Þjóðhagsreikningar 1901-1945 - 01.08.1992, Side 180

2. Virðing mjólkurafurða 1901-1945
Bæði Skipulagsnefnd og Búnaðarskýrslur 1951 virða mjólk eins og aðrar land-
búnaðarafurðir við áætlað skilaverðmæti til bónda fyrir óunna mjólk. Sú virðing sem
hér verður reynd er annars eðlis og virðingaraðferðir Skipulagsnefndar og Búnaðar-
skýrslna 1951 því ekki athugaðar.
Öðru máli gegnir um magnáætlanir, sem í báðum tilvikum eru þannig:
Framtaldar kýr og kelfdar kvígur x meðalkýmyt í kg. = áætlað árlegt magn mjólkur í kg.
Um þetta segir svo á bls. 176 hjá Skipulagsnefnd:
„Upplýsingar um mjólkurmagnið fáum vér úr skýrslum nautgriparæktarfélaganna.
Þau byrjuðu starf sitt árið 1903. Fyrir árin 1901-1915 er reiknað með meðalnythæð
í nautgriparæktarfélögunum árin 1906-1915. Úr því er reiknað með meðalnythæð hvers
árs, samkvæmt skýrslum félaganna. í þessum skýrslum eru kýr taldar, hvort sem þær
hafa verið allt árið á skýrslu eða aðeins brot úr ári. Virðist ástæðulaust að ætla
landsmeðaltalið lægra“.
í Búnaðarskýrslum 1951, bls. 56, segir svo varðandi áætlun 1935-1949:
„Hér er mjólkin áætluð talsvert miklu minni en svarar til þess, sem Skipulagsnefnd
atvinnumála áætlaði fyrir árin fram að 1935. í áliti Skipulagsnefndar 1936 er meðal-
kýmyt talin 2.400-2.600 kg. á ári, 1925-1935, og er þá miðað við kýr og kelfdar
kvígur. Hér er nytin, sömuleiðis miðað við kýr og kelfdar kvígur talin innan við 2.000
kg. á ári 1935-1938, og hefur meðalnytin þó eflaust verið eins mikil þau ár og árin á
undan. Ástæðan til þess, að Skipulagsnefnd áætlaði kýmytina svona mikla, var sú, að
þá voru litlar heimildir aðrar fyrir hendi um þessi efni en skýrslur nautgripafélaga og
ríkisbúa. Skýrslur nautgriparæktarfélaganna eru miðaðar við fullmjólka kýr, en nyt
þeirra er talsvert miklu meiri en nyt allra kúa og kelfdra kvígna. Auk þess er talsvert
miklu meiri meðalnyt kúa hjá þeim bændum, sem eru í nautgriparæktarfélögum, en
hinum, sem eru utan félaganna, og hjá ríkisbúum er meðalnytin meiri.“
Þótt ekki sé nefnt í Búnaðarskýrslum 1951, er bersýnilegt að hér er byggt á grein
í Árbók landbúnaðarins 1950, „Mjólkurframleiðslan“, en þar segir svo eftir að fyrst
er tilfærð áætlun gerð á sama hátt og áætlun Skipulagsnefndar:
„Þessi áætlun er tvímælalaust nokkm hærri en rétt mundi reynast, ef öll mjólk yrði
nákvæmlega vegin og talin saman. Tvennt ber til þess. Meðalársnyt er talin eins og
meðalársnyt í nautgriparæktarfélögunum, en þar er ársnyt kúnna af metnaðarástæðum
víða talin í hæsta lagi, og þar að auki er meðalársnyt kúa í þeim félagsskap talsverðum
mun hærri en utan félaganna. Mun eigi of lítið gert úr þeim mun, þó að ráð sé fyrir
því gert að meðalársnyt á öllu landinu sé 19% lægri en meðalársnytin í
nautgriparæktarfélögunum. í annan stað er meðalársnyt í nautgriparæktarfélögunum
miðuð við fullmjólka kú, en í yfirlitinu hér að framan er miðað við kýr og kelfdar
kvígur í fardögum (og ársbyrjun frá 1947) og má gera ráð fyrir að allt að 25% af þeim
sé ekki fullmjólka á árinu. Kvígumar koma sumar ekki til að mjólka, fyrr en nokkuð
er á árið liðið, auk þess sem fyrsta kálfs kvíga mjólkar sjaldan nema 50-60% af því
sem fullorðin kýr mjólkar, en um eða yfir 10% af fullorðnu kúnum er fellt á árinu,
venjulega að haustinu, og er varla hægt að gera ráð fyrir því, að þær kýr skili nema
178