Þjóðhagsreikningar 1901-1945 - 01.08.1992, Side 199

Tafla 1
Vísitölugrunnur 1914-1938. Júlí 1914=100,0
kr. %
Matvörur 846,34 47,0
Fatnaður, skóklæði, þvottur 272,99 15,2
Húsnæði 300,00 16,7
Eldsneyti og ljósmeti 97,20 5,4
Skattar 54,75 3,0
Önnur útgjöld 228,72 12,7
Alls 1.800,00 100,0
í greinargerð sinni með þessari áætlun sagði Þorsteinn Þorsteinsson, að hin valda
útgjaldaupphæð, 1.800 kr., væri „sjálfsagt töluvert hærri en tekjur verkamanna voru
almennt fyrir stríð“.
Hér skal því gerð tilraun til þess að giska á ársútgjaldaupphæð á „júlí 1914 grunni“
sem væri nær hinu rétta en áðumefndar 1.800 kr., sem mælikvarði fyrir árin
1900-1914.
Tímakaup í almennri verkamannavinnu árið 1914 var 0,35 kr. Kaup iðnaðarmanna
var töluvert hærra, þannig t.d. um 40% hærra en kaup daglaunamanna fyrir árin
1908-1912 eftir reikningum Laugamesspítala.
Samkvæmt manntali 1910 höfðu um 7.000 manns eða aðeins 8,3% þjóðarinnar
framfæri af „handverki og iðnaði“. í þeim flokki var töluvert af kvenfólki, t.d. töldust
hér rúmlega 600 saumakonur, sem áreiðanlega höfðu lægri tekjur en daglaunamenn.
Það verður því að fara varlega í að „vigta inn“ hinar hærri tekjur iðnaðarmanna, þótt
eitthvað megi þoka upp ágiskun um fjölskyldutekjur frá grunnáætlun um tekjur dag-
launamanna.
Annað atriði er sennilega þýðingarmeira, sem sé aukatekjur fjölskyldunnar. Hér gat
verið um að ræða smábúskap, garðrækt o.þ.h., auk vinnu eiginkonu og bama,
sérstaklega í fiskvinnslu. íslenskar tölur eru ekki fyrir hendi um þessi atriði.
Hins vegar eru í grein Knud Dalgaards Arbejderklassens ökonomiske kaar ...,
Nationalökonomisk Tidskrift 1926, upplýsingar um þetta í Danmörku fyrir árið 1897,
en þar er reiknað með að 16,8% af fjölskyldutekjum verkamannafjölskyldu komi til
vegna slíkra aukatekna, eða að bæta megi 20,2% við tekjur fjölskylduföður. Dalgaard
dregur þó í efa að þetta gefi rétta mynd af ástandinu í Danmörku á þessum tíma, og
kemst að þeirri niðurstöðu að giska megi á að um 10% tekna verkamannafjölskyldna
á því tímabili sem hann athugaði, árin 1887-1924, stafi frá aukatekjum fjölskyldnanna.
Enginn vafi er á því að aukatekjur hafi verið þýðingarmeiri hér en í Danmörku, og
hér verður giskað á að tæpur fjórðungur rauntekna fimm manna fjölskyldu hafi komið
til vegna annars en peningalauna fjölskylduföður.
197