á
íslandi.
ÁRANGURSLAUS TILRAUN TIL ÚTRÝMINGAR
LEGIONELLA SPP. ÚR VATNI Á
LANDSPÍTALANUM
María Sigurjónsdóttir, Sigfús Karlsson, Sigurður B.
Þorsteinsson, Ólafur Steingrimsson.
Sýklarannsóknadeild Landspítalans, Lyflækningadeild
Landspítalans.
Gerð var rannsókn á útbreiðslu Legionella spp. á
Landspítalanum frá september 1986 til febrúar 1987.
Ræktaðist Legionella pneumophila, serotypa 1, úr vatni
frá mörgum krönum og sturtum á deildum og í
skrifstofuálmu.
I byrjun mars 1988 var gerð tilraun til að útrýma
Legionella spp úr sturtunum í G-álmu Landspítalans.
Aðferðin var sú að láta heita vatnið renna í 5 mín. Síðan
voru sett ný blöndunartæki á sturtur með hreyfanlegum
barka og haus og nýir sturtuhausar þar sem
sturtuhausarnir voru festir beint í vegg. Einnig var skipt
um síur og þéttingar í fremsta hluta allra krana á
deildunum.
Eftir þessar aðgerðir voru vatnssýni tekin reglulega úr
sturtunum. Ræktun var gerð á BCYE-alfa agar. Eftir 4
til 5 daga í hitaskáp var gróður á skálunum greindur
með Grams-litun, súrvatnskljúfsprófi og
ónæmisflúrljómun.
í fimm af átta sturtum höfðu þessar aðgerðir engin
áhrif. í þremur sturtum kom ekki vöxtur á Legionella
fyrstu 7 til 13 dagana eftir að skipt var um
blöndunartæki. Innan 13 daga óx Legionella
pneumophila frá vatnssýnum úr öllum átta sturtunum.
Ljóst er því að þær aðgerðir sem hér er lýst dugðu ekki
til að útrýma Legionellum úr vatnskerfi spítalans og
höfðu nánast engin áhrif á fjölda bakteríanna í
vatnskerfinu.
CAMPYLOBACTER PYLORIS OG SAMBAND
HANS VIÐ VEFJAFLOKKA pG MEINGERÐ
María Sigurjónsdóttir, Alfreð Árnason, Jóhann Heiðar
Jóhannsson, Bjarni Þjóðleifsson, Einar Oddsson,
Hallgrimur Guðjónsson, Sif Jónsdóttir, Ólafur
Steingrímsson. Sýklarannsóknadeild Landspítalans,
Blóðbankinn, Rannsóknastofa Háskólans í meinafræði,
Lyflækningadeild Landspítalans.
Tilgangur:
Campylobacter pyloris er talinn vera meðverkandi
orsakaþáttur í bólgu og sárasjúkdómum í maga.
Frumrannsókn þessi var gerð til að kanna útbreiðslu
bakteríunnar meðal sjúklinga sem komu til
magaspeglunar á Landspítalanum, athuga samband
hennar við meingerð og hugsanlegt samband hennar við
vefjaflokka.
Aðferðir og efniviður:
Rannsóknin var gerð á tímabilinu 26. október til
desemberloka 1987.
Tekið var blóð í vefjaflokkun og vefjasýni úr maga frá
47 manns. Tvö vefjasýni voru tekin frá: pylorus,
angulus og curvatura minor, annað í ræktun en hitt í
vefjaskoðun. Útilokaðir frá þátttöku voru þeir sem
höfðu tekið sýklalyf innan 14 daga fyrir speglun. Ekki
voru heldur tekin sýni frá fólki á blóðþynningarmeðferð
né með þekkta blæðingartilhneigingu. Einkenni frá
meltingarvegum leiddu til magaspeglunar hjá 43,